ADALET ALGISI ve YAŞAM KALİTESİ ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ARAŞTIRMA

'Yaşam kalitesi' kavramının sosyal bilim alanında giderek popülaritesi artmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 'Yaşam kalitesi' kavramını "hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak, kişilerin yaşadıkları kültür ve değer yargılarının bütünü içinde durumlarını algılama biçimi" olarak tanımlanıyor. Kavrama esas alınan ölçütler sosyolojik nitelikte olmakla birlikte bu konu sosyoloji çalışmalarında hak ettiği yeri alamamıştır. Yaşam kalitesi çalışmalarında bireyi mutlu edebilecek maddi refah, sağlıklı olma ve eğitime erişebilirlik gibi koşullar öncelendiği halde adil yargı sistemi, dayanışmacı sosyal-kültürel ilişkiler, katılımcı demokrasi ve temiz ve sürdürülebilir doğal çevre gibi boyutlar ihmal edilmiştir. Bu tespitten hareketle hukuk sosyolojisi alanında 'adalet algısının yaşam kalitesine etkileri' saha araştırması ile incelenmek istenmiştir. Araştırmanın ana varsayımında 'olumlu hukuk algısının yaşam kalitesininin niteliğine olumlu etkilerinin olacağı ve bu etkilerin yaşam kalitesinin maddi koşulları kadar önemli olduğu' iddia edilmektedir. Araştırmanın tali varsayımlarında ise olumlu adalet algısının yargı sisteminin (tarafsızlık, erişebilirlik ve hız gibi) özelliklerine bağlı olduğu kadar bireyin (kentlilik, gelir, eğitim gibi) sosyolojik öz-niteliklerine, kentin sunduğu adli hizmetlere ve hükümetin genel af uygulaması gibi içsel-dışsal boyutlu koşullara da bağlı olduğu iddia edilmektedir. Bu iddiayı test etmek için Mersin il merkezinde 388 kişilik örneklem grubuna araştırmacılar tarafından geliştirilen hukuk algısı ve yaşam kalitesi ölçeği uygulanmıştır. Araştırma verilerinin istatistik analizi varsayımları doğrulamıştır. Bununla birlikte, toplumda anomi göstergesi olarak olumsuz adalet algısının yaygınlaşmaya başladığı ve bu durumun temel nedenselliğinin siyasal kimlik alanındaki kutuplaşma olduğu bulgulanmıştır.

JUSTICE PERCEPTION AND QUALITY OF LIFE ON SOCIOLOGICAL RESEARCH

The popularity of the quality of life is increasing in social sciences. The life quality is defined by World Health Organisation (WHO) as the way of the perception of the people about their goals, expectations, standards in conjunction with the interests, perceptions and values. On the other hand, although the subject is a sociological phenomenon, it doen not have its rightful place in the sociological of works. Mainly material issues such as health, education accessibility and material well-being has been examined in quality of life studies. Nevertheless some other very important issues, such as fair judicial system, solidary socio-cultural relations, participatory democracy has been neglected. It was aimed to investigate the impacts of the perception of justice on the quality of life in the light of these findings within this study. Main argument of this research is that the favourable perception of law has positive affect on the quality of life to the people, at least as much as the materialistic phenomenon. In addition to that, the favourable perception of law depends not only to the main indicators of the justice system (such as impartiality, accessibility and speed) but also to the individual and political parameters. A scale of the perception law and the quality of life was used to realise the research. The scale was applied to the sampling group of the 388 people. The major findings of the research verify the major hypothesis.

