Şeyh Şemsüddin el-Ahlâtî ve Birîfka Tekkesi

Şeyh Şemsüddin el-Ahlâtî (ö. 1085/1674) 17. Asırda Kuzey Irak bölgesinde Halvetîliğin en aktif temsilcisidir. Onun İmadiye bölgesinde kurduğu Birîfka Tekkesi, Halvetiyye tarikatının faaliyetleri için önemli bir merkez olmuştur. Birîfka Tekkesi yaklaşık iki asır boyunca Irak ve Suriye’nin kuzeyi ile Doğu Anadolu bölgesinde Halvetîliğin yayılmasında etkili olmuştur. 19. Asrın ilk çeyreğinden itibaren Kādiriyye tarikatının faaliyetlerine ev sahipliği yapmaya başlamıştır. Zaman içinde Birîfka Tekkesi’ne bağlı yirmiden fazla irili ufaklı tekke açılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Halvetiyye tarikatı, Şeyh Şemsüddin el-Ahlâtî, Birîfka Tekkesi

-

The most active representative of Khalwatiyya in the Northern Iraq in the 17th century was Sheikh Shemsuddin al-Ahlâtî (d. 1085/1674). Birîfka lodge, founded by Shemsuddin al-Ahlâtî in Imadiye region, was a significant center for the activities of Khalwatiyya sufi order. Birîfka lodge played a prominent role in the spread of Khalwatiyya in Iraq, in the northern part of Syria and in Eastern Anatolia region during two centuries. Since the first quarter of the 19th century began to host the activities of Qadiriyya sufi order. In time, more than twenty lodges -small and largewere opened depending upon Birîfka lodge

Keywords:

-,

PDF

___

el-Ahlâtî, Şemsüddin, Dîdârê Yâr Dîwana Şêx Şemseddinê Qutbê Exlâtî yê Birîfkanî, (haz. Memdûh Birîfkânî), Stockholm: Weşanên Roja Nû 2001.
Bırifkani, Seyyid Mahmut, Bırifkan Seyidleri, Ankara: Poyraz Ofset 2011.
Birîfkanî, Nureddin, el-Budûru’l-celiyye fîmâ messet ileyhi hâcâtu fukarâi’s-sûfiyye, (nşr. Vahîdüddin Kutbuddin Nûrî el-Birîfkanî), Erbil: Matbaatu’s-sekâfe ve’ş-şebâb 1986.
___, Zibânê Kurdî Dîwana Şêx Nureddinê Birîfkanî, (haz. Zahid Birîfkânî), Hevler: Çaphâne-i Ârâs 2002.
Bitlisî, Şerefhan, Şerefnâme, (çev. Muhammed Ali Aynî), Dimaşk: Dâru zaman 2006.
Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Matbaa-i Âmire 2009.
Dernîka, Muhammed Ahmed, Mu’cemu’l-muellifîne’s-sûfiyyîn, Trablus: el-Müessesetü’l-Hadîse Li’l-Küttâb 2006.
Dûskî, Muhammed Emîn, Levâmi’u’ş-şeheb fî şerhi divâni’ş-Şemsiddini’l-Ahlâtiyyi’l-kutub, Duhok: Dâru sipîrêz 2007.
Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: M.Ü. İ.F. Yayınları 2008.
Harîrîzâde, M. Kemaleddin, Tibyânü vesâili’l-hakâyık fî beyân-ı selâsili’t-tarâik I-III, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, İbrahim Efendi Bölümü, no: 430.
Kavak, Abdulcebbar, “XVII. Asır Halvetî Şeyhlerinden Şemsüddin Ahlâtî ve Kürtçe Tasavvufî Divanı”, Uluslararası Seyyid Yahya Şirvanî ve
Halvetîlik Sempozyumu Bildirileri Kitabı, (ed. Orhan Söylemez ve dğr.), Eskişehir 2014, s. 403-418.
Komisyon, el-A’mâlu’l-kâmile li’ş-şeyh Ma’rûf el-Berzencî el-Kürdî, (nşr. Baba Ali b. Şeyh Ömer Karadâğî ve dğr.), Bağdat: Matbaatu’l-‘ânî 1984.
Köprülü, M. Fuad, Osmanlı Devletinin Kuruluşu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 1994.
Mâyî, Enver, el-Ekrâd fî Behdînân, Duhok: Matbaatu Hâvâr 2011.
Mehmed Nazmî Efendi, Osmanlılarda Tasavvufî Hayat-Hediyyetü’l-ihvân-, (haz. Osman Türer), İstanbul: İnsan Yayınları 2005.
Muslu, Ramazan, Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18. Yüzyıl), İstanbul: İnsan Yayınları 2004.
Müderris, Abdülkerim, Binemâleyê Zanyârân, Tahran: Pexşangeyê Ennâ 1389.
Pakalın, Mehmed Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları 1993.
Selefi, Hamdî Abdülmecid- Dûskî, Tahsin İbrahim, Mu’cemu’ş-şu’arâi’l-Kurd, Duhok: Daru sipîrez 2008.
Taşköprüzâde, eş-Şakaiku’n-nu’mâniyye fî ‘ulemai’d-devleti’l-Osmâniyye, İstanbul: Dersaadet t.y.
Tatçı, Mustafa, “Hazreti Pîr Şabân-ı Velî’den Günümüze Şabâniyye”, Uluslararası Seyyid Yahya Şirvanî ve Halvetîlik Sempozyumu Bildirileri Kitabı, (ed. Orhan Söylemez ve dğr.), Eskişehir 2014, s. 277-316.
Tavakkulî, Muhammed Raûf, Târîh-i Tasavvuf Der Kürdistan, Tahran: İntişârât-ı Tavakkulî 1381/2000.
Ulucan, Mahmut, Nûreddin Birîfkânî’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, (Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Diyarbakır 2012.
Vassâf, Osmanzâde Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, İstanbul: Kitabevi Yayınları 2011.
Vicdânî, Mustafa Sadık, Tomar-ı Turuk-ı Âliyye, İstanbul: Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası 1341.