Bir “Rind-i Bî-Kayd”ın Düşünce Atlasına Yolculuk (Şeyhülislâm Yahyâ’da Rindlik)

Klasik şiirin vazgeçilmez unsurlardan birisi olan rind, şâirlerin asırlarca kendilerini ifade etmek için başvurdukları kavramdır. Yoğun olarak işlenen bu kavram, eski kültürün bir parçasıdır ve tasavvuftaki hâl ve makamları ifade eder. Klasik kültürün ideal insan tipinin bir yansıması olduğu gibi rind, aynı zamanda bir zihniyetin de temsilcisidir. Bu zihniyet, kâlden ziyade hâle önem veren, içselleştirilmiş imanın yaşam tarzına dönüştüğü inançtır. Bu anlamda rinde atfedilen şarap içme, sarhoşluk, vurdumduymaz olma, anı yaşama gibi vasıflar, onun iman ve irfan yolundaki hâllerinin sembolik ifadeleridir. Bu çalışmamızda Şeyhülislâm Yahyâ’nın divanından hareketle şâirin hem rindlik düşüncesi ve hayat algısı hem de şiirlerinde yer alan şarap, felek, rind-zâhid çatışması, riyakârlığa karşı olma, kaza ve kadere boyun eğme gibi tasavvufta irfânî düşüncenin bir parçası olan kavramlar ele alınacaktır.

A Travel To The Thought’s World Of A Disregardful Rind (Thought of Rind in Shaykh al-Islam Yahya)

Thought of rind, one of the indispensable elements of classical poetry, is the concept which is employed by poets in order to express themselves for centuries. This concept that has been extremely is a part of the old culture explains the states and modes in Sufism. Just as classical culture is a reflection of the ideal human type, rind is also a representative of a mentality. This mentality is the belief which interiorises faith by means of giving importance to behavior rather than words and then it is transformed into a way of life. In this sense, the attributes referred to wine are drunk, drunkenness, life-like qualities, and symbolic expressions of the state of faith and wisdom. In this study, with reference to the divan of Shaykh al-Islam Yahya, in his poems, such concepts as the poet ‘s thoughts of rindness and life perception as well as the wine, fate, the conflict of rind-zahid, to be against hypocrisy, predestination, bowing to the fate that are part of gynostic thought in Sufism, will be discussed.

PDF

___

Adonis (2014), Arap Poetikası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Ahmed Âsım (2000), Burhân-ı Katı, TDK Yayınları, Ankara.
Andrews, Walter G. (2000), Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, İletişim Yayınları, İstanbul.
Bozkurt, Kenan (2016), Fuzûlî’de Güzellik Tasavvuru (Basılmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Ceyhan, Semih (2013), “Vakit” TDV İslâm Ansiklopedisi, C.42, TDV Yayınları, İstanbul.
Chittick, William C. (2018), İlahi Aşk (çev. Ö.Saruhanlıoğlu-K.Filiz), Nefes Yayınları, İstanbul.
Çevik, Mustafa (2004), Mevlânâ’da Aşk ve Varoluş, İnsan Yayınları, İstanbul.
Demirel, Şener (2015), “Mevlevilik ve Burdur’da Yaşamış İki Mevlevi Şâir: Fedâyî Dede ve Servî Dede”, 1. Burdur Sempozyumu, c.2. Burdur.
Devellioğlu, Ferit (2003), Osmanlıca-Türkçe Lügât, Aydın Kitabevi, İstanbul.
Dikmen, Melek (2004), Klasik Türk Şiirinde Dini-Tasavvufî ve Profan Şiir Tasnifinin İncelenmesi ve Şeyhülislâm Yahyâ Örneği, (Basılmamış YL Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
Güler, Zülfü (2011), Fuzûlî’nin Divanına Sosyal Psikoloji Açısından Bir Bakış (Ötekileştirilmiş Fuzûlî)”, Adıyaman Üniversitesi SBE Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 7, Aralık.
https://akademi.nefesyayinevi.com/tasavvufta-vakit-kavrami/ (Erişim tarihi: 02.12.2018)
Hücvirî (2010), Keşfü’l-Mahcûb (çev. Süleyman Uludağ) Dergah Yayınları, İstanbul.
İçli, Ahmet (2012), “Fuzûlî’nin Rind ü Zâhid Eserinde Mekân: Meyhâne ve Mescit”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/1 Winter.
İnce, Ömer (2009), “Hafız’ın Bir Gazelinin Modern Yaklaşımla Açıklama (Şerh-Tahlil) Uygulama Denemesi”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/6 Fall.
İz, Mahir (1997), Tasavvuf, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
Kaplan, Mehmet (2000), “Yahyâ Kemal ve Rindlik”,Yahyâ Kemal İçin Yazılanlar c.2, (haz.
Kazım Yetiş), İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları. İstanbul.
Kavruk, Hasan (2001), Şeyhülislâm Yahyâ Divanı, MEB Yayı., İstanbul.
Kelâbâzî (1992), Doğuş Devrinde Tasavvuf (çev. Süleyman Uludağ), Dergah Yayınları, İstanbul.
Kesik, Beyhan (2007), “Nefi’de Rintlik”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl:11 Sayı:33, Erzurum.
Komisyon (2005), TDK Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara.
Kurnaz, Cemal (1996), Hayâlî Bey Divanının Tahlili, MEB Yayınları., İstanbul.
Kutluer, İlhan (1995), “Felek” TDV İslam Ansiklopedisi C. 12, TDV Yayınları, İstanbul.
Küçük, O.Nuri (2002), “Zaman Düşüncesinin Tasavvufî Açılımı”, Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, İstanbul.
Levend, A.Sırrı (1984), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun Kitabevi, İstanbul.
Mengi, Mine (1985), Divan Şiirinde Rintlik, Bizim Büro Yayınları, Ankara.
Mengi, Mine (2000), Divan Şiiri Yazıları, Akçağ Yayınları, Ankara.
Mermer, Ahmet–Koç, Neslihan (2005), Eski Türk Edebiyatı Terimler Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
Nasrullah Pürcevâdî (1998), Can Esintisi (çev. Hicabi Kırlangıç), İnsan Yayınları, İstanbul.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü c.3, MEB Yayınları, İstanbul.
Pala, İskender (1997), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
Sucu, Nirgül (2014), “Hakikatin Estetik Boyutu Tasavvuf ve Divan Şiirinin Müşterekleri, II. Uluslararası Şeyh Şa’bân-ı Veli Sempozyumu, Kastamonu.
Şemsettin Sami (2017), Kâmûs-i Türkî, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul.
Şentürk, A.Atilla- Kartal Ahmet (2006), Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergah Yayınları, İstanbul.
Şimşek, Esma (2009), “Yakınma/Yakarışlar Dünyasında Felek ve Türk Halk Edebiyatına Yansımaları”, Millî Folklor, Yıl: 21, Sayı: 84, Ankara.
Vanlıoğlu, Mehmet-Atalay, Mehmet (1994), Edebiyat Lügâti, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
Yavuz, Yusuf Şevki (2001), “Kader” TDV İslâm Ansiklopedisi C. 24, TDV Yayınları, İstanbul.
Yekbaş, Hakan (2009), “Mahallîleşme ve Şeyhülislâm Yahyâ”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/5 Summer.
Yıldırım, Ali (2007), “Eski Türk Edebiyatı Kaynaklarında Görülen Yanlış ve Çelişkiler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 2/4 Fall.
Yıldırım, Ali (2007), “Taşlıcalı Yahyâ ile Şeyhülislâm Yahyâ Divanlarında Zühdî ve Harabatî Kelimelerinin Kullanımı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 17, Sayı:217, Elazığ.
Yıldırım, Ali (2015), “Bir Tasavvuf Düsturu Olarak ‘An-ı Daim’, ‘İbnü’l-Vakt’, ‘Ebu’l-Vakt’ Düşüncelerinin Klasik Şiire Yansımaları”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Sayı:7 Eylül, Tuzla.
Yöntem, Ali Canip (1996), “Eski Edebiyatımızda Aşk”, Prof Dr. Ali Canip Yöntem‘in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri, (hz. Ahmet Sevgi-Mustafa Özcan), Sözler Yayınları, İstanbul.