OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE BULGARİSTAN’DA TÜRK KADINI

Bu çalışmanın amacı, Bulgaristan’da asırlar boyunca oluşan Türk kadının imajını incelemektir. Osmanlı kaynaklarında Osmanlı padişahlarının kız kardeşlerinden, kızlarından ve eşlerinden söz edilmektedir. Bunlardan bir kısmı, Bulgaristan coğrafyası ile yakından ilgilenmişler ve burada vakıflar kurmuşlardır. Nitekim Osmanlı kaynaklarında bunların isimlerini takip etmek ve kurdukları hayratla ilgili bilgilere ulaşmak mümkün olmaktadır. Yine uçbeylerinden Mihaloğulları ailesine mensup kadın temsilciler, vakıflar kurarak kendilerini hayrat işlerine adamışlardır. Balkanlarda İslamlaşmanın ve Türkleşmenin öncüsü olarak sadece erkekler değil, kadın dervişlere de rastlamaktayız. Bunlar arasında Kızana Sultan ile Elmalı Baba’nın kızı Fatma Ana’yı unutmamak gerekir. Ayrıca Demir Baba gibi bir kutbu doğuran Zahide Ana da Bulgaristan’daki Türk kadın imajı bakımından önemlidir. XVII. ve XVIII. yüzyıl kaynaklarında ise Bulgaristan’da okumayı seven ve kitap sahibi olan Türk kadın imajına ulaşmaktayız. XIX. yüzyılın ikinci yarısından ve XX. yüzyılın başından itibaren yaşanan göçler Bulgaristan’daki Türk kadınını zorluklarla imtihan etmiştir. Türk kadını, cephede ve göçlerde eşini, evladını kaybetmiştir. Komünizm döneminde eşiyle omuz omuza çalışan, okuyan, yılmadan usanmadan evlatları ve ailesi için mücadele eden bir kadın karşımıza çıkmaktadır. Bazı sanat ve bilim dallarında meşhur isimler kendilerine yer edindiler. Türk kadını, sanatçı, doktor, öğretmen oldu. 1984-85 yılındaki ad değişiminde ve sonrasında mücadele eden Türk kadını ön plana çıktı. Son olarak 1989 göçü ile gelenler arasında önemli yere sahip ve saygın meslekler edinmiş kadınlar da toplumda yerini aldı. Çalışmada Osmanlı döneminden günümüze Bulgaristan coğrafyasında iz bırakan Türk kadın imajının oluşumu incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Balkanlar, Bulgaristan, Türk kadını, Göç

THE TURKISH WOMAN IN BULGARIA FROM OTTOMAN TIMES TO NOWADAYS

The aim of this study is to examine the image of a Turkish woman in Bulgaria over the centuries. The sisters, daughters, spouses of the Ottoman sultans are mentioned in the Ottoman sources. Some of them have been closely related to Bulgaria's geography and have established foundations here. As a matter of fact, it is possible to follow the names of them in the Ottoman sources and to get information about the foundations they have established. Women representatives of Mihaloğulları family also set up foundations and devoted themselves to charity work. We find in the Balkans not only men but also women-dervishes as the pioneers of Islamization and Turkishization. Among these we should not forget Kızana Sultan and Fatma Ana, the daughter of Elmalı Baba. In addition, Zahide Ana, who gave birth to a pole like Demir Baba, is also important for the image of Turkish women in Bulgaria. In the 17th and 18th centuries, we reach the image of a Turkish woman who likes to read and is a book owner in Bulgaria. Migrations from the second half of the nineteenth century and the beginning of the twentieth century has challenged the Turkish woman in Bulgaria with difficulties. The Turkish woman has lost her husband and children in the fronts and during the migrations. In the communist era, we come accross a Turkish woman who is working, studying, struggling for her children without being tired of her life. In some arts and sciences, well-known names took their place. Turkish woman became artist, doctor, teacher. In 1984-1985 during the campaign of the change of Turkish names with Bulgarian ones and after, fighting Turkish woman came to the fore. Finally, we will speak about the women who have come to Turkey in 1989 and who have gained a significant place in society and earned respectable professions. In this study, the formation of the image of Turkish women who left their mark on the Bulgarian geography from the Ottoman period to the present will be examined.