___

  • (CTE) Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkif Evleri Genel Müdürlüğü. (2015, 5 Ocak). Ceza İnfaz Kurumları genel bilgi. Erişim Tarihi: 15.05.2015. http://www.cte.adalet.gov.tr
  • Aral, V. (1988). Toplum ve adaletli yaşam. İstanbul: Filiz.
  • Borooah, V. K. (2006). How much happiness is there in the world? A cross-country study. Applied Economics Letters, 13(8), 20 June 2006, pp. 483-488.
  • Bozkurt, N. (2003). Kaliteli Yaşamın Felsefesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, 2-3, 15-24.
  • Can, C. (2003). Hukuk sosyolojisinin antropolojik temelleri ve genel gelişim çizgisi. Ankara: Seçkin.
  • CEPEJ (2014). CEPEJ report evaluating European judicial systems - 2014 edit. (2012 data) - CEPEJ Studies No. 20
  • Çağlayandereli, M. (2007). Toplumsal algı boyutuyla sokakta çalışan çocuklar. Mersin Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi: Proje No: BAP-FEF SB (MÇ) 2006-1, Mersin: ME. Ü.
  • Çakıroğlu, A. (2007). Relationship between quality of life and happiness in Turkey. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi: Ankara.
  • Çukurova Kalkınma Ajansı (ÇKA) (2014). Rakamlarla Mersin 2014. Adana: ÇKA
  • Di Tella, R., MacCulloch, R. and Oswald, A. J. (2003). The Macroeconomics of Happiness. Review of Economics and Statistics 85/4, November 2003, 793-809.
  • Dinçer, B. ve Özaslan, M. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması - 2003. Ankara: Kalkınma Bakanlığı. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü.
  • Erdal, M. (2010). Demokratikleşme sürecinde basının yargı algısı. İstanbul: TESEV.
  • Gitmez, A. S. ve Morçöl G. (1994) Socio-economic status and life satisfaction in Turkey, Social İndicators Research, 31(1), 77-78.
  • Güriz, A. (2009). Hukuk felsefesi. Ankara: Siyasal.
  • Headey, B. Et al. (2008). Money Does not Buy Happiness: Or Does It? A Reassessment Based on the Combined Effects of Wealth, Income and Consumption. Social Indicators Research, 87(1), 65-82.
  • İnceoğlu, M. (2010). Tutum, algı, iletişim. No:5. İstanbul: Beykent Üniversitesi.
  • Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Günümüzde insan ve insanlar. İstanbul: Evrim.
  • Kalem, S., Jahiç, G. ve Elveriş, İ. (2008). Adalet barometresi; vatandaşların mahkemeler hakkındaki görüşleri ve değerlendirmeleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Ü.
  • Kalkınma Bakanlığı (2013). İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması (SEGE-2011). Ankara: Kalkınma Bakanlığı. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü.
  • Koçak, H. (2009). Coğrafi bilgi sistemlerinin kentsel yaşam kalitesinin yükseltilmesine etkileri üzerine bir değerlendirme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 25, Aralık 2009. 141-148.
  • KONDA (2010). Hukuk ve adalet algı ve beklentileri. KONDA barometresi siyasal araştırmalar dizisi. İstanbul: KONDA Araştırma ve Danışmanlık.
  • Kuçuradi, İ. (1994). Adalet kavramı. A. Güriz (ed.), Adalet Kavramı (ss.27-33). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
  • Marans, R. (2007). Kentsel yaşam kalitesinin ölçülmesi. Çev. H. Dülger Türkoğlu, Mimarlık Dergisi, 335, 23-35.
  • Mill, J. S. (1978). On Liberty. Elizabeth Rapaport. (eds.) Cambridge: Hackett.
  • Nussbaum, M. C. (2003). Capabilities as fundamental entitlements: Sen and social justice. Feminist Economics, Volume 9, Issue 2-3, 2003. 33-59.
  • Öktem, N. ve Türkbağ, A. (2003). Felsefe, sosyoloji, hukuk ve devlet. İstanbul: Der.
  • Özcan, M. T. (2008). Modern toplum ve hukuk devleti. İstanbul: On İki Levha.
  • Özcan, M. T. (2011). Hukuk sosyolojisine giriş. İstanbul: On İki Levha.
  • Özmete, E. (2004). Ailelerin öznel refah düzeylerine ilişkin bir değerlendirme. Aile ve Toplum, 2(7), 20-9.
  • Philips, David. (2006). Quality of life: Concept, policy and practice. New York: Routledge.
  • Sancar, M. ve Atılgan, E. (2009). Adalet biraz es geçiliyor... Demokratikleşme sürecinde hâkimler ve savcılar. İstanbul: TESEV.
  • Sancar, M. ve Aydın, S. (2009). Biraz adil, biraz değil: Demokratikleşme sürecinde toplumun yargı algısı. İstanbul: TESEV.
  • Sapancalı, F. (2009). Toplumsal açıdan yaşam kalitesi. İzmir: Altın Nokta.
  • Selim, S. (2008a). Türkiye'de bireysel mutluluk kaynağı olan değerler üzerine bir analiz: Multinomial logic model. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 345-348.
  • Selim, S. (2008b). Life satisfaction and happiness in Turkey, Social Indicators Research, 88, 531-562.
  • Selim. S. (2010). Avrupa Birliği ülkeleri ve Türkiye'de bireysel yaşam tatmini ve mutluluk düzeylerini etkileyen faktörlerin karşılaştırmalı analizi. TÜBİTAK SOBAG Rapor. No: 108K516. Ankara: TÜBİTAK
  • Sen, A. (1993). Capability and well-being. Edits. M. Nussbaum and A. Sen, The Quality of Life, Oxford: Clarendon Press. pp,30-53.
  • Senlier N., Yıldız, R. ve Aktaş E. D. (2009). A Perception survey for the evaluation of urban quality of life in Kocaeli and a comparison of the life satisfaction with the European cities, Social Indicators Research, 94(2), 213-226.
  • Szalai A., (1980). The meaning of comparative research on the quality of life, The Quality of Life, ed. A. Szalai and F. Andrews, Sage Beverly Hills, CA, pp. 7-24.
  • Tekeli, İ. (2010). Gündelik yaşam, yaşam kalitesi ve yerellik yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
  • Topçuoğlu, H. (1963). Hukuk sosyolojisine giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi.
  • Tunçay, M. (1994). Kentsel haklar. İstanbul: Kent.
  • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2008). 2008 Yaşam Memnuniyeti Araştırması. Ankara: TÜİK
  • Van Kamp I., Leidelmeijer K., Marsman A., Hollander de A., (2003). Urban environmental quality and human well-being. Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study, Landscape and Urban Planning, No: 65, 5-18.
  • Veenhoven, R. (2012). Cross-national differences in happiness: Cultural measurement bias or effect of culture? International Journal of Wellbeing, 2(4), 333-353.
  • World Health Organization QOL Group (1995). The World Health Organization Quality of Life Assessment. Position Paper from the World Health Organization, Social Science and Medicine, 41, 1403-1409.
  • Yıldız, M. Z. (2008). Kasabadan kente Mersin'in kentsel gelişimini belirleyen faktörler. Mersin Sempozyumu Bildiriler Kitabı. 19-22 Kasım 2008, Mersin. ss.986-1000. Mersin Üniversitesi: Mersin.