ANADOLU’NUN KADİM UYGARLIKLARINDAN SÜZÜLEN MÜZİKSEL ANLAMI ÇÖZÜMLEMEDE ‘ARKEO-MÜZİKOLOJİ’NİN ÖNEMİ

Bilindiği gibi günümüzde, gerek doğa bilimleri gerek sosyal bilimlerde, tek bir araştırma alanının içine sıkışmaksızın disiplinler arası araştırmanın önemi günden güne artmaktadır. Bu anlamda arkeo-müzikoloji, yöntem, yaklaşım ve perspektif açısından arkeoloji, tarih, müzikoloji, etnomüzikoloji, mitoloji, dilbilim ve dinler tarihi gibi birçok alandan beslenmesi gereken özel bir disiplinler arası alandır. Arkeo-müzikolojinin çoklu perspektifi, kültür bilimlerine ait çoklu perspektifle paraleldir. Bu bağlamda, özellikle Mezopotamya ve Anadolu’da varlık göstermiş kadim uygarlıkların anlaşılmasında bu farklı disiplin verilerinin eş zamanlı olarak kullanılması gerekir. Bu anlamda en zor veri çözümlemeleri, elle tutulur ve ölçülebilir niteliklere sahip olmayan somut olmayan kültür ürünleri üzerine olanlardır. Bu ürünlerin niteliği üzerine oluşturulacak betimsel analizler için, bu kültürlerin yapısı hakkında ipucu veren müzik/dil çözümlemelerinin yanı sıra, kültürel örüntülerin dayanağı olan tarihsel, arkeolojik, mitolojik, göstergebilimsel verilerin de büyük bir önemi bulunmaktadır. Bu çalışmada, arkeo-müzikolojik ipuçları veren birçok örnek değerlendirilmiştir: Anadolu Medeniyetleri Müzesinde yer alan bir elinde flüt diğer elinde lir olan iki mitolojik figürün anası konumundaki Kybele’nin öyküsü; Kral Midas hikâyelerinin arkeolojik buluntuları; Dionysos ayinlerini ve müzisyen mitoloji kahramanlarını betimleyen İÖ 6. yüzyıla tarihlenen kırmızı figürlü Atina vazoları; ilham perisi ve müziğin kaynağı olarak anlatılan Dokuz Müz’ün üzerinde yer aldığı Antik Yunan lahitleri ve mozaikleri; İÖ 40.000 yıllarına tarihlenen, Kuzey Batı Slovenya’daki bir mağara buluntusu olan ayı kemiğinden yapılan flüte ve diğer arkeolojik çalgı betimlemelerine kadar çok farklı arkeolojik bulgu, müziksel tarih ve kültürü anlamada iş görebilir. Verilen tüm bu örneklerin ortak noktası, mitoloji, arkeoloji, tarih/dinler tarihi, müzikoloji/etnomüzikoloji gibi farklı disiplinlere ait bilgilerin, müzik üzerinden kültürel çözümleme yapabilmek adına, eş zamanlı olarak iş görmesidir.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu, Uygarlık, Müzikoloji, Arkeoloji, Arkeo-müzikoloji

PDF

___

Alp, S. (2005). Hitit Güneşi, Tübitak Yayınları.
Belikova, R. (2016). Reception-aesthetic of Music and Archaeomusicology, International Multidisciplinary Scientific Conference on Social Sciences & Arts SGEM”.
Both, A. A. (2009). Music Archaeology: Some Methodological and Theoretical Considerations, Yearbook for Traditional Music: Cambridge Universty Press.
Braudel, F. (1996). Uygarlıkların Grameri, Çev. M. A. Kılıçbay, İmge Yayınevi.
Can, A. (2015). Antik Çağ Sözlüğü, Sentez Yayıncılık.
Childe, G. (2019). Geçmişi Bir Araya Getirmek. Arkeolojik Verilerin Yorumlanması, Çev. C. C. Aydın, Alfa Yayınları.
Civelek, A. (2021). Antik Dünya’da Tympanon, 7. Uluslararası Müzik ve Dans Bildirileri Kitabı: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
Duchesne-Guillemin, M. (1981). Archaeology and Musical Instruments, World Archaeology, Vol. 12, No. 3.(Pub. by Taylor & Francis).
Doğan Gürbüzer, E. (2020), Kolophon’dan Telli Çalgı Betimlemeleri ve Kentteki Müzik Olgusu, Tuba-Ar 27/2020.
Dumbrill, R. J. (2005). The Archaeomusicology of the Ancient Near East, Trafford Publishing.
Erhat, A. (2008). Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitabevi.
Girgin Tohumcu, G. (2006). Müziği Yazmak, Nota Yayıncılık.
Güven, İ. (Ed.), (2010). Uygarlık Tarihi, Ankara: Pegem Yayınları.
Hodder, Ian (2017). Çatalhöyük Leoparın Öyküsü, Çev. D. Şendil, Yapı Kredi Yayınları.
Holzman, S. (2016). Tortoise-Shell Lyres from Phrygian Gordion, American Journal of Archaeology: Vol. 120, No. 4, (537-564).
Iggers, G. G. (2011). Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme Yirmibirinci Yüzyılda Tarih Yazımı, Çev. G. Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İmrani, R. (2017). Arkeolojik Kazıntılarda Karapapak Türklerinin Saz, Âşıklık Geleneği Tarihi, Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art: Volume 2 / Issue 2/Yaz.
Keer, E. V. (2010). Archaeology of Ancient Greek Music, Studies in Music Archaeology: Vol 7.
Killin, A. (2021). Music Pluralism, Music Realism and Music Archaeology, Topoi: An International Review of Philosophy: 40/1.
Kilmer, Anne Draffkorn (1971), The Discovery of an Ancient Mesopotamian Theory of Music, American Philosophical Society, Vol. 115, No.2.
Lund, C. (1981). Archaeomusicology of Scandinavia, World Archaeology: Musical Instruments: Volume 12, No 3.
Masalcı Şahin, G. (2020). Hititlerde Müzik, Müzik Aletleri, Müzisyenler, Bilgin Yayınları.
Melleart, J. (1988).Yakın Doğu’nun En Eski Uygarlıkları, Çev. B. Altınok, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Olsen, D. A. (2007). The Complementarity and Interdisciplinarity of Archaeomusicology: An Introduction to the Field and this Volume: The World of Music.
Schofield, J. (2014). The Archaeology of Sound and Music. World Archaeology: Vol. 46, No. 3.
Siddiq, A. B. (2019). Tarih Öncesi Toplumlarda İnsan-Hayvan İlişkisi ve Orta Anadolu Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Faunası, Çizgi Kitabevi.
Sevin, V. (2003). Anadolu Arkeolojisi, Der Yayınları.
Tülek, F. (1998). Efsuncu Orpheus, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Uçankuş, H. T. (2002). Ana Tanrıça Kybele’nin ve Kral Midas’ın Ülkesi Phrygia, Kültür Bakanlığı Yayınları.