Keywords:

Ottoman Empire, Balkans, Bulgaria, Turkish woman, Migration,

PDF

___

CDA/BOA TT 20
CDA/BOA TT 382
CDA/BOA TT 470
CDA/BOA TT 713
TKGMA KK 559
TKGMA KK 561
Edirne Salnamesi, 1310
Ahmedova, Habibe, “Bulgaristan’da Türk Edebiyatının Dünü ve bugünü, https://www.kircaalihaber.com/?pid=9&id_aktualno=24, (Erişim tarihi: 5.03.2018).
Akgün, A. “Bulgaristan’da Asimilasyon ve “Zavallı Pomaklar” Adlı Bir Risale”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8.13 (2005): 1-28.
Ersoy Hacısalihoğlu, Neriman&Mehmet Hacısalihoğlu, 89 Göçü: Bulgaristan'da 1984-89 Azınlık Politikaları ve Türkiye'ye Zorunlu Göç, İstanbul 2012.
Erdoğan Özünlü, Emine&Ayşe Kayapınar, 1472 ve 1560 Tarihli Akıncı Defterleri, Ankara 2017.
Kamil, İbrahim, “Pomak Türklerinin “Kimlik” Mücadelesi Ve Bulgaristan Komünist Partisinin Gizli Kararları (1948-1984)”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 59 (2017): 435-477.
Kayapınar, Ayşe&Emine Erdoğan Özünlü, Mihaloğulları’na Ait 1586 Tarihli Akıncı Defteri, Ankara 2015.
Kılıç, Filiz, ve Tuncay Bülbül, Demir Baba Velâyetnâmesi (İnceleme-Tenkitli Metin), Ankara, 2011.
Koyuncu, Aşkın, “Balkan Savaşları Sırasında Pomakların Zorla Tanassur Edilmesi (1912-1913)”, OTAM, 33 (2013): 139-196.
Köksal, Osman, XIX. Yüzyıl Osmanlı Dünyasında Birlikte Yaşam Standardına Lokal Bir Yaklaşım: Şumnu Örneği, http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/K%C3%96KSAL-Osman-XIX.-Y%C3%9CZYIL-OSMANLI-D%C3%9CNYASINDA-B%C4%B0RL%C4%B0KTE-YA%C5%9EAM-STANDARDINA-LOKAL-B%C4%B0R-YAKLA%C5%9EIM-%C5%9EUMNU-%C3%96RNE%C4%9E%C4%B0.pdf. Memişoğlu, Hüseyin, Bulgaristan’da Türk Kültürü, Ankara 1995.
Özgür Baklacıoğlu, Nurcan, Etnik Sorunların Çözümünde Hak Ve Özgürlükler Hareketi, İstanbul, 1999.
Sabev, Orlin, “Okuyan Taşralı Bir Toplum: Rusçuk Müslümanlarının Kitap Sevgisi (1695-1786), Balkanlar’da İslam Medeniyeti Uluslararası Üçüncü Sempozyum Tebliğleri, Bükreş, Romanya/1-5 Kasım 2006, c. II, İstanbul, 2011: 575-607.
Sarıyıldız, G., F. Yürekli, R. Karacakaya ve Neriman Ersoy Hacisalioğlu, Osmanlıdan Cumhuriyete Sosyo - Kültürel Siyasi Yansımalar, İstanbul, 2015.
Sezer, Musa, XVI. Yüzyılda İsmihan Sultan’a Ait Dupniçe Mülk Toprakları (Mülknâme ve Sınırnâme ile birlikte), Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 62 (2018): 375-395.
Şimşir, Bilal, Bulgaristan Türkleri, Ankara 2009.
Turan, Ömer, The Turkish Minority in Bulgaria (1878-1908), Ankara, 1998.
Venedikova, Katerina, ” Bayrakıt s nadpisi ot Momçilgradskoto selo Postnik-Teke”, Numizmtaika, Sgrafistika i Epigrafika, 5 (2009): 377-410+Tablo XLI-XLIV.
Zafer, Z., “Balkan Savaşları ve Pomaklar”, 100. Yılında Balkan Savaşları (1912-1913), İhtilaflı Duruşlar, 1. Cilt, ed. Mustafa Türkeş, Ankara 2014: 351-367 .
Zafer, Z., “Bulgaristan Türklerinin 1984-1989 Eritme Politikasına Karşı Direnişi”, Gazi Akademik Bakış, 3. 6 (2010): 27-44.
