ENVER KENDAL, Sertaç TEKDAL, HÜSNÜ AKTAŞ, MEHMET KARAMAN

Bazı makarnalık buğday çeşitlerinin diyarbakır ve adıyaman sulu koşullarında verim ve kalite parametreleri yönünden karşılaştırılması

Bu çalışma, Güneydoğu Anadolu Bölgesi Diyarbakır ve Adıyaman sulu koşullarında 2009-2010 yetiştirme sezonunda yürütülmüştür. Çalışmada, İtalyadan temin edilen 3 adet yazlık makarnalık buğday çeşidi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yoğun olarak ekilen 7 adet yazlık makarnalık buğday çeşidi kullanılarak toplam 10 çeşitten oluşan bir deneme seti ile yürütülmüştür. Yapılan birleşik varyans analizlerinde, incelenen özellikler bakımından yer, çeşit ve yer x çeşit interaksiyonuna ilişkin %1 ve %5 seviyesinde önemli farklılıklar belirlenmiştir. Çalışmadan elde edilen veriler üzerinde yapılan birleşik varyans analiz sonuçlarına göre; başaklanma süresi 108.5 ile 114.5 gün, bitki boyu 95.0 ile 107.5 cm, hektolitre ağırlığı 75.8 ile 79.2 g, bin tane ağırlığı 31.5 ile 39.4 g, tane verimi 431.8 ile 530.3 kg/da protein değeri %10.8-11.9, SDS 7.6-12.9 ml, irmik rengi %20.6-24.4 arasında değişmiştir. Lokasyonlara göre değişen çevre koşullarında İtalyadan temin edilen Pitagora çeşidi, çalışmada kullanılan ve bölgede yoğun olarak ekilen yerli çeşitlerden daha yüksek verim vermiştir. Tane verimi bakımından Pitagora ve bölgenin yeni tescilli çeşidi olan Güneyyıldızı çeşitleri öne çıkmıştır. GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünün geliştirmiş olduğu yeni çeşitlerle birlikte İtalyadan temin edilen yazlık makarnalık buğday çeşitlerinin iyi performans gösterdiği bu çalışma ile ortaya konulmuştur.

Comparison of some local and ıtaly durum wheat varieties in terms of yield and quality parameters in irrigation conditions of diyarbakir and adiyaman

This investigation was carried out in 2009-2010 growing season in Diyarbakır and Adıyaman irrigation conditions in Southeast Anatolia Region. In the study, it were used total of ten varieties consisting of three spring durum wheat varieties obtained from Italia and seven spring durum wheat varieties intensive cultivated at the Southeast Anatolia Region. In this study, locations combined in the analysis of variance were determined significant differences in 1% and 5% level between varieties. According to the results obtained from the average of two-location, heading duration showed the changes between 108.5 and 114.5 days, plant height between 95.0 and 107.5 cm, hectoliter weight between 75.8 and 79.2 g, thousand grain weight between 31.5 and 39.4 g, grain yield between 431.8 and 530.3 kg da-1, protein content between 10.8 and 11.9%, mini SDS betwen 7.6 and 12.9 ml, the value of b yellow index between 20.6-24.4%. According to the locations in changing environmental conditions the higher grain yield were obtained from Pitagora cultivar, which it was obtained from Italya, than used to native cultivars. Pitagora and Güneyyıldızı cultivars in terms of grain yield came to the fore. In this study have been demonstrated, the best performance obtained from new varieties Which developed by GAP International Agricultural Research and Training Center and varieties of spring durum wheat obtained from Italia.

