Musa Çelebi 1403'te Sultan oldu mu? Bizans ve Osmanlı kaynaklarına göre yeni bir değerlendirme

I. Bayezid’in ölümünden sonra Timur tarafından serbest bırakılan ve kardeşleriyle taht mücadelesine girişen şehzadelerinden biri olan Musa Çelebi’nin ilk yıllarındaki faaliyetlerine dair bilinenler çok azdır. Mevcut Osmanlı kaynaklarındaki rivayetler ise tartışmalıdır. Âşıkpaşazâde gibi bazı Osmanlı kronikleri onun 1403 gibi erken bir tarihte payitaht Bursa’yı ele geçirerek ağabeyi İsa’yı kovduğunu kaydetmişlerdir. Ancak bu dönem üzerine yapılan modern araştırmaların bazılarında bu rivayete güvenilmediği görülmekteyken bazılarında bu rivayet doğru kabul edilmiştir. Dolayısıyla dönemin tarih yazımı bakımından çözümlenmemiş bir mesele olarak duran bu konu makalemizde yeni kanıtlar ışığında tartışma konusu edilmiştir. Bu kanıtlardan biri anonim bir Bizans Kısa Kroniği ve Sırp Yıllıklarından bir kayıttır. Diğeri ise Âşıkpaşazâde’deki rivayetten bahsetmediği sanılan dönemin en güvenilir Osmanlı kroniği Neşrî Tarihi içindeki Ahmedî’ye atfedilen menâkıbnâmedir. Bizans ve Sırp kronik kayıtlarının yanı sıra Neşrî’nin yayımlanmış nüshaları arasında yapılan kıyaslama ile dönemin bütün kaynaklarında söz konusu rivayetin ortak olduğu kanıtlanmaya çalışılacaktır.

Did Musa Celebi succeed to ascend to the throne in 1403? A re-evaluation in the light of Byzantine and Ottoman source

Little is known about the first activities of Musa Celebi, who was one of the Ottoman princes fighting for the throne following the death of his father Bayezid I by Timur at the battle of Ankara in 1402. Some Ottoman chroniclers such as Asıkpasa-zade recorded that Musa Celebi defeated his brother İsa and captured Bursa, the Anatolian capital of the empire as early as 1403. Modern scholarship, on the other hand, is divided on the question as to whether traditional accounts were reliable regarding the Musa Celebi’s ascension to the throne in 1403. While some studies continue to rely on the narratives of Asıkpasa-zade, some others tend to be questioning the reliability of them. It is obvious that there is no convention on the assessment of the Musa Celebi’s ascension to the throne in 1403 (and this issue remained as a gap in the historiography Ottoman Empire.) This present study aims to shed some light on this ongoing scholarly debate by utilizing new sources. One of them is an anonymous Byzantine short chronic and an account from Serbian annuals. The other source is a menakıbname attributed to Ahmedî among the Neshri’s History, one of the most reliable Ottoman sources. Through a comparative analysis of these sources, this paper will demonstrate that while contemporary Byzantine and Ottoman historians may have differed in their approach, they shared a common narrative.

PDF

___

Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512), haz. Necdet Öztürk, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 2000.
Âşık Paşazade, Osmanoğulları’nın Tarihi, haz. Kemal Yavuz-M.A. Yekta Saraç, K Kitaplığı, İstanbul 2003.
Âşıkpaşazâde, Tevârih-i Âl-i Osman, nşr. Âli Bey, İstanbul 1332.
Başar, Fahamettin, “Fetret Devri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 12, s. 480-482.
Düstûrnâme-i Enverî, Osmanlı Tarihi Kısmı (1299-1466), Haz. Necdet Öztürk, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003
Elam, Nilgün. “Musa Çelebi’nin Rumeli’ye Geçisinde Hristiyan Aktörlerin Rolü (1403-1410”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (2011), s. 1-37.
Gökbilgin, M. Tayyib, “Süleyman Çelebi”, İslam Ansiklopedisi, c. 11, s. 179-182.
Ibn Arabshâh., Tamerlane or Timur the Great Amir, çev. J.H. Sanders, Londra; Luzac, 1936, s. 184-185.
Imber, Colin, “Musa Çelebi”, EI2, c. VI, s. 644-645;
İnalcık, Halil “ ‘Ahmedî’s Gazânâme’ on the Battle of Kosova”, Kosovo, Paris 2000, s. 21-26.
-----------------, “ Bayazid I”, The Encyclopaedia of Islam, Second Edition, c. I, s. 1117–1119;
-----------------, “Mehemmed I”, The Encyclopaedia of Islam, Second Edition, c. VI, s. 973–978;
------------------, “Osmanlı Tarihçiliğinin Doğuşu” Söğütten İstanbul’a Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar, İmge Kitabevi, Ankara 2000, s. 93-117.
-----------------, Devlet-i ‘Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2009.
----------------, Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1302–1481), İSAM Yayınları, İstanbul 2010 ve Jorga, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. I, .çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2009.
Kastritsis, Dimitris J., Bayezid’in Oğulları, çev. Ayda Arel, Kitap Yayınevi, İstanbul 2010.
-------------------, The Sons of Bajezid, Brill, London-Boston 2007.
Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihan-nümâ, 2 Cilt, Haz. F.R. Unat-M.A. Köymen, TTK Yayınları (3. Baskı) Ankara 1995
Mevlânâ Mehmed Neşrî, Cihânnümâ, Haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2008.
Nicoloudis, Nicos, Laonikos Chalkokondyles, A Translation and Commentary of the ‘Demonstrationes of Histories’ (Books I-III), Athens 1996, s. 322-323.
Oruç Beğ Tarihi, haz. Necdet Öztürk, Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2008, s. 42-43.
Schreiner, Peter, Die Byzantinischen Kleinchroniken, c. I-II, Wien 1975-1977.
Sharaf al-Dîn ‘Alî Yazdî, Zafar-nâmah:Târîh-i Umûmî-yi mufassal-i Îrân dar dwrah-i Timûriyân, yay. Muhammad Abbâsî, 2 Cilt. Tahran 1336/1957-1958.
Stojanovič, Ljubomir “Stari sırpski rodoslovi i letopisi”, Zbornik za istoriju, jezik i knjizevnost srpskog naroda. 1. Od. Knj, 16, Belgrad 1927.
Tekin, Şinasi, “Fatih Sultan Mehmed Devrine âit bir İnşâ Mecmuası”, Journal of Turkish Studies, 20 (1996), s. 267-
Tekindağ, Şehabeddin, “Musa Çelebi”, İslam Ansiklopedisi, c. 8, s. 661-666.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Mehmed I”, İslam Ansiklopedisi, c. 7, s. 496-506.
------------------, Osmanlı Tarihi, I. cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
Zachariadou, Elizabeth. “Süleyman Çelebi in Rumili and the Ottoman Chronicles”, Der Islam, 60.2 (1983), s. 268–296.
Zinkeisen, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c.I, çev. Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011.