Terör Saldırılarının Finansal Piyasalara Etkisi: Borsa İstanbul 100 Endeksi Üzerine Bir Uygulama

Etkin Piyasalar Hipotezine göre, piyasa da oluşan bilgiler anında fiyatlara yansımaktadır. Bilgilerin fiyatlara anında yansıması yatırımcıların bu piyasalardan beklenenin üzerinde bir getiri elde etme imkânları ortadan kaldırmaktadır. Fakat yatırımcıların her zaman rasyonel davranmadıklarını ve bazen benzer durumlara benzer tepkiler verdikleri yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur. Davranışsal Finansında temellerini oluşturan bu olgu, yatırımcılar sosyolojik, psikolojik ve çevresel birçok etkenden etkilenme eğilimi gösterebilmektedir. Özellikle son yıllarda artış gösteren ve toplumların sosyolojik, psikolojik, yönetimsel yapılarını zedelemekten çıkıp ekonomik olarak da zarar vermeye başlayan terör olaylarının varlığı çalışmamızın temel çıkış noktasını oluşturmaktadır. Ülkemiz açısından da önemli sorunları beraberinde getiren terör olaylarının varlığı ve etkileri uzun yıllardır tartışılan bir konudur. Bu perspektifte, çalışmanın amacı 20.09.2011-17.02.2017 tarihleri arasında Türkiye’de meydana gelen 94 terör saldırısının Borsa İstanbul 100 Endeksi üzerindeki olası etkisinin ortaya çıkarılmasıdır. Bu kapsamda, piyasanın vermiş olduğu tepkiyi daha net gözlemleyebilmek amacıyla terör saldırılarının etkisi tatil günlerinde ya da hafta içi günlerde gerçekleşmesi şeklinde iki alt kategoride irdelenmiştir. Yapılan analiz sonucunda; terör olayları neticesinde genel anlamında piyasada net olarak negatif ya da pozitif bir trendin varlığından söz etmek kullanılan veri seti ve yöntem bağlamında mümkün olmadığı görülmüştür. Diğer taraftan, istatistiksel olarak anlamlı sonuçların varlığı, BİST 100 Endeksinin yarı güçlü formda etkin olmadığını göstermektedir.

The Impact Of Terrorist Attacks On The Financial Markets: An Application On The Stock Exchange Istanbul 100 Index

According to Efficient Market Hypothesis, all information is instantly reflected in prices. Simultaneous reflection of information on prices removes the possibility of investors getting return more than expected from these markets. However, Investors have always shown that they are not acting rationally and that they sometimes give similar responses to similar situations. In Behavioral Finance, investors tend to be influenced by many sociological, psychological and environmental influences. Especially in recent years, the existence of terrorist attacks, which started to damage the sociological, psychological and administrative structures of societies and start to harm economically, constitute which is the main starting point of our work. In this perspective, the main purpose of this research is to figure out the potencial effects of 94 terrorist attacks that occured in Turkey between the dates 20.09.2011-17.02.2017, on Borsa İstanbul 100 Index. To reveal the impacts, terrorist attacks examined in two subcategories to get in detain on the effects of the terrorist attacks take place on holidays or weekday days to observe more clearly the response given by the market. As a result of the analysis, it is not possible to advocate the existence of a negative or positive trend in the market clearly in the context of the data set and method used. Nevertheless, statistically significant results obtained demonstrates that the BIS 100 Index is not efficient in a semi-strong form within the scope of the research.

