NABİ ALPER KUMRAL, Bahattin KOVANCI, Bülent AKBUDAK

'Gemlik' çeşidi zeytin bahçelerinde zeytin sineği [Bactocera oleae (Gmelin)]'nin mücadelesine esas olacak biyo-ekolojik özelliklerin saptanması

Zeytin sineği, Bactrocera oleae (Gmelin) (Diptera: Tephritidae), dünyanın pek çok yerindeki ticari zeytin bahçelerinde ürün kayıplarına neden olduğundan büyük ekonomik öneme sahiptir. Bu çalışma, Bursa’nın ‘Gemlik’ çeşidi zeytin bahçelerinde iki yıl süreyle iklim (sıcaklık, oransal nem ve yağış) ve konukçu bitki (zeytin meyve fenolojisi) faktörlerinin B. oleae’nın ergin popülasyon dalgalanması üzerindeki etkilerini belirlemek için yapılmıştır. B. oleae ergin uçuşlarını izlemek için cinsel + besin cezbedicili sarı yapışkan tuzaklar, 5 farklı zeytin bahçesine asılmıştır. İklim istasyonlarından sağlanan günlük ortalama sıcaklıklar, birinci uçuş erginlerinin yakalamasının %10’a ulaştığı tarihten başlamak üzere en düşük gelişme eşiği 9.5°C çıkarılarak ve en yüksek gelişme eşiği 30°C değerleri hesaba katılmadan gün-derece toplamlarının hesaplanmasında kullanılmıştır. Sonuçlar Zeytin sineğinin yılda üç uçuş periyodunun bulunduğunu, ergin popülasyon dalgalanmalarının sıcaklığa ve neme bağlı olarak yıldan yıla değiştiğini, ayrıca Zeytin sineğinin genellikle eylül ayından kasım ayına kadar yüksek popülasyonlar oluşturduğunu göstermektedir. Zeytin fenolojisi gözlemlerine göre, ilk ergin çıkışları orta irilikte meyve döneminde meydana gelmiştir. Buna ek olarak, kümülatif ergin yakalamaları ve gün-derece modelleri kullanılarak bir simülasyon model oluşturulmuştur. Bu model ileride B. oleae ergin uçuşlarının önceden tahmin edilmek suretiyle erken uyarı ve tahmin sisteminde kullanılmasını sağlayabilecektir.

Anahtar Kelimeler:

meyve bahçeleri, Tephritidae, Türkiye, biyolojik kontrol, zeytin, fenoloji

Establishment of the bio-ecological characteristics of olive fruit fly [Bactocera oleae (Gmelin)] fundamentall to its control in olive orchards (Gemlik cv.)

Bactrocera oleae (Gmelin) (Diptera: Tephritidae), the olive fruit fly, is of tremendous economic importance because of the losses it induces in commercial olive growing regions worldwide. This study was carried out to determine the influence of climatic (temperature, relative humidity, rainfall) and host plant (olive fruit phenology) factors on the adult population fluctuation of B. oleae, on a table olive variety, Gemlik, in olive groves of Bursa during two years. Yellow sticky traps with lure (sex + food) were placed in the trees of five different orchards to monitor the adult flight activity of B. oleae. Daily mean temperatures obtained from weather stations were used to calculate degree-day accumulations above a total lower developmental threshold of 9.5°C and belowa total higher developmental threshold of 30°C starting from 10% of captures from the adult of the first flight were recorded. The results show that the olive fly gives 3 flight periods in a year, the population fluctuation of olive fly was changed from year to year belong to temperature and humidity of orchards and also the olive fly was generally occurred the high populations from September to November. According to the olive phenology observations, the first adult emergences were occurredin medium-sized fruit period. In addition, a simulation model was developed using cumulative adult catches and degree day accumulations. The model can be used estimating B. oleae flights in forecasting system in the future.

