“(İsim1 + lI/+lU) (isim2 +lI/+lU)” kuruluşundaki ikilemeler*

Bu çalışmada, belli başlı, boylu boslu, güçlü kuvvetli, irili ufaklı yapısındaki ikileme kuruluşları incelenmiştir. Türkiye Türkçesinde birbirine karışmış olan Eski Türkçede kullanılan birliktelik ifade eden +lI.....+lI yapısı ile +lIg / +lUg sıfat eki taşıyan kelimelerle kurulmuş hendiadyoinleri ayırt edici bir ölçü bulunup bulunamayacağı tartışılmıştır. Zıt anlamlılık, eş anlamlılık gibi anlam ölçütlerinin ve vurgunun ölçü olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler:

ikileme, hendiadyoin, tekrar, ikiz kelime, koşma takım, Eski Türkçe, Türkiye Türkçesi, Derleme Sözlüğü, Tarama Sözlüğü.

The Reduplications Which Are Formed As "(Noun 1/ Il +IU) (Noun 2+ II / IU)"

The reduplication formations, which are in the structure of belli başlı, boylu poslu, güçlü kuvvetli, irili ufaklı, are examined in this study. We have discussed in this study if there is a criterion that can discriminate hendiadyoins, which are formed with words carrying +Ilg + Iug adjective suffix, from the structure of + Il ... + Il, which expresses togetherness, and is used in old Turkish language, besides mixed one another in Turkish language. We have concluded that the meaning criteria such as antonymy, synonymy and accent can be used as a criterion

Keywords:

Reduplication, Hendiadyoin, Repetition, Twin Word, Collective Suffixes, Old Turkish, Turkish Language, Derleme Sözlüğü, Tarama Sözlüğü.,

