KAZAK ŞİİRİNDE TEMATİK DEĞİŞİMLER (MAĞCAN CUMABAEV'İN ŞİİRLERİ ÖRNEĞİNDE)

Günümüz Kazak şiiri, zengin sözlü geleneğin devamıdır. Kazak yazılı edebiyatının asıl kurucuları Ibıray Altınsarin ve Abay Kunanbayevdir. Kazak şiiri, yazılı dönemden itibaren farklı değişim ve dönüşümlere uğramıştır, her dönemin kendine has siyasî, sosyal olay ve düşüncelerinden etkilenmiştir. Bu sosyal ve siyasal olaylar bazı şairlerineserlerinde pozitif yönleri ile yer alırken, bazı şairlerce sert bir tenkitlekarşılanmıştır. Kazak toplumu için gelmiş geçmiş en büyük düşünür, filozof, fikir adamı, şair ve yazar olarak kabul edilen Abay Kunanbayevinyaşadığı dönemde, Rusyanın, Kazak coğrafyasında yeni yeni hâkimiyetkurduğu görülür. Bu süreçte Kazak topraklarında bir yandan Rus okullarıaçılırken, diğer yandan eski usul medreselerin varlığı devam eder. Medreselerden yetişen yazar ve şairlerin şiirlerinde daha çok dinî, ahlaki ve kültürel unsurlar ön plana çıkarken, Abay gibi hem medrese eğitimi almış;hem de Batı edebiyatı konusunda kendini yetiştirmiş şairler, dinî ve ahlakîkonuların yanında, yenileşme ve modernleşmeyi de ele alırlar. Kazak coğrafyasında Rusya, siyasi olarak, Abaydan sonraki dönemde, hâkimiyetiniperçinler. Bu süreçte bir taraftan parti politikaları doğrultusunda tüm Sovyetler Birliği coğrafyasında tek tip insan yetiştirme propagandaları şiirekonu olurken, bir taraftan da bazı aydınlar tarafından, bağımsızlık, tarihve Turan fikri etrafında Türkçülük konusu işlenir. İkinci Dünya Savaşıyıllarına gelindiğinde ise Kazak şiirinde daha çok vatan savunması ve Nazi işgaline karşı hep birlikte tek yürek olma konusu ön plana çıkar. Bağımsızlığın kazanıldığı 1991 sonrasında ise Kazak şiirinde daha çok millîheyecanların dile getirildiği ve milliyetçilik duygularının destansı bir dilleortaya konulduğu dikkat çeker. Kısaca tema değişimlerindeki durum; dönemlere, alınan eğitime, halkı derinden etkileyen olaylara ve kişisel yaşananlara bağlı olarak oluşan değişimlerdir. Bu bağlamda ele aldığımızdaMağcanın şiirlerindeki tema değişiklikleri tüm Kazak şiirindeki değişimlerle de paralellik arz etmektedir.

Thematic Changes in Kazakh Poetry(Looking Life and Poetry of Mağcan Cumabev)

Our contemporary Kazakh poetry is a continuationof oral tradition. There al founder of Kazakh written literature is AbayKunanbayev. Kazakh poetry has confronted various transformations andchanges since its written period. It was influenced from its own uniquepolitica land social phenomenon and decisions of that period. While somepoets take advantage of these events and phenomena with positive sides,other poets criticized them. Abay Kunanbayev considered to be the ultimate thinker, philosopher, intellectual, poe tand writer, is seen to appeargradually on Soviet Kazakh geography, when his period is taken into consideration. During this process, on the one hand Russian schools were being set up on Kazakh land; on the other hand, traditional madrasahs continued their education. Whereas the writers and poets graduated from thesema drasahs focused on religious, moral and cultural elements, poets likeAbay, who were both graduated from madrasahs and were trained inWestern literature, are seen to focus on innovation and modernization besides religious and moral elements. In Kazakh geography, afterAbay speriod, Russia consolidated its domination on the region politically. Within this process, while making one type of person propagandas asthe theme of the poems were carrie doutthrough party policies all over theSoviet geography, Turkism them ewasperformedoverthe idea of Turan byMağcan Cumabayev and his friends. During the Second World War, defending the country and solidarity against the invasion of Nazi wasseen inKazakh poetry. After the independence in 1991, nation excitement andpatriotism with epic themes were reflected in Kazakh poetry. In the viewof this point; thematic change of Mağcan appears parallel to cahnage ofall Kazakh poetry.

