KALKINMA AJANSLARININ YÖNETSEL DENETİMİ: KURUMSAL VE HUKUKİ STATÜLERİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Kalkınma ajanslarının yerel potansiyeli harekete geçirerek bölgesel kaynakları etkin ve verimli kullanmak istemesi ajansların denetimini ön plana çıkarmaktadır. Bu kuruluşların dünyada farklı türden yapı ve hukuki statülerinin olması, örgütlenme ve denetlenmeleri konusundaki benzer yöntem ve uygulamaları da ortadan kaldırmaktadır. Ajansların bu bağlamda tek bir standart örgütlenmesinin olmaması, denetlenmesi konusundaki belirsizliği giderek artırmaktadır. Benzer durum ülkemiz açısından da geçerlidir. Ajansların, Türk Kamu Yönetimi sistemi içinde klasik bir sınıflandırmaya tabi tutulmaksızın yasal ve kurumsal açıdan ne tam anlamıyla kamu tüzel kişisi ne de tam anlamıyla özel hukuk tüzel kişisi sayılmamaları, bu kuruluşların denetimsel açıdan hangi kuruma karşı sorumlu olacakları konusundaki belirsizliği ister istemez ortaya çıkarmaktadır. Gerçi ajanslar; kuruluşlarını düzenleyen 5449 sayılı kanunla örgütlenmeleri, faaliyetleri, gelirleri ve kamu görevlilerinin statüleri başta olmak üzere birçok açıdan kamusal yetkilere sahip kılınırken; özel hukuk hükümlerine tabi tutulmak istenmeleri denetimsel açıdan bir ikilemi doğurmaktadır. Hatta ajansların Yönetim Kurullarının başında merkezi yönetime bağlı atamayla gelmiş valilerin olması, kuruluşların özerkliği ile bağdaşmadığı gibi, kuruluş gerekçelerini oluşturan yönetişim ve hizmette yerellik ilkelerine de ters düşmektedir. Bu çalışmanın esas amacı, kalkınma ajanslarının yönetsel denetimini özellikle örgütsel ve hukuki statüleri üzerinden incelemek ve tartışmak; aynı zamanda bölgesel gelişmeye katkı sağlayacak nasıl etkin bir denetsel yapılanmanın kurulabileceğine ilişkin öneriler geliştirmektedir

ADMINISTRATIVE CONTROL OF DEVELOPMENTAL AGENCIES: AN ASSESSMENT FROM ITS ORGANIZATIONAL AND LAW STATUS

While mobilizing local potential in performance of activities, developmental agencies need to put forward a plan to make effective and efficient use of regional resources as well. Since these institutions are characterized by different structure and legal status in the world, the homogeneity in their methods to control and implementations is eliminating. This heterogeneity of standards and methods brings ambiguity in administrative control. Likewise, Turkey is also experiencing the same situation. Agencies in Turkish Public Administration System, belong to either public or private corporations, are ambiguous from point of view of legal and organizational control. Despite agencies are having public law (article. 5449) for the improvements of organizational activities, revenues, status of public officials and similar other aspects, controlling dilemma is prevailing because of following private law in this regard. Even appointed governors of the agencies usually go against the autonomy of the organizations, and likewise they do the same on legal grounds, governance, and subsidiary principles. The aim of this study is to examine and discuss administrative control system of developmental agencies specifically from organizational and legal status perspectives; also proposes an effective administrative structure that can contribute to the regional development.

PDF

___

5449 No'lu Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun, 25.01.2006 Kabul Tarihli, Madde:1-20.
AKIN, Semiha & Yıldız, Fatih Feramuz; Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türk Tarımına Etkileri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Türktarım Dergisi, Sayı: 163, 2005.
ALTAY, N. Oğuzhan - GACANER, Aydanur & ÇATIK, Nazif; Ege Bölgesinin Kalkınmasında Finansal Kurumsallaşma Araç Olabilir mi?, Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu (I), Denizli, 2004.
APAN, Ahmet; Bölge Kavramı ve Bölgesel Kalkınma Ajansları, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Sayı: 13, 2005.
ATAY, Cevdet; Devlet Yönetimi ve Denetimi, 2. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul, 1999.
BLACKMAN, Tim & ORMSTON, Christianne; Disscourses Of Accountability: Policy Scrutiny Of An English Regional Development Agency, Regional Studies, Volume: 39, Number: 3, 2005.
CANZANELLİ, Giancarlo; Overview and Learned Lessons On Local Economic Development, Human Development and Decent Work, ILO and Universitas Working Paper, Geneva, 2001, s.24, http://www.ilo.org/public/english/ unive rsitas/publi.htm, Erişim Tarihi: 10.02.2014.
CERAN, Yunus; Kalkınma Ajanslarında İç Denetim, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 2010.
ÇALT, Gökhan; Bölgeselleşme ve Avrupa Birliği'nin Bir Aracı Olarak Bölge Kalkınma Ajansları, 3-7 Ocak VI. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi Bildiri Metinleri, Ankara, 2005.
DEMİRCİ, Aytül Güneşer; Bölgesel Kalkınma Ajansları, Kamu Yönetimi Dünyası Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 15, 2003.
DEMİRCİ, Aytül Güneşer; "Farklı Ülkelerde Kalkınma Ajansları" Bölge Kalkınma Ajansları Nedir, Ne Değildir?, Paragraf Yayınevi, Ankara, 2005.
DİNLER, Zeynel; Bölgesel İktisat, 4. Baskı Ekin Kitabevi, Bursa, 1994.
ERGUN, Turgay; Bölgelerarası Dengesizliklerin Giderilmesinde Bölgesel Örgütlenmerin Önemi: Tenessee Valley Authority, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1, 1993.
ERYILMAZ, Bilal & TUNCER, Aziz; Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması, Akademik İncelemeler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 1, 2013.
ERYILMAZ, Bilal; Kamu Yönetimi, Umuttepe Yayınları, İstanbul, 2013.
ERZİ, Gülnihal; Yeni Bölgecilik Akımı ve Bölgesel Kalkınma Ajansları, 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 29. Kolokyumu Planlamada Yeni Politika ve Stratejiler Riskler ve Fırsatlar, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi 7- 9 Kasım, İstanbul, 2005.
FARRELL, Henry & HOLTEN, A. Louise; Collective Goods İn The Local Economy: The Packaging Machinery Cluster In Bologne, (Edt.) Colin Crouch and Patrick Le Gales Changing Governance Of Local Economies: Responses Of Europen Local Production Systems, Oxford University Press, Oxford, 2004.
GÖYMEN, Korel; Türkiye'de Bölge Politikalarının Evrimi ve Bölgesel Kalkınma htttp://research.sabanciuniv.edu/1373/1/KorelGoymenOrtaklik.pdf, Erişim Tarihi: 13.02.2014. Ajansları, 2005, s.185,
HALKIER, Henrik; Regional Development Agencies and Multilevel Governance: European Perspectives, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 7-8 Eylül 2006 ODTÜ Mimarlık Amfisi, TEPAV, s.3, http://www.tepav.org.tr/upload/files/1321362529-2.Bolgesel_Kalkinma_ve_ Yonetisim_Sempozyumu_ Bildiri_Kitabi.pdf, Erişim Tarihi: 09.02.2014.
HARDING, Richard; İngiltere ve Romanya'da Bölgesel Kalkınma Ajansı Deneyimleri, 7-8 Eylül Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, ODTÜ, Ankara, 2006.
HASANOĞLU, Mürteza ve ALİYEV, Ziya; Avrupa Birliği İle Bütünleşme Sürecinde Türkiye'de Bölgesel Kalkınma Ajansları, Sayıştay Dergisi, Sayı: 60, Ocak-Mart, 2006.
HODGETTS, Richard M.; Yönetim Teori, Süreç ve Uygulama, (Çev.) C. Çetin ve E. Can Mutlu, (Edt.) Doç. Dr. Canan Çetin, Der Yayınevi, İstanbul, 1997.
KAYASÜ, Serap - PINARCIOĞLU, Melih - YAŞAR, Suna Senem & DERE, Sencer; Yerel/Bölgesel Ekonomik Kalkınma ve Rekabet Gücünün Artırılması: Bölge Kalkınma Ajansları, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul, 2003.
KOÇBERBER, Seyit; "Kalkınma Ajansları ve Sayıştay Denetimi", Sayıştay Dergisi, Sayı:61, Nisan-Haziran, 2006.
ÖZMEN, Fatma; AB Sürecinde Türkiye'de Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Karşılaşabilecekleri Temel Sorun Alanları, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 3, 2008.
PARLAK, Bekir & ÖZGÜR, Hüseyin; Avrupa Birliği İle Bütünleşme Sürecinde Türkiye'de Yerel Yönetimler, 1. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul, 2002.
PINAR, Abuzer & İNCE ARIKAN, Sibel; Avrupa Birliği ve Türkiye'de Bölgesel Kalkınma Bağlamında Devlet Yardımları, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 3, No: 1, 2003.
PİKE, Andy - ANDRES RODRIGUEZ, Pose & TOMANEY, John; What Kind Of Local and Regional Development and For Whom?, Regional Studies, Volume: 41, Number: 9, 2007.
TAMER, Ahmet; Kalkınma Ajanslarının Türk Hukuk Sistemindeki Yeri, Ankara: DPT-Uzmanlık Tezleri, İkinci Baskı, Yayın No: 2757, 2010.
TAŞ, Cesurhan; Kalkınmaya Giden Yol Kalkınma Ajanslarından mı Geçer?, http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/dergiler/gundem/Gundem_1_Sayi_523.pdf, Erişim Tarihi: 15.02.2014.
TEKELİ, İlhan; Yönetim Kavramı Yanısıra Yönetişim Kavramının Gelişmesinin Nedenleri Üzerine, Sosyal Demokrat Değişim Dergisi, Sayı: 3, 1996.
TORTOP, Nuri; Mahalli İdareler, 6. Baskı, Yargı Yayınları, Ankara, 1999.
WALBURN, David; Bölgesel Kalkınma Ajansları: Bölgelerde İktisadi Kalkınmayı Canlandırmanın Araçları, Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 7-8 Eylül 2006, ODTÜ Mimarlık Amfisi, TEPAV Yayınları, Ankara, s.59, http://www.tepav.org.tr/upload/files/1321362529- 2.Bolgesel_Kalkinma_ve_Yonetisim_Sempozyumu_ Bildiri_Kitabi.pdf, Erişim Tarihi: 11.02.2014.
YILMAZ, S. - DERİCİOĞLU, T. - ELLIOTT, I. A. & ÖZDEN, M. S.; Kalkınma Birliklerinden Kalkınma Ajanslarına Yönelirken, 25-26 Ekim 12. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul, 2007.