Zafer, Z., Chernokojev, V. Kogato mi otneha imeto: "Vuzroditelniyat protses" prez 70-te - 80-te godini na XX vek v literaturata na müsülmanskite obshtnosti, İztok Zapad, Sofiya 2015.
Zafer Z. Yeni Bir Bakış Açısıyla İvan Vazov, Her Dilde Yayıncılık, Ankara 2009.
Zafer Z. Anton Çehov'un Öykü Sanatı, Cem Yayınevi, İstanbul 2002.
Zafer, Z. Bulgarların Etnik Temizlik Siyaseti (1877-1989), Balkan Kongresi, 9. Uluslararası Mübadele ve Balkan Türk Kültürü Araştırmaları Kongresi Bildirileri, Samsun 5-6 Aralık 2015, Samsun: Uğur Ofset, 2016. 187–202.
Zafer Z. Bulgaristan Türklerinin 89 Göçünü Hazırlayan Eritme Politikasına Karşı Direnişi, Yayın yeri: 89 Göçü. Bulgaristan’da 1984-89 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç, BALKAR&BALMED, İstanbul 2012, s. 199-234.
Zafer, Z. Türkçe-Bulgarca Sözlük, TDK Yayınları, Ankara 2018.
Zelengora, Georgi, Türkiye’deki Pomaklar, çev. Z. Zafer, TTK Yayınları, Ankara, 2017.
http://aves.istanbul.edu.tr/nurcan.ozgur/
http://bulgaristanalperenleri.blogspot.com.tr/2014/10/prof-dr-halime-kozlubel-dogrudan-btgye.html (Erişim tarihi: 10.03.2018)
http://cv.ankara.edu.tr/kisi.php?id=zzafer@ankara.edu.tr°er=1 (Erişim tarihi: 10.03.2018)
http://highgenic.com.tr/sirket/kurucumuz/3 (Erişim tarihi: 18.11.2018)
http://peneplen.com/kadriye-latifova/ (Erişim tarihi: 4.03.2018)
http://ww3.boyut.com.tr/yazar?Yildiz-Ibrahimova&ID=52 (Erişim tarihi: 4.03.2018)
http://www.ajansuniversite.istanbul.edu.tr (Erişim tarihi: 18.11.2018)
http://www.balgocizmir.org.tr/index.php/2017/03/28/bal-gocun-canakkale-zaferi-ve-sehitleri-anma-gunu-etkinliginde-duygu-seli-yasandi/ (Erişim tarihi: 28.02.2018)
http://www.balgocizmir.org.tr/index.php/2017/08/07/bulgaristan-turklerinin-buyuk-sairi-recep-kupcunun-esi-cemile-kupcunun-vefati/ (Erişim tarihi: 28.02.2018)
http://www.bghaber.org/bghaber/turkiyenin-en-basarili-kadin-girisimcisi-bulgaristanli/ (Erişim tarihi: 5.03.2018)
http://www.biyografya.com/biyografi/7172 (Erişim tarihi: 4.03.2018)
http://www.bizimgazete.bg/iz-b%C4%B1rakanlar/hayriye-s%C3%BCleymano%C4%9Flu-yenisoy-hayat%C4%B1-ve-eserleri#.Wp4WkujFLIU (Erişim tarihi: 4.03.2018)http://www.kimdirhayatieserleri.com/halime-dogru-kimdir-hayati-ve-eserleri-hakkinda-bilgi.html (Erişim tarihi: 10.03.2018) http://www.biyografya.com/biyografi/7199 (Erişim tarihi: 10.03.2018)
http://www.misyongazetesi.com/Hbr-45-BULBUL-SESLI-VE-YIGIT-YUREKLI-KADRIYE.html (Erişim tarihi: 4.03.2018)
http://www.tutunamayanlar.net/muzik/arsiv/197-kadriye-latifova (Erişim tarihi: 4.03.2018)
https://forum.donanimhaber.com/balkan-gocmeni-unlu-simalar--27908790 (Erişim tarihi: 10.03.2018)
https://int.search.myway.com/search/AJimage.jhtml (Erişim tarihi: 18.11.2018)
https://kircaalihaber.com/?pid=3&id_news=20792. (Erişim tarihi: 17.11.2018)
https://kircaalihaber.com/?pid=3&id_news=9836 (Erişim tarihi: 3.03.2018)
https://www.24chasa.bg/Article/352562