PDF

___

ABDULLİN, H.- K. Kesenov (1993), Mustaf a men Mağcan- Turan Elinin Danaları, Ana Tili Yay, Almatı.
AKŞOLAKOV, T.- CUMACANOVA, T.- KALİEV, S.- DÜYSEBAEV, S. (2013), Kazak Edebiyeti 9, Mektep Yayınevi, Almatı.
ASKAR, Asanbay (2003), Turan Büyükleri (Türkçeye aktaran:Aşur Özdemir), KSDU Yayınları, İsanbul.
BAYKARA, Hüseyin (1966), Azerbaycan da Yenileşme Hareketleri XIX. Yy. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
BUDAK, Feyzullah (2007), Altay daki Yüreğim MA ĞCAN CUMABA- YEV, Manas Yayıncılık, Elazığ.
BURAN, Ahmet (2007), Kurşunlanan Türkoloj i, Manas Yayıncılık, Elazığ
DÜYSENBAYULI, Esenbay (2008), Mağcan Cumabaev, Köp Tomdık Şığarmalar Cinağı, 2. Tom, Ölender- Dastandar- Aydarmalar, Cazuşı Yayınevi, Almatı.
KAMŞIGER, Sayat,- CUMAŞEVA, Kayırnisa (2009), Kazakistan Cazu- şıları, An Arıs Yayınevi, Almatı.
KARA, Abdulvahap (2015), Takdim Ekrem Ayan: Modern Kazak Edebiyatında Ibıray Altınsarin, Bilge Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
KESİCİ, Kayyum (2003), Dün, Bügün ve Hedef teki Kazakistan, Kültür Yayıncılık, İstanbul.
KINACI, Cemile (2011), Kazak Şairi Mağcan Cumabayoğlunun Şiirlerinde Kendi Ve Öteki İmajı , Turkish Studies, Volume: 6/3, s. 1663-1678.
KİRABAEV, S. (2011), XX. Ğasır Kazak Edebiyetindegi Tewelsızdık İdeasının Körkem Şeşimi, Arda Yayınevi, Almatı.
KOÇ, Kenan (2007), Kazak Edebiyatı (Sovyet Dönemi ve Bağımsızlıktan Sonraki Kazak Edebiyatı), Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
KOLCU, Ali İhsan (2006), Çağdaş Türk Dünyası Edebiyatı I. Cilt, II. Baskı, Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum.
KORAŞ, Hikmet (2009), Özbek Şairi Rauf Parf i, Kömen Yayınları, Konya.
KUTKOJİNA, R. BİTİBAEVA, K. ARIN, E. (2012), Edebiyet 7, Atamura Yayınevi, Almatı.
MAKPIRULİ, S. KIRAYBAYKIZI, A. KURMANBAY, K. (2012), Kazak Edebiyeti 8, Mektep Yayınevi, Almatı.
NURĞALİ, R.N. ALPISBAEV, K.K. AYMUXAMBET, C. E. BAYTANASOVA, K.M. (2011), Koğamdık Gumanitarlık Bağıt Kazak Edebiyeti 11, Cazuşı Yayınevi, Almatı.
ÖZDEMİR, Aşur (2011), Büyük Kazak Şairi Mağjan Jumabay, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, s. 199-213.
ÖZDEMİR, Emin (2009), Kazak Kültürel Hayatında Tatarların Etkisi ve Kazak Ceditçiliğinin Gelişimi , Bilig Dergisi, S.48, s. 157-176.
ŞUKURULI, S.TİLEŞENOV, E. (2009), Alaştın Tildik Murası, Kie Yayınevi, Almatı.
TAMİR, Ferhat (1993), Mağcan Cumabayev Öleñderi, Ankara, TKAE.