Türkçede “bildirme” çekimi ve pekiştirme-olasılık kategorisi

Türkiye Türkçesi gramerlerinde ve Türkiye Türkçesinin öğretimine yönelik uygulamalarda, ismin veya isim işlevli birimlerin dört kip ekiyle yüklemleşebileceği genel bir bilgi olarak verilir. Belirli ve belirsiz geçmiş zaman çekimi ile şart çekiminde hemen hemen bütün gramer çalışmalarında ve bütün uygulamalarda benzer şeyler söylenirken, ismin veya isim işlevli birimlerin geniş / şimdiki zamanda yüklem olabilmeleriyle ilgili olarak verilen bilgilerin yer yer farklılaştığı ve yer yer de eksik olduğu görülür. Bu son çekimin, eski Arap gramer geleneğinin etkisiyle olsa gerek, “bildirme çekimi” olarak adlandırıldığı da görülür. Ancak “bildirme” terimi, bütün bildirme kipleri herhangi bir zamanı bildirdiği ve D°r biçim birimi kip / zaman ve kişi bakımından çekimlenmiş fiiller üzerine de gelebildiği için yanlış bir tercih olarak değerlendirilmelidir. Buna göre -D°r biçim birimi, “pekiştirme- olasılık” kategorisini karşılayan bir biçim birim olarak hem isim hem de fiil çekim ekleri arasındaki yerini almalıdır

Anahtar Kelimeler:

kategori, isim, fiil, pekiştirme- olasılık, bildirme

The "Indicative" Declension in Turkish And Categories of Reinforcement And Probability

It is generally taken for granted that noun and nominalised morphemes are predicated through four modality suffixes in Turkish grammars and the teaching of Turkish. Although the same assumption applies to all grammar studies regarding definite and indefinite past tense morphemes and conditional morphemes., the information about how nouns and nominalised morphemes are predicated in present and present progressive tenses falls short or presents variety. The latter, under the influence of Arabic language, is also called indicative morpheme. However, the term ‘ indicative’ should be handled cautiously inasmuch as all indicative forms denote tense and -D°r morpheme may be carried onto conjugated verbs in terms of modality, tense and subject pronouns. Accordingly, D°r morpheme should be considered as a morpheme functioning under the title of reinforcement-probability category and as a copula category incorporating both noun and conjugated verbs

Keywords:

category, noun, verb, reinfocer- probability, copula,

PDF

___

ADALI 1978: Adalı, Oya (1978). Türkiye Türkçesinde biçim birimler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 459.
BANGUOĞLU 1995: Banguoğlu, Tahsin (1995). Türkçenin Grameri. Ankara: 4. Baskı Türk Dil Kurumu Yayınları: 528.
BİRAY 1999: Biray, Himmet (1999) Batı Grubu Türk Yazı Dillerinde İsim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 711.
DENY 1941: Deny, Jean (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). (çev: Ali Ulvi Elöve), İstanbul: Maarif Matbaası.
ERGİN 1988: Ergin, Muharrem (1988). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım / Yayın / Tanıtım.
GÜÇLÜ vd. 2002: Güçlü, Bâki A.- Erkan Uzun- Serkan Uzun- Ü. Hüsrev Yolsal (2002). Sarp Erk Ulaş Felsefe Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
KORKMAZ 2003: Korkmaz, Zeynep (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 827.
UZUN, Nadir Engin (1998). Dil bilgisinin Temel Kavramları (Türkçe Üzerine Tartışmalar). Ankara.
UZUN 2006: Uzun, Nadir Engin (2006). Biçimbilim-Temel Kavramlar. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
VARDAR 1998: Vardar, Berke (1998). Açıklamalı dil bilim Terimleri Sözlüğü, İstanbul: ABC Kitabevi, 2. baskı.