Birinci Dünya Savaşı Irak Cephesi Hatıratından: “Bağdat ve Son Hadise-İ Ziya’ı”

Birinci Dünya Savaşı boyunca birçok cephede başarılı mücadeleler veren Osmanlı ordusunun Çanakkale’den sonraki en önemli başarısı hiç şüphesiz Kutü’l Amâre zaferidir. Ancak bu büyük zafer, yaklaşık bir yıl sonra Bağdat’ın elden çıkmasına engel olamamıştır. Bu çalışmada Kurmay Binbaşı Mehmet Emin Beyin “Bağdat ve Son Hadise-i Ziya’ı” adlı eseri incelenmiş; Bağdat ve Irak’ın kaybına sebep olan askerî hatalara ilişkin yazarın tespitlerine yer verilmiştir. 1922 yılında İstanbul’da Askeri Matbaa tarafından basılan bu hatırat, 140 sayfadan ibaret olup, dört adet lahika ve on iki adet fotoğraf içermektedir. Mehmet Emin Bey’in, 1916-1917 yıllarında Altıncı Ordu’da İstihbarat Şube Müdürü olarak görev yaptığı esnasında cephedeki izlenimlerine binaen hazırladığı bu değerli eserinin günümüz Türkçesine sadeleştirmesi henüz yapılmamıştır. Bahse konu eser, 29 Nisan 1916 tarihli Kutü’l-Amâre zaferinden Bağdat’ın kaybıyla sonuçlanan 11 Mart 1917 tarihine kadar olan süreçte cephede gerçekleşen olayların detaylarını içermektedir. Birinci Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi’ne ilişkin son derece önemli bilgileri ihtiva eden bu eserde yazar, Bağdat’ın kaybına neden askerî hataları dile getirmektedir. Bahse konu eser, Bağdat’ın kaybı üzerine yazılmış önemli bilgiler ve detaylar içeren yegâne eser olması açısından büyük önem arz etmektedir. Çalışmada, Mehmet Emin Bey’in bu değerli eserinin araştırmacılara tanıtılması ve içeriğinin ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Birinci Dünya Harbi, Irak Cephesi, Bağdat’ın Düşüşü, Binbaşı Mehmet Emin Bey, Osmanlı Başkomutanlık Karargâhı, Altıncı Ordu Komutanlığı

From The Memories of the Iraq Front: “Baghdad and the Event of its Last Fall”

The most important success of the Ottoman army after Çanakkale, which fought on many fronts during the First World War, is undoubtedly the victory of Kutü’l Amâre. However, this great victory did not prevent the fall of Baghdad after about a year. In this paper, Major Mehmet Emin’s book, Baghdad and the Event of its Last Fall and his evaluations about the military errors which led to the fall of Baghdad, is examined. This memoir with 140 pages, was printed by General Staff Military Press in 1922, and includes four appendix and twelve photos. Mehmet Emin wrote his memoirs in this book which is translation from Ottoman Turkish to today’s Turkish has not been done yet, relating to his experiences and impressions during his service as a a director in the Intelligence Office of the Sixth Army in 1916-1917.The book contains very important details about the Iraq front covering the period from victory of Kut’ül-Amare on 29th April 1916 to the capture of Bagdad by the English on 11th March 1917.Mehmet Emin gives the military mistakes which cause the loss of Baghdad. This memoiry, the greatest and most important engagement relating to the loss of Baghdad. In this context the aim of this study introduce this valuable work to the researchers and describe its content.

Keywords:

First World War (WWI), Mesopotamian Front, fall of Baghdad, Major Mehmet Emin Bey, Ottoman General Headquarters, Sixth Army Command,

PDF

___

Atabey Figen, “General F.S. Maude’nin Bağdat Seferi”, History Studies, International Journal of History, volume:9, issue:2, June 2017, s.67-83. Baykoç Hulusi, Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas ve Irak Cephesinde 5.Seferî Kuvvetleri (52.Tümen), Genelkurmay ATASE Yayınları, Ankara 2006. Belen Fahri, Birinci Dünya Harbi, Türk Harbi, 1917 Yılı Hareketleri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1966. Binbaşı Mehmet Emin, Bağdat ve Son Hadise-i Ziya’ı, Matbaa-i Askeriye, İstanbul, 1922. Binbaşı Mehmet Emin Bey, Kûtul-Amâre Hücum ve Muhasarası: Bir Osmanlı Subayının Hatırası, (Ed. Muzaffer Albayrak; yay. haz. Sezai Dumlupınar), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2016. Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi: Irak-İran Cephesi 1914–1918,c.III, kıs. II, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2002. Goltz Paşa’nın Hatırası ve Hâl Tercümesi, K K.K.lığı Askeri Basımevi, İstanbul, 1953. Karabekir Kâzım, Birinci Dünya Savaşı Anıları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2011. Kurat Akdes Nimet, Birinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’de Bulunan Alman Generallerinin Raporları, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara,1966. Mehmet Emin (Zeki) Bey, Kürt ve Kürdistan Ünlüleri, Apec &Öz-Ge Yayınları, İsveç, 1998. Moberly F.J., The Campaign in Mesopotamia 1914-1918, vol. III, H.M.Stationery Office, London, 1925. Sabis Ali İhsan, Harp Hatıralarım (Birinci Cihan Harbi), c.III, Nehir Yayınları, İstanbul 1991. Sorgun Taylan, Kut’ül Amare Kahramanı Halil Paşa Bitmeyen Savaş, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2016 Yılmaz Faruk, Goltz Paşa’nın Hatıratı, İz Yayıncılık, İstanbul, 2012.