PDF

___

AĞAKAY, Mehmet Ali (1954), “Türkçede Kelime Koşmaları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1954, 2. Baskı, Ankara, 1988, 97-104.
ARAT, Reşit Rahmeti (1986), Eski Türk Şiiri, Ankara.
ATALAY, Besim (1986), Divanü Lugat-it-Türk Dizini "Endeks" IV , Ankara.
BANG KAUP,Willi (1980), Berlindeki Macar Enstitüsünden Türkoloji Mektupları (1925-1934) (çev. Şinasi Tekin), Erzurum.
BONELLİ, Luigi (1993), İtalyanca Türkçe Sözlük, İstanbul: ABC Kitabevi.
BROCKELMANN, Carl (1954), Osttürkische Grammatik der Islamischen Literatursprahchen Mittelasiens, Leiden: Brill.
ÇAĞATAY, Saadet (1972), “Uygurcada Hendiadyoinler”, Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler, Ankara, 29-66.
DANKOFF, Robert- KELLY, James (1982), Mahmud al-Kaşgari Compendium of the Turkic Dialects (Diwan Lugat at-Turk) Part I, Harvard.
-------------(1984), Mahmud al-Kaşgari Compendium of the Turkic Dialects (Diwan Lugat at-Turk Part II, Harvard.
--------------(1985), Mahmud al-Kaşgari Compendium of the Turkic Dialects (Diwan Lugat at-Turk Part III, Harvard.
DENY, J. (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi) (çev. Ali Ulvi Elöve), İstanbul.
DEVELLİOĞLU, Ferit (1993), Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 11. Baskı, Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
DS I Derleme Sözlüğü I (1963), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS II Derleme Sözlüğü II (1965), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS III Derleme Sözlüğü III (1968), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS IV Derleme Sözlüğü IV (1969), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS V Derleme Sözlüğü V (1972), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS VI Derleme Sözlüğü VI (1972), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS VII Derleme Sözlüğü VII (1974), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS VIII Derleme Sözlüğü VIII (1975), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS IX Derleme Sözlüğü IX (1977)Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS X Derleme Sözlüğü X (1978), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS XI Derleme Sözlüğü XI (1979), Ankara: Türk Dil Kurumu.
DS XII Derleme Sözlüğü XII (1982), Ankara: Türk Dil Kurumu.
ECKMANN, Janos, Nehcü’l-Feradis II Metin (Çevriyazı: Janos Eckmann, Yayınlayanlar: Semih Tezcan- Hamza Zülfikar),Türk Dil Kurumu Yayınları: 518.
ERDAL, Marcel (1991/1), Old Turkic Word Formation A Functional Approach to the Lexicon, Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
--------------(2004), A Grammar of Old Turkic, Leiden-Boston: Brill.
EREN, Hasan ( 1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Ankara.
GABAİN, A.M. (1988), Eski Türkçenin Grameri (Çev.Mehmet Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu.
GRÖNBECH, K. (1995), Türkçenin Yapısı (çev.Mehmet Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu.
HATİBOĞLU, Vecihe (1981), İkilemeler, Genişletilmiş 2.Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
KARGI ÖLMEZ, Zuhal (1997), “Kutadgu Bilig'de İkilemeler (1)”, Türk Dilleri Araştırmaları C.7, 19-40.
KAYA, Ceval (1994), Uygurca Altun Yaruk Giriş, Metin ve Dizin, Ankara: Türk Dil Kurumu. KS Kırgız Sözlüğü bkz. Yudahin.
KTEG 1980 Kırgız Edebiy Tilinin Grammatikası, bkz. Kudaybergenov vd
KUDAYBERGENOV, S. - TURSUNOV, A. -SIDIKOV, C. (1980) Kırgız Edebiy Tilinin Grammatikası, Firunze.
MEYER (1998), Türkische Studien I, Ankara.
MÜLER, Hans-Georg (2004), Reduplikationen im Türkischen Morphophonologische Untersuchungen, Wiesbaden: Harrassowitz. NF Nehcü’l-Feradis bkz. Eckmann
RADLOFF, W. (1911), Versuch eines Wörtebuches der Türk-Dialecte, Wierter band, St. Petersburg.
STEİNGASS, F. (1975), Persian- English Dictionary, New Reprint , Lebanon.
SWİFT, L. (1963), A Reference Grammar of Modern Turkish, Bloomington:Indiana University.
ŞEMSEDDİN SAMİ (1317), Kamus-ı Türki, Dersaadet.
Ta.S.I Tarama Sözlüğü I (1963), Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ta.S. II Tarama Sözlüğü II1965., Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ta.S. III Tarama Sözlüğü III (1967), Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ta.S. IV Tarama Sözlüğü IV (1969), Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ta.S. V Tarama Sözlüğü V (1971), Ankara: Türk Dil Kurumu.
Ta.S. VI Tarama Sözlüğü VI (1972), Ankara: Türk Dil Kurumu.
TARAMA DERGİSİ I (1934), Osmanlıcadan Türkçeye Söz Karşılıkları Tarama Dergisi I, İstanbul: Türk Dili Tetkik Cemiyeti.
TEKİN, Şinasi (1976); Uygurca Metinler II. Maytrısimit Burkancıların Mehdisi Maitreya ile Buluşma Uygurca İptidai Bir Dram, Ankara.
TEKİN, Talat ( 2000), Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
TUNA, Osman Nedim (1983), “Türkçenin Sayıca Eş Heceli İkilemelerinde Sıralama Kuralları ve Tabii Bir Ünsüz Dizisi”, Türk Dili Araştırmaları Belleten 1982- 1983, Ankara, 1986, 163-228.
TÜRKÇE SÖZLÜK (1998), Türkçe Sözlük 1-2, 9. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.
ÖLMEZ, Mehmet (1991), Altun Yaruk III.Kitap (=5.Bölüm), Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
ÖLMEZ, Zuhal (1998), “Kutadgu Bilig’de İkilemeler II”, Bahşı Ögdisi 60. Doğum Yılı Dolayısıyla Klaus Röhrborn Armağanı, Freiburg-İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, 235-260.
YÜCE, Nuri (1998), “İkilemelerde İlginç Problemler”, Bahşı Ögdisi 60. Doğum Yılı Dolayısıyla Klaus Röhrborn Armağanı, Freiburg-İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi, 419-427.
ZİEME, P.-KARA,G. (1978), Ein Uigurisches Totenbuch naropas Lehre in uigurischer Übersetzung, Budapest.
YUDAHİN; K.K. (1998), Kırgız Sözlüğü (Çeviren Abdullah Taymas), 4. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu.