Türk üniversite öğrencilerinin deyimleri tahmin etme durumları

Dilin sözvarlığında önemli yere sahip olan deyimler, genel olarak eşdizimli (collocation) sözcükler içeren, sözdizimsel sınırlılıkları olan, kalıplaşmış sözler olarak kabul edilmektedir. Deyimlerin hem biçimsel hem de kavramsal özellikleri bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan çalışmalarında, anlambilimsel özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, deyimlerin söz konusu sınırlılıklardan bağımsız dilsel birimler olduğu ortaya konmaktadır. Her dilde olduğu gibi Türkçenin sözvarlığında da önemli bir yere sahip deyimlerin edinimi ve öğreniminin dil kullanımında önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada, Türkçe Öğretmenliği Bölümünde öğrenim gören öğretmen adaylarının dilin sözvarlığında önemli yere sahip deyimlerin anlamsal açıdan tahmin edilebilirliklerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada, öğrencilerin hangi türdeki deyimlerin anlamlarını tahmin edebildikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda beşli Likert tipi bir ölçek üzerinde öğrencilerin deyimlere ilişkin bilgileri sınanmış ve hangi türde deyimlerin anlamlarını tahmin edebildikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonucunda örneklemde yer alan deyimler çerçevesinde öğrencilerin genelde deyim bilgilerinin yeterli düzeyde olmadığı ortaya çıkmıştır. Birinci dereceden üçüncü dereceye doğru tahmin etme düzeyleri yükselmektedir. Bu çalışmada birinci derece deyimlerin en az doğru tahmin edilen, üçüncü derece deyimlerin ise en fazla doğru tahmin edilen deyimler olduğu görülmüştür. Buna göre öğrencilerin deyimin anlamını tahmin ederken deyim bileşenlerinden birinin anlamını ipucu olarak kullandıkları görülmüştür. Bu durum öğrencilerin ikinci ve üçüncü derece deyimlerin anlamlarını tahmin etme düzeylerini artırdığını ortaya koymuştur.

The predictions of idioms by Turkish university students

Idioms, which have an important role in the vocabulary stock, are generally accepted as stereotype words that include collocations and have syntactic limitations. The idioms have both formal and conceptual properties. In recent studies, idioms are proved to be linguistic units independent of those limitations considering their semantic properties. The idioms, which have an important role in Turkish language, like every single language, are known to be effective in the acquisition and the learning processes of language. In this study, it is aimed to examine teacher candidates’ abilities to predict the meanings of idioms, which have an important role in the vocabulary of Turkish Language Teaching Department,. The study also tries to reveal the types of idioms the meanings of which can be guessed. For this, students’ knowledge about idioms is tested on a five-degree Likert type scale and it is tried to determine the meanings of which type of idioms students are able to guess. After the study, it is found out that students’ knowledge of idioms in terms of the idioms in the study group is inadequate. Their ability to guess increases as the level of idioms increases. It is seen that the first level idioms are the least truly guessable ones and that the third level idioms are the most truly guessable ones. Students are seen to use one of the components of an idiom while guessing the meaning of it. It is also revealed that this increases the students’ levels of guesses on third level idioms.

PDF

___

AKKÖK-Arıca, E. (2008a), Yabancı Dilde İmgesel Anlamlı Dil Ögelerinin Öğretimi (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
AKKÖK-Arıca, E.. (2008b), “The Effect of Semantic and Cognitive Properties of Turkish Idioms on the Predictability of their Meanings”, XIV. Uluslararası Türk Dilbilimi Kurultayı Bildirileri, Ankara.
AKSAN, D. (1998), Anlambilim, Engin Yayınları, Ankara.
AKSAN, D. (2002), Anadilimizin Söz Denizinde, Bilgi Yayınları, Ankara..
AKSAN, D. (2003), Türkçenin Gücü, Bilgi Yayınları, Ankara.
AKSOY, Ö.-A. (1998), Atasözü ve Deyimler Sözlüğü, İnkılap Yayınları , Ankara.
BAYRAKTAR, N. - Yaşar, F. (2005), İlköğretim I. Kademe V. Sınıfta Deyim Öğretimine İlişkin Uygulamalar ve Deyim Öğretimine Yeni bir Yaklaşım. Dil Dergisi, S. 127, TÖMER Yayınları, Ankara, s. 7-18.
GİBBS, R. W. (1994), The Poetics of Mind: Figurative Thought, Language and Understanding, Cambridge University Pres, UK.
KARASAR, N. (1999), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Yayıncılık, Ankara.
MEB. (2006), Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6-8), MEB Yayınları, Ankara.
ÖZBAY, M.-Melanlıoğlu, D. (2009), Türkçe Eğitiminde Deyimlerin Öğretme ve Öğrenme Süreci Bakımından Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, S. 181, MEB Yayınları, Ankara, s.8-20.
PARLATIR, İ. (2008), Deyimler, Yargı Yayınevi, Ankara.
SAUSSURE, F. De. (1985), Genel Dilbilim Dersleri (çev. Berke Vardar), Birey ve Toplum Yayınları, Ankara.
TDK (1996), Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler, C. II, 2. basım, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
TDK (2005), Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara.
UZUN, L. (1991), Deyimleşme ve Türkçede Deyimleşme Dereceleri. Dilbilim Araştırmaları, Hitit Yayınları Ankara, s. 29-39.
UZUN, L. (1988), Dilbilim Açısından Deyim Kavramı ve Türkiye Türkçesindeki Örneklerin İncelenmesi (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara.
YURDUGÜL, H. (2005), Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kapsam Geçerliği için Kapsam Geçerlik İndekslerinin Kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Denizli.