PDF

___

Abadie, A. & Javier, G. (2008), “Terrorism And The World Economy”, European Economic Review, C. 52, s. 1-27
Ağırman, E., Muhammet, Ö. & Ömer, Y. (2014), “Terörizmin Finansal Piyasalara Etkisi: Ampirik Bir Çalışma”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, C. 8, S. 2, s. 99-117
Agrawal, S. (2011), "The Impact of Terrorism on Foreign Direct Investment: Which Sectors are More Vulnerable?", CMC Senior Theses, s.1-34
Akıncı, M., Gönül, Y. A. & Ömer, Y. (2015), “Terörizmin Doğrudan ve Dolaylı Yatırımlar Üzerindeki Etkisi: Dış Yardımlar Ne Kadar Telafi Edici?”, SBF Dergisi, C. 70, S. 1, s. 1- 33
Algan, N., Mehmet, B., Harun, B. & Müge, M. (2017), “Terörizmin Türkiye Finansal Piyasaları Üzerine Etkisi: Ampirik Bir Çalışma”, Ege Akademik Bakış, C. 17, S. 1, s. 147-160
Altay, H., Aykut, E. & Peçe, M. A. (2013), “Ortadoğu’da Terörün Ekonomik Etkileri: Türkiye, Mısır, Suudi Arabistan Üzerine Bir İnceleme”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 37, s. 267-288
Arin, K. P., Davide, C. & Nicola, S. (2008), “The Price Of Terror: The Effects Of Terrorism On Stock Market Returns And Volatility”, Economics Letters, S. 101, s. 164-167
Atik, M., Bülent, Y., Yaşar, K. & Fatih, S. (2016), “Dünya Medyasındaki Terörizm Temalı Haberlerin Finansal Piyasalar Üzerindeki Etkileri: İstanbul Borsası Örneği”, Savunma Bilimleri Dergisi, C. 15, S. 2, s. 179-205
Aydın, N. (2014), “Savaşın Çocuklar Üzerindeki Psikolojik, Sosyal ve Kültürel Etkileri”, HASUDER, S. 1. s. 29-37
Aydın, Ü. & Büşra, A. (2017), Davranışsal Finans & Finansal Yatırım Kararlarının Davranışsal Temeli, Bursa: Ekin Yayınevi
Bacık, E., Mustafa, Ö. & Serpil, A. (2017), “Terörün Volatiliteye Etkisi: Türkiye BİST 100 Endeksinde Bir Uygulama”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, C. 4, S. 2, s. 73-74
Baharçiçek, A. (2010), “Radikalleşmenin Önlenmesi ve Terörle Mücadele Üzerinde Demokratikleşmenin Rolü”, Terörün Sosyal Psikolojisi, Der. Murat Sever, Hüseyin Cinoğlu, Oğuzhan Başıbüyük, Ankara: Polis Akademisi Yayınları, s. 25-37
Barber, B. M. & John, D. L. (1997), “Detecting Long-Run Abnormal Stock Returns; The Emprirical Power and Specifications of Test Statistics”, Journal of Finance Economics, S. 43, s. 341-372
Barber, B. M. & Terrance, O. (2000), “Trading Is Hazardous to Your Wealth: The Common Stock Invesment Performance of Individual Invertors”, The Journal of Finance, C. 55, S. 2, s. 773-806
Barberis, N. & Andrei, S. (1998), “A Model of İnvestor Sentiment”, Journal of Financial Economics, C. 49, s. 307-343
Barak, O. (2008), Davranışsal Finans Teori ve Uygulama, Ankara: Gazi Kitabevi
Benninga, S. (2008), Financial Modeling, İngiltere: MIT Press
Chen, A. H. & Thomas F. S. (2004), “The Effects Of Terrorism On Global Capital Markets”, European Journal of Political Economy, C. 20, s. 363-365
Christofis, N., Christos, K., Stefanos, P. & Apostolos, S. (2013), “İstanbul Stock Market’s Reaction to Terrorist Attacks”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, C. 14, S. 2, s. 153-164
Çetinkaya, M. & Sedat, Y. (2017), “Terörizm Temalı Haberlerin Kıymetli Madenler Piyasaları Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul A.Ş. Kıymetli Maden ve Kıymetli Taşlar Piyasası Üzerine Bir Uygulama”, İşletme Araştırmaları Dergisi, C. 9, S. 1, s. 45-60
Çevik, F. & Yeliz, Y. (2003), “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) İçin Zayıf Etkinlik Sınaması: Stokastik Birim Kök ve Kalman Filtre Yaklaşımı”, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, s. 21-36
Daniel, K., David, H. & Siew, H. T. (2002), “Investor Psychology in Capital Markets: Evidence and Policy İmplications”, The Journal of Monetary Economics, C. 49, s. 139-209
Demirli, A. (2011), “Terörizm, Psikososyal Etkileri ve Müdahale Modelleri”, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, C. 4, S. 35, s. 66-78
Döm, S. (2003), Yatırımcı Psikolojisi-İMKB Üzerine Ampirik Bir Çalışma, İstanbul: Değişim Yayınları
Economist.co, “11 Eylül Saldırılarının ABD’ye 10 Büyük Maliyeti”, 2017, Kaynak: https://ekonomist.co/ekonomist/ekonomi/11-eylul-abd-ekonomisine-maliyeti-6354/, (Erişim Tarihi: 22 Nisan 2018).
Elmas, B. & Maysam, A. (2013), ”BİST’de Halka Açılan Şirketlerde Düşük Fiyatlama Anomalisine Etki Edebilen Değişkenlerin Analizi: 1995-2010 Dönemi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 15, S. 2, s. 217-241
Emsen, Ö., Selçuk. M. & Kemal, D. (2004), “Turizm Üzerine Terörizmin Etkileri: 1984-2001 Türkiye Deneyimi”, Akdeniz İİBF Dergisi, C. 7, s. 67-83
Erden, G. & Gökçe, G. 2009, “Savaş Yaşantılarının Ardından Çocuk ve Ergenlerde Gözlenen Travma Tepkileri ve Psiko-Sosyal Yardım Önerileri”, Türk Psikoloji Yazıları, C. 12, S. 24, s. 1-13
Eyüboğlu, K. & Halil, İ. B. (2016), “Şirketlere Özgü Haberlerin Hisse Performansına Etkisi: BİST-30 Şirketleri Örneği”, International Journal of Economic and Administrative Studies, C. 16, s. 113-138
Fama, E. (1970), “Efficient Capital Markets; A Review of Theory and Empirical Work”, The Journal of Finance, C. 25, S. 2, s. 383-417
Frey, B. S., Sımon, L. & Aloıs, S. (2004), “Calculatıng Tragedy: Assessıng The Costs Of Terrorısm”, Cesıfo Workıng Paper, S. 1341, s. 1-31
Forex, (2017), “Volatilite”, Kaynak: https://www.forex.com.tr/volatilite-nedir, (Erişim Tarihi: 16.11.2017)
Güloğlu, B. & Özlem, K. (2013), “Güneydoğu Gazilerinde Travma Sonrası Stres Bozukluğu Gelişimi”, Anadolu Psikiyatri Dergisi, C. 14, s. 237-244
Hayta, A. B. (2014), “Bireysel Yatırımcıların Finansal Risk Algısına Etki Eden Psikolojik Önyargılar”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 18, S. 3, s. 329-352
Kaderli, Y. (2007), “Yapılan İhracat Bağlantılarının İlgili Firmaların Hisse Senedi Getirileri Üzerindeki Etkisinin Olay Etütü İle İncelenmesi: İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’ndaki Bazı Firmalar Üzerine Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, S. 36, s. 144- 154
Kahneman, Dl. & Mark W. R. (1998), “Aspects of Investor Psychology”, The Journal of Portfolio Management, C. 24, S. 4, s. 52-65
Kaplan, M.A. & Melike, R.D. (2017), “Ekonominin Sırtındaki Yük: Terör”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 10, S. 49, s. 623-636
Karan, M.B. (2013), Yatırım Analizi ve Portföy Yönetimi, Ankara: Gazi Kitapevi
Kıyılar, M. & Murat, A. (2016), Davranışsal Finans, İstanbul: Literatür Yayınları
Kinyanjui, S. (2014), “The Impact of Terrorism on Foreign Direct Investment in Kenya”, International Journal of Business Administration, C. 5, S. 3, s. 148-157
Koh, W.T.H. (2007), “Terrorism And İts İmpact On Economic Growth And Technological İnnovation”, Technological Forecasting & Social Change, S. 74, s. 129-138
Korkmaz, Ö., Deniz, E. & Elif, E. (2017), “Terör Olaylarının Finansal Piyasalara Etkisi”, Sosyoekonomi, C. 25, S. 31. s. 11-30
Küçük, A. (2014), “Bireysel Yatırımcıları Finansal Yatırım Kararlarına Yönlendiren Faktörlerin Davranışsal Finans Açısından Ele Alınması: Osmaniye Örneği”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, C. 6, S. 11, s. 104-122
Muş, E., Ali, C. & İdris, G. (2015), “Terörün Toplum ve Sosyal Hayata Etkileri”, Turkiye Klinikleri J Foren Med-Special Topics, C. 1, S. 2, s. 5-15
Bilgiç, M. S. (2004), “Terör ve Terörle Mücadele”, Bilge Adamlar Stratejik Araştırma Merkezi, s. 95, Kaynak;http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/01672014062446turkiyenin_vizyo nu07.pdf, (Erişim Tarihi: 21.10.17).
Najaf, R. (2007), “The Impact of Terrorism on Foreign Direct Investment in Jordan”, Journal of Accounting & Marketing, C. 6, S. 2, s. 1-5.
Nas, Ç., Melih, Ö., Çisel, İ., Sema, G. Ç., Selen, A. & Yeliz, Ş. (2013), “Kriz Sözlüğü; 100 Kelimede Avrupa’nın Ekonomik Krizi”, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, S. 263, s. 1- 262
Nofsinger, J. R. (2014), The Psychology of Investing, Çev. Sümeyra Gazel, Ankara: Nobel Yayıncılık
Ojah, K. & David, K. (1999), “Random Walks and Market Efficiency Test of Latin American Emerging Equity Markets: A Revisit”, The Financial Review, S. 34. s. 57-72
Öncü, M. A. & Onur, Ö. (2017), “Kadınların Yatırım Alışkanlıklarının Davranışsal Finans Açısından Değerlendirilmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 16, S. 61, s. 583- 601
Pfefferbaum, B., Jennifer, S., Sandro, G. & Gerry, F. (2006), “Panic Reactions to Terrorist Attacks and Probable Posttraumatic Stress Disorder in Adolescents”, Journal of Traumatic Stress, C. 19, S. 2, s. 217-228
Psikologankara, (2015), “Sürü Psikolojisi Nedir?”, Kaynak: http://www.psikologankara.net/surupsikolojisi-nedir.html, (Erişim Tarihi: 20 Mart 2018)
Pompian, M. M. (2006), Behavioral Finance and Wealth Management, New Jersey: John Wiley and Sons
Sakarya, Ş. (2011), “İMKB Kurumsal Yönetim Endeksi Kapsamındaki Şirketlerin Kurumsal Derecelendirme Notu ve Hisse Senedi Getirileri Arasındaki İlişkinin Olay Çalışması (Event Study) Yöntemi İle Analizi”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, S. 13, s. 147-162
Sansar, N. G. (2016), “Değişen Finansal Akımlar: Rasyonalizmden Davranışsal Finans Yaklaşımına”, ÜGİSBD, C. 3, S. 2, s. 135-150
Sarıgül, H. (2015), “Sendikasyon Kredisi Kullanım Duyurularının Bankaların Hisse Senedi getirilerine Etkisi”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, C. 7, S. 12, s. 113-129
Sever, M., Hüseyin, C. & Başıbüyük, O. (2010), “Giriş: Terörün Sosyal Psikolojisi”, Terörün Sosyal Psikolojisi, Der. Murat Sever, Hüseyin Cinoğlu, Oğuzhan Başıbüyük, Ankara: Polis Akademisi Yayınları, s. 1-13
Şavur, E. S. A. & Tomas. T. Y. (2010), “Terör Olayları Sonrasında Psikososyal Destek Hizmetleri”, Kriz Dergisi, C. 18, S. 1, s. 45-58
TDK, Terörün Kelime Anlamı, t.y., Kaynak: http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_bati&arama=kelime&guid=TDK.BATI.59e 8c7d6a16c78.01767910, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2017)
TDK, Terörizm ‘in Kelime Anlamı, t.y., Kaynak: http://www.tdk.org.tr/index.php?option=com_bati&arama=kelime&guid=TDK.BATI.59e 8c8d59827c4.39027686, (Erişim Tarihi: 16 Ekim 2017)
Thaler, R. H. (1999), “Mental Accounting Matters”, Journal of Behavioral Decision Making, C. 12, s. 183-206
Tufan, C. & Reyhan, S. (2013), “Davranışsal Finans Modelleri, Etkin Piyasa Hipotezi ve Anomalilerine İlişkin Bir Değerlendirme”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 15, S. 2, s. 159-182
Yıldırım, H. (2017), Davranışsal Finans- Yatırımcı Davranışlarını Esas Alan Modeller, İstanbul: Sokak Kitapları Yayınları
Zeelenberg, M. & Rik, P. (2004), “Consequences of Regret Aversion in Real Life: The Case of The Dutch Postcode Lottery”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, C. 93, s. 155-168
Zeybek, O. (2016), “11 Eylül Saldırılarının Ekonomik Etkileri Üzerine”, Havacılık Güvenliği, Kaynak: http://www.havacilikguvenligi.com/11-eylul-saldirilarinin-ekonomik-etkileriuzerine/, (Erişim Tarihi: 06.12.2017)
Whalley, G. M. & Chris R. B. (2007), “Mental Health Following Terrorist Attacks”, British Journal of Psychiatry, C. 190. s. 94-96