İLHANLI VE TİMURLU MİRAÇNAMELERİNDEKİ HOROZ TASVİRİ ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Hz. Muhammed’in Mescid-i Haram’dan Mescid-i Aksâ’ya yaptığı yolculuğunu ifade eden miraç, Kur’an-ı Kerim’de Hz. Muhammed’in tek mucizesi olarak geçmekte ve göğe çıkma olarak tanımlanmaktadır. Bu olayın aşamalarının anlatıldığı miraçnameler, sahip oldukları resimli örnekleri ile İslam resim sanatının önemli yapıtlarındandır. İlhanlı döneminden Nakkaş Ahmet Musa’nın 1317-1335 civarlarına tarihlenen miraçnamesi ile 1436’da Timurlu Hükümdarı Şahruh için hazırlanan miraçname bu üretimin bilinen örneklerdendir. Farklı dönemlere ait bu iki eserde, Hz. Muhammed’in beyaz horoz suretinde bir melekle tanışmasını betimleyen sahnelere yer verilmiştir. Çalışmanın amacı, örneğine az rastlanan bu sahnenin resim programına dâhil edilmesinde nakkaşların ana motivasyonunu araştırmaktır. Bu doğrultuda, horozun İslam inancındaki yerine değinilerek İlhanlı ve Timurlu miraçnamelerindeki beyaz horozun neyi temsil ettiği incelenecektir. Son olarak İslam inancındaki beyaz horoz temsili ile bu iki miraçnamedeki beyaz horoz figürü arasındaki bağlantılar değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Miraçname, horoz, Beyaz horoz, İslam resim sanatı

PDF

___

Aka, İ. (2012), Timurlular, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay., 41, 177-180.
Akar, M. (1987), Türk Edebiyatında Manzum Mi’râc-Nameler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: 804.
Buhari, (1975) Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, (Zeynü'd-dîn Ahmed b. Ahmed b. Abdi'l-Lâtîfi'z - Zebîdî ; mütercimi Ahmed Naim), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 55- 2, (Dördüncü Baskı),
Canan, İ.(1988), Kütüb-i Sitte Muhtarası Tercüme ve Şerhi, 7, Ankara, Akçağ Yayınları,
Çağman, F. ve Tanındı, Zeren. (1986) The Topkapı Saray Museum, The Albums and Illustrated Manuscripts, (Translated and Edited J.M. Rogers), Thames and Hudson, Britain, 1986.
Demiri, K. (1973), Hayat’ül Hayvan, (Tertip, Tanzim ve Tahsis: Sabri Çağlayan), İstanbul: Meral Yay. Kasım, 1-2.
Deniz, A. Ç., Şahruh Miraçnamesi Tercümesi, https://www.researchgate.net/publication/332627047_SAHRUH_MIRACNAMESI_TERCUMESI (Erişim: 28.04.2022).
Gruber, C. J. (2005), The Prophet Muhammad's Ascension (Mirāj) in Islamic art and Literature, ca. 1300–1600. University of Pennsylvania. Unpublished Phd thesis.
Gruber, C. J. (2010), The Ilhanid Mi’rajnama as an Illusrated Sunni Prayer Manual, The Prophet’s Ascension Cross-Cultural Encounters with The Islamic Mi’raj Tales, (Ed: Gruber, C. and Frederick, C.), Indiana University Press.
Gruber, C. J. (2004), The Prophet Muhammad’s Ascension (Mi’raj) in Islamic Painting and Literature: Evidence From Cairo Collection, Bulletin of the American Research Center in Egypt, 185, 24-31.
Gruber, C. J. (2009), Meʿrāj ii. Illustrations,” Encyclopædia Iranica, 2009, online edition, available at http://www.iranicaonline.org/articles/meraj-ii-illustrations (accessed on 30 April 2017), (Erişim: 6.09.2021).
İpşiroğlu, M. Ş. ve Eyüpoğlu, S. (1995), Fatih Albümüne Bir Bakış, Sur L’Album du Conquerant, (Vol. 622). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları: Maarif Basımevi, Kaplan, N. (2013), Süleymaniye Küttüphanesi Hamidiye 980 Numaralı Kısas-ı Enbı̇yâ Nüshası ve Tasvirleri, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kisāʾī, M. (1997), The Tales of The Prophets, Qisas al-Anbiya, (Çeviri: Wheeler M. Thackston) Library of Classical Arabic Literature.
Milstein, R. (1999), The Stories and Their Illusrations, Stories of the prophets: illustrated manuscripts of Qiṣaṣ al-Anbiyā'. (Ed. Rührdanz, K., ve Schmitz, B) Mazda Publishers, 105-183.
Öğüt, S. (1993), Cima, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay., 8, , 2-3.
Önal, M. N. (2013), Muğla’da Alevı̇-Tahtacı Kültürü, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/9 Summer 343-366.
Seguy, M.R. (1977), The Miraculous Journey of Mahomet Mirâj Nâmeh, Bibliotheque Nationale, Paris, Manuscript Supplement Turc 190, Goorge Braziller: New York.
Suyuti, C., (2013), El- Câmi’us Sağir min Ahâdîs’il- Beşeri’n- Nezir, (Tercüme: Hüseyin Yıldız, Hasan Yıldız ve Zekeriya Yıldız), Ocak Yay., Eylül.
Suyuti, C. (1988), el Habaik fi Ahbaril’il Melaik, (Arapça), Beyrut.
Şen, E. ve Çölgeçen, Ş. (2021), Türk Sanatında Bir İmge Olarak Horoz Sembolü, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi”, 4(4), 335-353.
Taberi, (1992), Şark İslam Klasikleri Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, (Çev: Ugan, Z.K. ve Temir, A.) MEB Yayınları, 5, İstanbul,
Tanındı, Z. (1984), Siyer-i Nebi, İslâm Tasvir Sanatında Hz. Muhammed’in Hayatı, Hürriyet Vakfı yayınları, İstanbul.
Tekin B.B. (2001), “İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Resimli El Yazmalarındaki Miraç Tasvirlerine Bakış”, Prof. Dr. Zafer Bayburtluoğlu Armağanı: Sanat Yazıları (haz. Mustafa Denktaş – Yıldıray Özbek), Kayseri, 537-549.
Uzun, M. İ. (2005), Mi‘râciyye, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30, 135-140.
Yaşaroğlu, M. K. (2003), Meâric Suresi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28, 208-209. Yaşaroğlu, M. K. (2001), İsrâ Suresi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23, 177-178.
Yavuz, S. S. (2005), Mi’raç, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30,132-135. ,
Yazar, T. ve Dündar, A. (2000), "Türk-İslam Sanatında Horoz İkonografisi." Kök Araştırmalar, 2.1, 213-235.
Yazır, E. H. (2007) Hak Dini Kur’an Dili, (Sadeleştiren, İ. Karaçam,E. Işık, N, Bolelli, A. Yücel), Çevik Matbası, Zehraveyn Yayıncılık, 5.
Yıldırım, N. (2008), Fars Mitoloji Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınları, (ilk baskı 2006),
Yuvalı, A. (2000), İlhanlılar, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yay., 22, 102-105.