Türkiye Türkçesinde organ adlarıyla oluşturulmuş bitki adları

Türkçede bitki adlarının ortaya çıkışı Eski Türkçe döneminden başlayarak günümüze kadar devam eden bir süreçtir. Bu tarihî seyir içerisinde kavramların kelimeye dönüştürülmesinde farklı yapılar karşımıza çıkmaktadır. Türkçede kullanılan bitki adlarının çeşitliliği fazladır. Günümüze kadar ulaşabilmiş bitki adların bir kısmı organ adlarıyla oluşturulmuştur. Organ adları dillerin en eski kelimelerindendir. Dolayısıyla dilin tarihî seyrini takip ederken bu kelimeler, sokak lambası vazifesi görmektedir. Günümüze kadar kendini taşıyabilmiş bitki adlarının bir kısmı alıntı kelimelerdir. Ancak özellikle Eski Anadolu Türkçesi Dönemi’nden itibaren telif tıp eserlerindeki kelimeler ve diğer tarihî kaynaklarımızdaki kelimeler birçok Türkçe bitki adının günümüze kadar gelmesine vesile olmuştur. Türk dilinin ilk temel kaynaklarından Divanü Lügati’t-Türk, Kutadgu Bilig gibi eserlerde birçok Türkçe bitki adı mevcuttur. Dilimizin bazı temel sözlüklerine bu bitki adları yansımıştır. Kavram ve nesnelerin kelime karşılığı oluşturulurken kullanılan veriler önem taşımaktadır. Bitkilerin kelime karşılığı yapılırken eldeki verilerden bir tanesi de organ adlarıdır. Bitki adlarının oluşturulmasında organ adlarından yararlanılması Türkçenin diğer dillere karşı kendini koruması açısından da önemlidir.

The naming of plants through the use of organ names in Turkey Turkish

The emergence of plant names in Turkish is a process that is starting from The Old Turkish period untill today.. In the course of history, the concepts are converted in to other forms The use od diverse plant names have been used extensively. A part of plant names that could carry itself until the present day was created with names of organ. The organ names are the oldest lexis in the language.As a result, these words serve immensliy in the history; they shed light on the Some of the plant names that has succeded to be present even today are in fact loan words. However, the words that are coming from the Old Anatolian Turkish period are lexis of medicine in the medical literary works and these words have been able to bring the plant names to the present day.. Many Turkish plant name are available in the monuments as Divanü Lügati’t Türk, Kutadgu Bilig, ; the main sources of the Turkish language. The sense reference relationship in naming the objects are important. The use of organ nmames in the creation of plant names is important for the protection of Turkish language.

