AK KAĞAN DESTANINDA KADIN TİPİ

İnsanlık tarihinin başlangıcından günümüze kadar toplumda cinsiyete göre iş bölümü yapılmış; kültürel değerler, sosyal kabuller ve protokoller buna göre şekillenmiştir. Erkekler dış dünya ile ilgili faaliyetleri üstlenirken kadınlara ev içi faaliyet ve aile ilişkilerini düzenleme görevleri verilmiştir. Toplumun bir ferdi olan kadın, kendisine has yaratılış özelliğiyle her zaman ilgi odağı olmuştur. Toplumun bu önemli ve vazgeçilmez varlığı, edebiyatın da temel konularından birini teşkil etmiştir. Destanlarda ve diğer folklorik ürünlerde kadın, çeşitli yönleri ile ele alınmıştır. Diğer Türk destanlarında olduğu gibi Şor kahramanlık destanlarında da kadınlar önemli bir yer tutmaktadır. Çalışmamızda Şor kahramanlık destanlarından biri olan “Ak Kağan” destanında bulunan kadın tipleri incelenecektir. Önce Türk kültür tarihinde kadının bulunduğu yere kısaca değinilecek, ardından söz konusu destan metninde kadın tipleri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Şorlar, kadın, destan, Türk.

-

From the beginning of human history until the present day the society made the division of labor according to the gender and cultural values, social ecceptance and protocols were shaped according to this. While men were undertaking activities related to outside world, women were given the activities in house and the task of organizing family relationships. Women who are a member of society, with a unique creation feature has always been the focus of attention. This important and indispensable existence of society, has constituted one of the main issues in the literature. Women in epics and other folkloric products have been dealt with various aspects. As in the other Turkish epics women have an important place in Shors heroic epics. In this study, the type of woman living in the society of Shors mentioned in the epic of “Ak Kağan” will be studied. Firstly the woman’s location in the Turkish culture will be discussed briefly, after the type of woman in mentioned epic will be studied.

Keywords:

Shors, woman, epic, Turk.,

PDF

___

AÇA, M. (2007). Reşideddin Oğuznâmesi’nde Kadın. Millî Folklor, 76, 76-92.
AKALIN, Ş. H. (1993). Şor Türkçesi ile İlgili Yeni Yayınlar ve Çalışmalar. Türk Dili Dergisi, 500, 193-196.
AKALIN, Ş. H. Şor Türkçesinin Söz Varlığındaki Rusça Ödünçlemeler ve Alıntılar Üzerine. http://turkoloji.cu.edu.tr/CAGDAS%20TURK%20LEHCELERI/3.php AKYÜZ, Ç. (2010). Manas Destanı’nda Alp Kadın Tipi. Mukaddime, 1, 169-180.
BARS, M. E. (2008). Köroğlu Destanı’nda At, Kadın, Silah. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(2), 1641
BARS, M. E. (2014). Manas Destanı’nda Kahraman Tasvirleri. International Journal of Language Academy, 2(1), 31-40.
CHİRLİ, N. (2008). Şor Kahramanlık Destanlarında Kadın Tipi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(7), 29230
ÇOBANOĞLU, Ö. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
DUYMAZ, A. (2007). Oğuz Kağan Destanı’ndan Dede Korkut Kitabı’na Kahramanların Beden Tasvirlerinin Sembolik Anlamları Üzerine Değerlendirmeler. Millî Folklor, 76, 50-58. ERGİN, M. (1997). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERGUN, M. (2006). Şor Kahramanlık Destanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
GÜLENSOY, T. (2002). Manas Destanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
GÜNAY, U. (1998). Manas Destanı'ndaki Kadın Adları ile İlgili Bir Deneme. Folkloristik Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı. Ankara: 49-61.
GÜNDÜZ, A. (2012). Tarihî Süreç İçerisinde Türk Toplumunda ve Devletlerinde Kadının Yeri ve Önemi. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(5), 129-148.
İNAN, A. (1998). Türk Mitolojisinde ve Halk Edebiyatında Kadın. Makaleler ve İncelemeler I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
KAFESOĞLU, İ. (2012). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
KAPLAN, M. (2004). Dede Korkut Kitabında Kadın. Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar. İstanbul: Dergâh Yayınları, 39-50.
KAYA, M. (2002). Türk Halk Anlatılarında Kadın. Toplumbilim, 15, 49-54.
KURPEŞCO, N. N. Şor Folkloru. (Türkiye Türkçesine Aktaran: Şükrü Haluk Akalın). http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/sempozyum/semp_2/kurpesko.pdf ÖGEL, B. (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
SAÇKESEN, A. (2007). Er Tabıldı Destanında Kadın Tipler. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 2(3), 4894
ŞAHİN, H. İ. (2012). Türkmenistan Sahası Köroğlu Anlatmalarında Kadın Tipler. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınları, 563-572.
TEKİN, T. (2010). Orhun Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
USEEV, N. (2012). Köktürk Harfli Yenisey Yazıtlarındaki Kadını Bildiren Kelimelerin Anlamına Göre Eski Türklerde Kadın İmajı. Dil Araştırmaları, 11, 57-66.
YILMAZ, A. (2004). Türk Kültüründe Kadın. Millî Folklor, 61, 111-123.
ZİYA GÖKALP. (2007). Türk Medeniyet Tarihi. (Kitaplar-Bütün Eserleri 1). (Yayına Hazırlayan: M. Sabri Koz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.