PDF

___

Akgün, İ., Altındal, D. ve Kara, B.a (2011). Isparta Ekolojik Koşullarında Ekmeklik ve Makarnalık Bazı Buğday Çeşitlerinin Uygun Ekim Zamanlarının Belirlenmesi, Tarım Bilimleri Dergisi, Isparta, TÜRKİYE.
Akman, Z., Yılmaz, F., Karadoğan, T. ve Çarkçı, K. (1999). Isparta ekolojik koşullarına uygun yüksek verimli buğday çeşit ve hatlarının belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Adana, Cilt: 1, Genel ve Tahıllar, 366-371.
Anonim. (2008). Ülkesel serin iklim tahılları araştırma projesi. 2008 Yılı Araştırma Projeleri Raporu. Diyarbakır.
Anonim. http://www.tuik.gov.tr/Start.do
Atlı, A., Koçak, N. ve Aktan, M. (1993). Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Hububat Sempozyumu, 8-11 Haziran 1993, s. 345-351. Konya.
Atlı, A., Koçak, N., Aktan, M., (1999). Ülkemiz çevre koşullarının kaliteli makarnalık buğday yetiştirmeye uygunluk yönünden değerlendirilmesi. Orta Anadoluda Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 345-351, 8-11 Haziran, Konya.
Aydın, N., Tugay, E., Sakin, M.A.,Gökmen, S. (1999). Tokat Kazova koşullarında makarnalık buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Hububat Sempozyumu, 8-11 Haziran 1999, s. 621-625. Konya.
Ayçiçek, M. ve N. Yürür (1997). Türkiye tarımında makarnalık buğday üretimi ve önemi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11: 267-275.
Budak, H., Karaltın, S., Budak, F. (1997). Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin (Triticum aestivum L. Em Thell) fiziksel ve kimyasal yöntemlerlekalite özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye 2. TarlaBitkileri Kongresi, 534-536, 22-25 Eylül, Samsun.
Bushuk, W. (1982). Grains and Oilseeds. 3. Edition. Canadian International Grains Institute, Winnipeg,Manitoba.
Cook, R.J., Veseth, R.J. (1991). Wheat Health Management. The American Phytopathological Society, St. Paul, Minnesota 55121, USA.
Çağlayan, M., Elgün, A. (1999). Değişik çevre şartlarında yetiştirilen ekmeklik buğday hat ve çeşitlerinin bazı teknolojik özellikleri üzerinde araştırmalar. Orta Anadoluda Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu, 513-518, 8-11 Haziran, Konya.
Çölkesen, M., ve Kırtok, Y. 1990a. Çukurova Koşullarında Bazı Ticari Ekmeklik ve Makarnalık Çeşitlerinin Verim ve Verim Unsurları Üzerinde Bir Araştırma, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, 5, (4): 1-14.
Doğan R.(2004) (Bursa Koşullarında Geliştirilen Makarnalık Buğday Hatlarının (Triticum turgidum var.durum L.)Bazı Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi Uludağ. Üniversitesi. Ziraat Fakakültesi. Dergisi., (2004) 18(1): 193-206
Feil, B., (1992). Breeding Progress in Small Grain Cereals. A Comparison of Old and Modern Cultivars. Plant breeding, 108:1-11.
Genç, İ., Yağbasanlar, T., Özkan, H. (1993). Akdeniz iklim kuşağına uygun makarnalık buğday (Triticum durumDesf.) çeşitlerinin belirlenmesi üzerine araştırma. Makarnalık buğday ve mamulleri sempozyumu kitabı, sayfa: 127-141, Ankara.
Genç, _., Yağbasanlar, T., Özkan, H., Kılınç, M. (1993a). Seçilmiş bazı makarnalık buğday hatlarının Güneydogu Anadolu bölgesi sulu koşullarına adaptasyonu üzerinde araştırmalar. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu. Kitabı, Sayfa: 261-272, Ankara.
Gökmen, S., Sencar, Ö. (1989). Tokat yöresinde sonbaharda ekilen 28 buğday çeşit ve hattında verim ve verim öğeleri üzerinde araştırmalar. Cumhuriyet Üniversitesi. Tokat Zir. Fak. Dergisi, 1: 357-368.
Hoseney, R.C., (1994). Principles of Cereal Science and Technology (2nd ed.). American Association of Cereal Chemists, St. Paul, MN.
Kara, R., Dumlupınar, Z., Akkaya A, Dokuyucu Tevrican (2008). Bazı Makarnalık Buğday Genotiplerinin Kahramanmaraş Koşullarında Fenolojik Dönemler, Bazı Bitkisel Özellikleri ve Tane Verimi Bakımından Değerlendirilmesi KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(1), KSÜ, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Kahramanmaraş.
Karadoğan. T., Sağdıç. Ş., Çarkçı. K. ve Akman, Z. (1999). Bazı arpa çeşitlerinin ısparta ekolojik şartlarına uyum yeteneklerinin belirlenmesi. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-18 Kasım 1999. 395-400. Adana.
Kaya, M., Şanlı A.(2009). Bazı ekmeklik (Triticum aestivum L.) ve makarnalık (Triticum durum L.) buğday çeşitlerinin Isparta ekolojik koşullarında verim ve bazı verim öğelerinin belirlenmesi Bitkisel Araştırma Dergisi (2009) 2: 2734
Hasan Kılıç, H., Emin Dönmez, E., Selami Yazar, S., Şanal,T. ve Altıkat A. (2007). Elazığ ve Malatya şartlarına uygun makarnalık buğday çeşitlerinin belirlenmesi Bitkisel Araştırma Dergisi (2007) 2: 613.
Kılıç, H., Özberk İ. ve Özberk F. (1999). Bazı Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Sıcak ve Kurağa Toleranslarının Belirlenmesi. 75www.tagem.gov.tr/projeler 99-tarla-içindekiler.html (Erişim20.05.2003).
Kendal, E., Tekdal, S., Aktaş, H., Altıkat, A., Karaman M. ve Baran İ. (2011). Diyarbakır Ekolojik Koşullarına Uygun Yabancı Yazlık Makarnalık Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Tarım Kongresi, Cilt 1- sayfa :242-245, 12-25/09.2011 Bursa.
Kendal, E. ve Yağbasanlar T. (2009). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, farklı dozlarda uygulanan çinko (ZnSO4) gübresinin makarnalık buğday çeşitlerinde verim, verim unsurları ve kalite özelliklerine etkisi. (Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Y. L T).
Konak, C., Akça, M. ve Turgut, İ., (1999). Aydın İli Koşullarına Uyumlu Buğday Çeşitlerinin Belirlenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 87-90, 15-20 Kasım, Adana.
Manthey F (2001) Durum Wheat /color.www.ag.ndsu.nodak.edu/plantsci/breeding/duru
McClung, A.N., Cantrell, R.G., Quick, J.S., Gregory, R.S. (1986). Influence of rht1 semidwarf gene on yield, yield components and grain protein in durum wheat. Crop Sci. 26: 1095-1099.
Poehlman MJ and Sleper DA. 1995. Breeding Field Crops. Iowa State University Press., 450 p.,Ames, Iowa.
Pena, R.J., Amaya, A., Rajaram, S. and Mujeeb, A. (1990). Variation in quality characteristics with some spring 1B/1R translocation wheats. Journal of Cereal Science, 12, 105112.
Özberk. i., Özberk, F. (1993). Makarnalık buğdayda verim komponentleri ve verim arasındaki ilişkiler. Makarnalık buğday ve mamulleri sempozyumu kitabı, sayfa: 275-285.
Tuğay, M.E. (1978). Dört ekmeklik buğday çeşidinde ekim sıklığı ve azotun verim, verim komponentlerive diğer bazı özellikler üzerine etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 316.
Ünal, S. (2002). Buğdayda kalitenin önemi ve belirlenmesinde kullanılan yöntemler. Hububat Ürünleri Teknolojisi Kongre ve Sergisi. 25-37, 3-4 Ekim, Gaziantep.
Whitman, C.E, J.L. Haffield., R. J, Reginato. (1985). Effect of Slope Position on The Micro Climate Growth And Yield of Barley. Agron. J. 77:663-669.
Williams, P., El-Haremein, F.J., Nakkoul, H. and Rihavi, S. (1986). Crop quality evaluation methods and guidelines. ICARDA, Technical Manual 14 (Rev.1).