PDF

___

ALKAYIŞ, M. Fatih (2009), “Türkçede Kullanılan Alıntı Bitki Adları”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/4, s. 71-92.
AYDIN, M. Bedizel Zülfikar (2011), İbn Avvâm Terceme-i Kitabü’l-Filâha, (Ziraat Kısmı) İnceleme-Çevirimetin-Sözlük), Mütercim Muhammed b. Mustafa b. Lutfullah, Kitabevi Yay., İstanbul.
AYDIN, M. Bedizel Zülfikar (2012), İbn Avvâm Terceme-i Kitabü’l-Filâha, (Zootekni Kısmı) İnceleme-Çevirimetin-Sözlük), Mütercim Muhammed b. Mustafa b. Lutfullah, Kitabevi Yay., İstanbul.
AYDIN, Mehmet (2008), “Ordu ve Yöresi Ağızlarında Armut Adları”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/3, s. 129-138.
BAYTOP, Turhan (1994), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.
CAFEROĞLU Ahmet (1968), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul.
ERDEN, Nazife Burcu (2011), “Anlambilim Çerçevesinde Kelime ve Çağrışım İlişkisi”, 1st International Conference on Foreign Language Teaching and Applied Linguistics, May 5-7 Sarajevo, s. 987-993.
ERGİN, Muharrem (1989), Orhun Abideleri, Boğaziçi Yay., İstanbul.
GÜLENSOY, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü C. 1-2, TDK Yay., Ankara.
GÜVEN, Meriç (2009), “Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Tıp Yazmalarındaki Türkçe Organ Adları Üzerine Bir İnceleme”, Türklük Bilimi Araştırmaları, S. XXVI, s. 109-141.
HAUENSCHİLD, Ingeborg (1989), Türksprachige Volksnamen für Kräuter und Stauden mit den deutschen, englischen und russischen Bezeichnungen, Wiesbaden.
KAROL, Sevinç vd. (2010), Biyoloji Terimleri Sözlüğü, 5. bs., TDK Yay., Ankara.
Kâşgarlı Mahmud (2006), Divanü Lûgat-it-Türk, C. 4, Çev.: Besim Atalay, TDK Yay., Ankara.
KÜÇÜKER, Paki (2010), “Lügat-i Müşkilât-ı Eczâ’da Türkçe Bitki Adları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 3/11, s. 401-415.
MERT, Osman (2007), “Kazak Türkçesi'nde Hayvan Adlarıyla Kurulan Atasözleri”, Kazakistan ve Türkiye'nin Ortak Kültürel Değerleri Uluslararası Sempozyumu, 21-23 Mayıs, Bildiriler (Editör: Sebahattin ŞİMŞİR- Bedri AYDOGAN), Almatı, s. 297-312.
Osmanlıca-Türkçe Bahçe ve Bitki Sözlük Denemesi
http://www.middleeastgarden.com/garden/english/? (Erişim tarihi: 14.5.2012).
OTURAKÇI, Nigar (2012), “Divanü Lûgati’t Türk’teki Botanik Terimlerinin Kazak Türkçesinde ve Türkiye Türkçesinde Görünümleri”, Karadeniz, Yıl 4, S. 13, s. 195-212.
ÖGEL, Bahaeddin (1991), Türk Kültür Tarihine Giriş, C. 2, Kültür Bak. Yay., Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin (1997), Türk Mitolojisi I, MEB Yay., İstanbul.
ÖNLER, Zafer (1999), “Kutadgu Bilig’de Organ Adlarıyla Yapılan Deyimler”, III. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Türk Dil Kurumu, Ankara, 23-29 Eylül 1996, s. 841-862.
ÖNLER, Zafer (2000), Revnak-ı Bustan, TDK Yay., Ankara.
ÖNLER, Zafer (2004), “XIV.-XV. Yüzyıl Tıp Metinlerinde Türkçe Bitki Adları”, Kebikeç, İstanbul, s. 273-301.
ÖZTÜRK, Faruk (2005), “Kutadgu Bilig’de Bitki Adları”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. VI, S. 1, s. 201-208.
ROUX Jean-Paul (2005), Orta Asya 'da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar, Çev.: Aykut Kazancıgil-Lale Arslan, Kabalcı Yay., İstanbul.
ŞAHİN, Hatice (2007), “Câmi‘ü’l-Fürs Örneğinde XVI. Yüzyıl Bitki İsimleri”, Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları Volume 2/2, s. 570-602.
ŞAHİN, Hatice (2009), “Kaşgarlı’dan Günümüze Organ İsimleriyle Kurulmuş Deyimler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/3, s. 2020-2036.
TEKİN, Erdoğan (2005), Türkiye'nin En Güzel Yaban Çiçekleri - The Most Beautiful Wild Flowers of Turkey, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.
Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts/ (Erişim tarihi: 28.2.2011). Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts (Erişim tarihi: 17.6.2011).
Türk Dil Kurumu, Türkiye Türkçesi Ağızlar Sözlüğü, http://tdkterim.gov.tr/ttas/ (Erişim tarihi: 28.7.2011).
UZLUK, F. Nafiz (1960), “XIV. Yüzyıldaki Türkçe Tıp Kitaplarından Örnekler”, VIII. Türk Dil Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler 1957, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, s. 77-81.
Yusuf Has Hacib (1979), Kutadgu Bilig III İndeks, (Haz.) Reşit Rahmeti Arat (İndeksi Neşre Hazırlayanlar: Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul.