Azerbaycan, coğrafi konumu ve sahip olduğu doğal zenginlikleri ile her zaman Rusya’nın dikkatini çekmiştir. XIX. yüzyılın başlarında Çarlık Rusya  tarafından işgal edilen Azerbaycan, 28 Mayıs 1918 M.E.Resulzade liderliğinde bağımsızlığını ilan etmiş fakat 27 Nisan 1920 yılında tekrar Bolşevik Rusya tarafından işgal edilmiştir. 1991 yılına kadar süren bu işgal Azerbaycan Türkleri üzerinde büyük yıkıma neden olmuştur. Azerbaycan’a tamamen hâkim olmak isteyen Sovyet Rusya, çıkarlarına hizmet eden nesiller yetiştirmeyi, halkı İslam ve Türk kültüründen koparıp Sovyet kültür potası içerisinde eritmeyi hedeflemiştir. Bu çerçevede sosyal ve kültürel alanlarda izlenilen politikalarla Azerbaycan halkı kendi kimliklerinden kopartılmak istenmiştir. Bu çerçevede halkın inanç özgürlüğü kısıtlanmış, 1938’e kadar kimliğinde “Türk” yazan halkın nüfus cüzdanına “Azerbaycanlı” yazmak zorunlu hale getirilmiş Azerbaycan Türkçesi yok sayılarak alfabe değişikliğine gidilmiş, Rusçanın eğitim dili olarak zorunlu hale getirilmesiyle halkın anadili unutturulmak istenmiştir. Rusya’nın asimilasyon politikası toplumun temeli olan aile içi ilişkiler, halkın giyim kuşamı,  sanat alanında da kendisini göstermiş, tar, kemençe, zurna, balaban gibi müzik aletlerinin çalınması dahi yasaklanmıştır. Azerbaycan halkında güvensizlik ve nefret duyguları uyandıran bu müdahaleci politikaların halk isyanlarına yol açmaması için Sovyet rejimi tüm bu politikaları “reform” adı altında uygulamıştır. Bu çalışmanın konusu olan Sovyet Rusya’nın Azerbaycan’da milli ve manevi alanda yaptığı sömürge faaliyetleri çalışılırken; eğitimden dil, kültür, aile yaşantısı gibi sosyal alanlar da dâhil olmak üzere tüm alanlarda Sovyet Rusya tarafından Azerbaycan Türklerine uygulanan asimilasyon politikaları arşiv vesikaları ve konu ile ilgili bilimsel çalışmalar incelenerek hazırlanmıştır.

Azerbaijan, with its geographical position and natural richness, has always attracted Russia’s interest. Azerbaijan, having been invaded by Russia in the early XIXth century, declared its independence on 28 May 1918 in the leadership of M.E. Resulzade but was invaded by Bolshevik Russia again on 27 April 1920. This invasion, which lasted until 1991, caused a great destruction among Azerbaijani Turks. Soviet Russia, who wanted complete command of Azerbaijan, intended to raise new generations that served Soviet Russia’s purpose to remove the community from Turkish culture and Islam, and to impose Soviet culture. Through social and cultural policies, Azerbaijan society was broken its identity. In this aim,  freedom of religion was restricted and it was necessary to write Azerbaijani on the IDs instead of Turk until 1983. With a similar assimilation policy, Azeri Turkish was ignored and the alphabet was changed, in order to make Russian the language of education and to make Turkish forgotten. This assimilation policy showed its effects in familial relationships, clothing of public and art and even playing tar, fiddle, clarion, balaban was banned. In order for these intrusive policies to not cause a riot, Soviet regime carried out these policies as “reform”. In this study, while Soviet Russia’s national and moral exploitation acts in Azerbaijan were examined. Education language, culture and family life were taken into account through archival documents and scientific works related  to the topic.