Bursa’da kolera salgını ve alınan karantina önlemleri (1890-1895)

Kolera bulaşıcı bir hastalık olup, salgına dönüşebilme özelliğine sahiptir. Tarihin çeşitli dönemlerinde, dünyanın pek çok yerinde ortaya çıkmış olan bu hastalık, binlerce insanın ölmesine neden olmuştur. 19.yüzyılın sonlarında, Bursa ve çevresinde de kolera vakaları görülmeye başlanmıştır. Osmanlı Hükümeti hastalığın yayılmasını engellemek için hızlı davranmış ve birtakım karantina önlemleri almıştır. Şehrin giriş ve çıkış noktalarını kontrol altına alabilmek amacıyla, Doğu yönünde Duaçınarı’nda, Batı yönünde ise Acemler’de, iki ayrı tahaffuzhâne yapılmış ve hastalar on gün süre ile gözetim altında tutulmuştur. Belediyenin de aldığı etkili önlemler ve dikkatli uygulamalar neticesinde, hastalık yayılmadan kontrol altına alınmış ve çok az sayıda ölüm vakası gerçekleşmiştir. Bir süre sonra da, kademeli olarak gözetim süresi azaltılmış ve sonunda hastalığın artık görülmemesi ile tahaffuzhâneler kaldırılarak, karantina uygulamasına son verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

karantina

Cholera epidemics in Bursa and the quarantine precautions (1890-1895)

Cholera is an infectious disease and has the ability of turning into an epidemics. It has appeared in various countries during various periods causing thousand deaths. Likewise, cholera has been observed in Bursa and its surroundings at the end of 19th century. The Ottoman goverment has acted fastly to prevent the disease from spreading and taken quarantine precautions. In order to get control over the entrance gates, two separate tahaffuzhane (quarantine center) were built in west at Acemler and in east at Duaçınarı, and the patients have been kept under watch for ten days. By the help of the effective and careful precautions carried out by the municipality, the illness was kept down before it spread and very few fatality cases have been reported. After a while, observation period was gradually decreased and at last, after the disapperarance of cases, tahaffuzhanes were eliminated and quarantine precautions were stopped.

Keywords:

quarantine,

PDF

___

1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Belgeleri (BOA), İstanbul
Babıâli Evrak Odası Evrakı (BEO) 541/40529, 28 C 1312; 570/42716, 17 S 1313
Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT) 1750/4, 25 Z 1307; 1798/93, 29 Ca 1308; 2018/95, 18 R 1310 425/54, 20 Ra 1313; 438/30, 16 R 1313.
İrade Askeri (İ.AS) 10/25, 25 Ca 1312
İrade Hususi (İ.HUS) 15/1311 S–146, 23 S 1311
Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT. MHM) 553/44, 10 Ra 1312; 554/28, 7 R 1312; 554/62, 7 Ca 1312 565/5, 23 S 1313; 565/23, 12 C 1313
Şura-yı Devlet Evrakı(ŞD) 1203/2, 28 Z 1316
Yıldız Perakende Evrakı Başkitabet Dairesi Maruzatı (Y.PRK. BŞK) 39/64, 4 S 1312.
Yıldız Perakende Evrakı Sıhhiye Nezareti Maruzatı (Y.PRK. SH) 5/5, 26 R 1312.
Yıldız Perakende Evrakı Zabtiye Nezareti Maruzatı(Y.PRK. ZB) 14/42, 8 R 1312
Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (YA.HUS) 308/125, 10 Ra 1312; 310/68, 14 R 1312; 10/92, 17 R 1312; 337/64,16 R 1313
2. Süreli Yayınlar:
Bursa Gazetesi, No:137 (30 Ağustos 1309); 138 (1Eylül 1309); 140 (25 Eylül 1309)
Hudâvendigâr Gazetesi, No: 1604 (17 Ağustos 1310) ; 1606 (31 Ağustos 1310), 1607 (7 Eylül 1310) ; 1608 (14 Eylül 1310) 3. Tetkik Eserler:
Ahmed Cevdet Paşa, 2008, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, II. Cilt, İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
Akyol, Muzaffer, 1970, Kolera, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Ankara.
Ayar, Mesut, 2005, Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892–1895), Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
Böke, Pelin, 2009, “İzmir Karantina Teşkilatının Kuruluşu ve Faaliyetleri (1840-1900)”, ÇTTAD, Cilt: VIII, 18-19: 137-159.
Çıpa, H.Erdem, 1995, “McNeill’in 'Salgınlar ve Halklar'ı Üzerine Düşünceler” Toplumsal Tarih, 22:18–22.
Dumont, Paul, 1999, “Yahudiler, Araplar ve Kolera: 19.Yüzyıl Sonunda Bağdat’ta Cemaatler Arası İlişkiler”, Modernleşme Sürecinde Osmanlı Kentleri, Ed.Paul Dumont, François Georgeon, çev. Ali Berktay, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, ss.136-152.
Kılıç, Orhan, 2004, Genel Hatlarıyla Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar, Fırat Üniversitesi Rektörlüğü Orta-Doğu Araştırmaları Merkezi, Elazığ.
Mağmumi, Şerafeddin, 2001, Bir Osmanlı Doktorun Anıları Yüz Yıl Önce Anadolu ve Suriye çev. Cahit Kayra, Büke Yayınları, İstanbul.
Nikiforuk, Andrew, 2000, Mahşerin Dördüncü Atlısı, çev. Selahattin Erkanlı, İletişim Yay., İstanbul.
Pamukciyan, Kevork, 1994, “1893 Kolera Salgını ve 1894 Büyük Depremi”, Tarih ve Toplum, 132:13–15.
Panzac, Daniel, 1997, Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), çev. Serap Yılmaz, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Sakaoğlu, Necdet, 1995, “Osmanlı’da Salgınlar”, Toplumsal Tarih, 22:23- 25.
Sarıyıldız, Gülden, 1996, Hicaz Karantina Teşkilâtı (1865–1914), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
1994, “Karantina Meclisi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Belleten, 222:329– 376.
Tepeyran, Ebubekir Hâzım,1998, Hatıralar, Haz: Faruk Ilıkan, Pera Turizm -Tic. A.Ş. İstanbul.
Uludağ, Osman Şevki,1938, “Son Kapitülasyonlardan Biri Karantina”, Belleten, 7/8: 445-467.
WHO (World Health Organization), 2010, First Steps For Managing An Outbreak Of Acute Diarrhoea.
Yıldırım, Nuran, 1996, “1893 İstanbul Kolera Salgını İstatistikleri”, Tarih ve Toplum, 150:51-54.