Misak-ı Millî’den Lozan’a İskenderun Sancağı’nın Statüsü

İskenderun, eski çağlardan beri Doğu Akdeniz’in en önemli ticaret limanlarından biridir. Bu itibarla, Osmanlı Devleti’ni parçalama amacı güden devletler İskenderun’a özel önem vermişlerdir. Birinci Dünya Savaşı’ndan Lozan’a kadar geçen süreçte İskenderun Sancağı sürekli olarak gündemde kalmıştır. Bu makalenin iki amacı vardır: Birincisi, dönemin siyasi tarih metinlerinde (telgraf, muhtıra, beyanname ve antlaşma gibi) İskenderun Sancağı’nın sınırları ve statüsünün dönemin siyasi tarih metinlerinde (resmi telgraf, muhtıra, beyanname ve antlaşma gibi) nasıl geçtiğini ortaya koymaktır. İkincisi ise I. TBMM’nde, Lozan Antlaşması’nın onay aşaması dâhil İskenderun sancağı ile ilgili yapılan tartışmaları değerlendirmektir.

The Status of the Sanjak of Alexandretta from the National Covenant to Lausanne

Iskenderun has been one of the most important commercial ports of the Eastern Mediterranean since ancient times. In this respect, the states aiming to disintegrate the Ottoman Empire paid special attention to Iskenderun. During the period from the First World War to Lausanne, the Sanjak of Iskenderun was constantly on the agenda. This article has two purposes: First, it is to reveal how the boundaries and status of the Sanjak of Iskenderun in the political history texts of the period (such as telegraph, memorandum, declaration and treaty) were mentioned in the political history texts of the period (such as official telegraph, memorandum, declaration and treaty). The second is to evaluate the debates on Iskenderun in the First Grand National Assembly including the ratification of the Lausanne Treaty.

PDF

___

MERAY, Seha L.-OLCAY, Osman, Osmanlı İmparatorluğunun Çöküş Belgeleri (Mondros Bırakışması, Sevr Andlaşması İlgili Belgeler), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1977
Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıtları, II, Ankara 1985.
Atatürk, Nutuk III, 15.baskı, MEB Yayınları, İstanbul 1987
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (cilt II), 5. baskı, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997
Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1991
Hakimiyet-i Milliye
Harp Tarihli Vesikaları Dergisi , Sayı 27, Mart 1959.
Harp Tarihli Vesikaları Dergisi, Sayı 28, Haziran 1959
Harp Tarihli Vesikaları Dergisi, Sayı 29, Eylül 1959.
Tevhid-i Efkar
ADA, Serhan, Türk-Fransız İlişkilerinde Hatay Sorunu (1918-1939), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005,
AYDIN, Mesut, Misak-ı Milli ve Yeni Türk Devletinin Sınırları, Malatya 1997
BOSTAN, İdris, “Osmanlı Topraklarında Petrolün Bulunuşu ve İskenderun’da İlk Petrol İşletme Çalışmaları”, Coğrafya Araştırmaları, I/2, Ankara 1990, s.130-135.
BUDAK, Mustafa, İdealden Gerçeğe Misak-ı Millî’den Lozan’a Dış Politika Küre Yayınları, İstanbul 2002.
BUDAK, Mustafa, “Lozan’ın Başarı Ölçütü: Misak-ı Milli mi Sevr mi?”, Taraflarının Bakışıyla Lozan Uluslararası Sempozyumu (9-10 Mayıs 2014) Bildiriler, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü –Türk Ocağı İstanbul Şubesi, İstanbul 2015, s.259-280.
ÇABUK, Vahit “ Birinci Dünya Savaşı Öncesinde İskenderun’un Stratejik Durumu”, I. Hatay Tarih ve Folklor Sempozyumu Bildirileri, Antakya 1991, s.10.
ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri I, Türk Tarih Kurumu Basımevi Ankara 1953 İskenderun-Antakya Meselesi, II, Ankara 1936
MELEK, Abdurrahman, Hatay Nasıl Kurtuldu, TTK, Ankara 1966 Memalik-i Osmaniyyenin 1330 Senesi Nüfus İstatistiği, İstanbul 1336
SAKİN, Orhan, Osmanlı’da Etnik Yapı ve 1914 Nüfusu, Ekim Yayınları, İstanbul 2008,
SÖKMEN, Tayfur, Hatay’ın Kurtuluşu İçin Harcanan Çabalar, Türk Tarih Kurum Yayınları, Ankara 1978,
Türk İstiklal Harbi Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı I, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1992,
UMAR, Ömer.Osman, Osmanlı Yönetimi ve Fransız Manda İdaresi Altında Suriye (1908-1938), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2004, s.314-320.
TUNCEL, Metin “İskenderun”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 22,s.580-582
TÜRKMEN, Zekeriya, Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması, Türk Tarihi Kurumu Yayınları, Ankara 2001.
YAVUZ, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri Fransız Belgeleri Açısından 1919-1922, TTK Yayınları, Ankara 1994
YERASİMOS, Stefenos, Milliyetler ve Sınırlar (Balkanlar, Kafkasya ve Ortadoğu), 2. baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 1995