Keywords:

orchards, Tephritidae, Turkey, biological control, olives, phenology,

PDF

___

Bozbuğa, R. 2007. Adana ilinde Zeytin sineği, Bactrocera oleae Gmel. (Diptera: Tephritidae)'nın populasyon takibi ve parazitoitlerinin belirlenmesi Tez (Yüksek Lisans), Çukurova Üniversitesi, Adana, 60 s.
Bueno, A.M. ve O. Jones. 2002. Alternative nethods for controlling the olive fly, Bactrocera oleae, involving semiochemicals. Use of pheremone and other semiochemicals in integrated production, IOBC wprs Bulletin 25(9): 147–156.
Çetin, H. ve Ö. Alaoğlu. 2005. Mut (Mersin) ilçesinde zeytin ağaçlarında bulunan ikinci derecede önemli zararlıların populasyon değişimi ve zararları üzerinde araştırmalar S.Ü. Zir. Fak. Derg. 19 (36): 52-58.
Genç, H. ve J.L. Nation. 2008. Survival and development of Bactrocera oleae Gmelin (Diptera:Tephritidae) immature stages at four temperatures in the laboratory. African J. Biotech., 7 (14): 2495-2500.
Gong, H. ve A.C. Rosa. 2003. Simulation Model for the Control of Olive Fly Bactrocera Oleae Using Artificial Life Technique. Simulation Model, Section 11, Idea Group Inc, Portugal, 183-196.
Guusay, B., U. Ozilbey, G. Ertem, ve A. Oktar. 1990. Studies on the susceptibility of some important table and oil olive cultivars of the Aegean Region to olive fly (Dacus oleae Gmel.) in Turkey. Acta Horticulturae, 286: 359-362.
Güçlü, S., R. Hayat, ve H. Özbek. 1995. Artvin yöresinde zeytin (Olea europaea L.)'de bulunan fitofag ve predatör böcek türleri. Türk. Entomol. Derg., 19(3): 231-240.
İyriboz, N.S. 1968. Zeytin zararlıları ve hastalıkları, Tar. Bak. Zir. Müc. Ve Zir. Kar. Gn. Müd. Yayınları, İzmir, 112s.
Kumral, N.A., B. Kovanci ve B. Akbudak. 2005. Pheromone trap catches of the olive moth, Prays oleae (Bern.) (Lep., Plutellidae) in relation to olive phenology and degree-day models. J. Appl. Entomol., 129(7): 375-381.
Kovancı, B. ve N.A., Kumral. 2008. Insect Pests in Olive Groves of Bursa (Turkey). Acta Horticulturae, 791(2): 569-573.
Milonas, P.G., M.S. Savopoulou ve D.G. Stavridis. 2001. Day-degree models for predicting the generation time and flight activity of local populations of Lobesia botrana (Den.& Schiff.) (Lep., Tortricidae) in Greece. J. Appl. Ent. 125, 515–518.
Nardi, F., A. Carapelli, R. Dallai, G.K. Roderick ve F. Frati. 2005. Population structure and colonization history of the olive fly, Bactrocera oleae (Diptera, Tephritidae). Mol. Ecol., 14: 2729-2738.
Pala, Y., A. Zümreoğlu, U. Fidan ve M. Altın. 1997. Recent integrated pest management studies in olive orchards in Turkey. Olivae, 68: 37-38.
Pala, Y., A. Nogay, E. Damgacı ve M. Altın. 2001. Zeytin Bahçelerinde Entegre Mücadele Teknik Talimatı. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Ankara. 84 s.
Pereira, J.A., R. Alves, S. Casal, ve M.B.P.P., Oliveira. 2004. Effect of olive fruit fly infestation on the quality of olive oil from cultivars Cobrancosa, Madural and Verdeal Transmontana. It. J. Food Sc. 16, 355-365.
Seçkin, E. ve E. Ünal. 1996. Marmara Bölgesi’nde Zeytin sineği (Bactrocera oleae Gmel) mücadelesine esas olmak üzere biyoteknik yöntemlerin araştırılması, geliştirilmesi ve uygulanması. Zir. Müc. Araş. Yıl.28-29: 87-88.
Tzanakakis, M.E. 2003. Seasonal development and dormancy of insects and mites feeding on olive: a review. Netherlands J. Zool. 52, 87-224.