European Female Characters In The Works Of Ahmet Mithat Efendi And İsmail Gaspıralı

This paper aims to explore European women characters in selected works of Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) and İsmail Gaspıralı (1851-1914). This particular focus facilitates the reader to revise some major claims and generalisations that were made on the post-Tanzimat literatüre. It also underlines the plurality of views and approaches existing during that period. In this paper, European female characters are focused and analysed in the novel of Ahmet Mithat Efendi Acâyib-i Âlem (1881-82) and; in the narratives of İsmail Gaspıralı “Frengistan Mektupları” (1887) and “Sudan Mektupları” (1889). The paper is concluded by pointed out that in these novel and narratives the European women guided the Ottoman men by using their knowledge. The European culture and especially the positive sciences were also introduced the to the “Eastern” men through the European women. In essence these novels the European women are portrayed as the dominant part in their relationship with the “Eastern men”. It is because of these women a reversal in the traditional hierarchy between genders occured.

Ahmet Mithat Efendi ve İsmail Gaspıralı’nın Eserlerinde Avrupalı Kadınlar

Bu çalışmada Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) ve İsmail Gaspıralı’nın (1851-1914) bazı eserlerindeki Avrupalı kadın karakterler üzerinde odaklanarak, Tanzimat sonrası edebiyatı söz konusu olduğunda birkaç eserden yola çıkılarak geliştirilen ve bütün dönemi kapsamayı amaçlayan genellemelerin, eseri anlamak ve açıklamak noktasında yetersiz kaldığı; Tanzimat sonrası dönemde fikir alanında olduğu gibi edebiyat alanında da bir çoğulluğun olduğu ve dönem hakkında tek ve bütünlüklü bir yargıya ulaşmanın olanaklı olmadığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada Ahmet Mithat Efendi’nin Acâyib-i Âlem (1881-82) romanı ile İsmail Gaspıralı’nın “Frengistan Mektupları” (1887) ve “Sudan Mektupları” (1889) başlıklı anlatılarındaki Avrupalı kadın karakterler üzerinde durulmuştur. Çalışmada bu romanlardaki Avrupalı kadınların, Doğulu erkek için Avrupa’ya ve pozitif bilimlere açılan birer kapı durumunda oldukları, bilgi sahibi olmaları bakımından Doğulu Müslüman erkeğe rehberlik edip onu bilgilendiren ve bu yolla onun üzerinde denetim kuran etken karakterler olarak kurgulandıkları ve cinsler arası geleneksel hiyerarşiyi tersine çevirdikleri gösterilmiştir.

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi, (2000). Acâyib-i Âlem. Ed. Kâzım Yetiş. Henüz On Yedi Yaşında – Acâyibi Âlem – Dürdane Hanım. Ed. Nuri Sağlam et. al. Ankara: TDK. pp.215-540

Ahmet Mithat Efendi. (1308) (1890/1891). Avrupa’da Bir Cevelan. İstanbul.

Ahmet Mithat Efendi, (2002). Hayâl ve Hakikat. Ed. Fatih Altuğ. İstanbul: Eylül.

Çamkara Erginer, A., (2008). “Bilgiye Açılan Kapılar: Ahmet Mithat Efendi ve İsmail Gaspıralı’nın Eserlerinde Avrupalı Kadınlar. Unpublished M. A. thesis. Ankara: Bilkent University.

Findley, C. V., (1999). Ahmed Midhat Efendi Avrupa’da. Trans. Ayşen Anadol. Ankara: Tarih Vakfı Yurt Publishing.

Gaspıralı, İ., (2003). İsmail Gaspıralı Seçilmiş Eserleri 1: Roman ve Hikâyeleri. Ed. Yavuz Akpınar. İstanbul: Ötüken.

Gökçek, F., (2000). “Tanzimat Dönemi Roman ve Hikâyelerinde Kadın Erkek İlişkilerinin Düzenlenişi ile İlgili Bazı Tespitler”. Türk Yurdu. 153-54. pp.126-32.

Gökçek, F. (2006). Osmanlı Kapısında Büyümek: Ahmet Mithat Efendi’nin Hikâye ve Romanlarında Gayrimüslim Osmanlılar. İstanbul: İletişim.

Gürbilek, N., (2004). Kör Ayna Kayıp Şark: Edebiyat ve Endişe. İstanbul: Metis.

Lazerini, E. J., (2004). “İsmail Bey Gasprinskiy (Gaspıralı): Modernizm Söylemi ve Ruslar”. İsmail Bey Gaspıralı İçin. Ed. Hakan Kırımlı. Ankara: Kırım Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği Genel Merkezi, pp. 85-109.

Okay, O., (2008). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh.

Ortaylı, İ., (2005). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Alkım.

Parla, J., (1990). Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim.

Parlatır, İ., (1987). Tanzimat Edebiyatında Kölelik. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Uyanık, S., (2007). “19.Yüzyıl Osmanlı-Türk Romanında Gayrimüslim İmgeleri”. Unpublished M.A. thesis. Ankara: Bilkent University.

Ülken, H. Z., (1966). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: YKY.