TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE dIydI VE mIştI BİÇİM BİRİMLERİ ÜZERİNE

DIydI ve mIştI ekleri Türkçe dil bilgisi kitaplarında hikâyekategorisinde değerlendirilirken bazı çalışmalarda geçmişte bitmişlikbildiren ekler olarak belirtilir. Her iki ekin aynı işlevde kullanıldığınıbelirten çalışmalar olduğu gibi aralarında işlev farkının olduğuna değinenaraştırmacılar da vardır. Öte yandan bu eklerin Türkiye Türkçesi yazıdiliyle ağızlarında kullanım sıklıkları bakımından farklılıkları gözeçarpmaktadır. Ayrıca iki yüklemleştirici zaman ve görünüş açısındanbitmişlik kategorisinde değerlendirilebilirken geçmişteki odaklılıkderecesi bakımından da eklerin farklılıkları görülebilmektedir. Diller,bitmişlik görünüşü açısından çeşitli sınıflamaya tâbi tutulmakta, Türkçedede buna yönelik farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada, -mIştI veDIydI birimlerinin yazı dili ve ağızlardaki kullanım sıklıkları, aralarındakiişlev farkı ortaya konacak; bu iki ek, Türkçede bitmişlik veya deneyimlibitmişliği ifade etmesi yönüyle ele alınacaktır.

On -DIydI and -mIştI Morphemes In Turkish

While DIyDI and mIştI suffixes are handled inTurkish grammar books in pluperfect category, they are referred in somestudies as suffixes that state past perfect. Although there are studies whichindicate both suffixes are used for the same function, there are also someother researchers who state they have some functional differences.Besides, the differences in the frequency of occurence of these suffixes inTurkish literary language and local dialects draw the attention. Moreover,while two predicative could be handled in perfect category in terms oftense and aspect, their differences could be seen with regards to perfectfocality degree. Languages are classified from the point of perfect aspectand differences about them can also occur in Turkish. In this study,frequency of occurence of -mIştI ve DıydI units in literary language andlocal dialects and the functional differences between them will bepresented, also these two suffixes will be handled in terms of expressingpast perfect and experiential perfect in Turkish.

PDF

___

AKAR, Ali (2013), Muğla ve Yöresi Ağızları, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
ARSLAN-Kechriotis, Z. Ceyda (2006), Perfect in Turkish, Turkic Languages, 10: 246-270.
ASLAN, Sema (2012), Türkiye Türkçesinde Ol- Yardımcı Fiilli Yapıların Görünüş-Zaman Bildirimindeki İşlevleri, Bilig, 63: 11- 30.
AYDEMİR, İ. Ahmet (2010), Türkçede Zaman ve Görünüş Sistemleri, Grafiker Yayınları, Ankara.
BACANLI, Eyüp (2008), Türkiye Türkçesindeki miş Ekinin Dolaylılık ve Dolaylılık-Dışı Kullanımlarında Zamansal Atıf Bilig, 44: 1-24.
BANGUOĞLU, Tahsin (2000), Türkçenin Grameri, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
BENZER, Ahmet (2008), Fiilde Zaman Görünüş Kip ve Kip lik, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
COMRIE, Bernard (1976), Aspect, Cambridge University Press, Cambridge.
__________ (1985), Tense, Cambridge University Press, Cambridge.
CSATÓ, Éva Ágnes (2000), Turkish miş and imiş-items. Dimensions of a functional analysis, Evidentials Turkic, İranian and Neighboring Languages, (Eds. Bo Utas & Lars Johanson), Mouton de Gruyter, Berlin and New York. s. 29-43.
DAHL, Östen (1985), Tense and Aspect Systems, Blackwell, Oxford.
DEMİR, İmdat (2012), Sarıgöl ve Yöresi Ağızları (İnceleme- Metinler- Sözlük), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kayseri.
DEMİR, Nurettin (2012), Türkçede Evidensiyel, Bilig, 62: 97-118.
DİLÂÇAR, A. (1971), Gramer: Tanımı, Adı, Kapsamı, Türleri, Yöntemi, Eğitimdeki Yeri ve Tarihçesi, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1971, s. 83-146.
DOLUNAY, Salih Kürşat (2012), Türkiye Türkçesinde Zaman, Berikan Yayınları, Ankara.
ERGİN, Muharrem (1993), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayınları, İstanbul.
GENCAN, Tahir Nejat (1979), Dilbilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
GÖKSEL, Aslı and Kerslake, Celia (2005), Turkish: A Comprenensive Grammar, London and New York, by Routledge.
GÜLSEVİN, Gürer (2002), Uşak İli Ağızları (Dil Ozellikleri-Metinler- Sözlük), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
IATRIDOU, Sabine & Elena Anagnostopoulo & Roumyana Izvorski (2001), Some Observations About the Form and Meaning of the Perfect, http://www-rcf.usc.edu/~pancheva/Iatridou, Anagnostopoulou &Izvorski(2001).pdf, s. 154-205. (02.09.2014)
İLKER, Ayşe (2013), Türkçede Zaman Adlandırmaları, III. Ege Bölgesi Dilcileri Sürekli Çalıştayı (12-13 Nisan 2013), Muğla Üniversitesi, Muğla.
JOHANSON, Lars (1971), Aspet im Turkishen, Vorstudien zu einer Beschreibung des türkeitürkischen Aspectsystems, Studia Turcica Upsaliensia 1, Almqvist & Wiksell, Uppsala.
__________, (2000), Viewpoint operators in European languages, Tense and Aspect in the Languages of Europe, (ed. Östen Dahl), Mouton de Gruyter, Berlin and New York, s. 27-187.
__________, (2003), Evidentiality in Turkic, Studies in Evidentiality, (ed. Alexandra Aikhenvald), John Benjamins, Amsterdam end Philadeiphia, s. 273290.
KANAÇ, Işılay (2010), Denizli nin Babadağ İlçesi Ağzı, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli.
KONONOV, A. N. (1956), Çağdaş Türk Edebi Dilinin Grameri (Tercüme: Sabit Saylı), Moskova-Leningrad.
KORKMAZ, Zeynep (1994), Güney-batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
__________, (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KORNFILT, Jaklin (1997), Turkish, by Routledge, London and New York.
LEWIS, Geoffrey (2000), Turkis Grammar, Oxford University Press, Oxford- New York.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI, 100 Temel Eser: http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular/ 100TemelEser/100TemelEser.htm (02.10.2014).
SEZER, Ayhan (2001), Finite inflection in Turkish, The Verb in Turkish, (Ed. Eser Erguvanlı Taylan), John Benjamins Publishing Company, Amsterdam- Philadelphia, s. 1-46.
TOK, Turgut (2002), Denizli İli Güney ve Güneybatı Bölgesi Ağızları, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Denizli.
UĞURLU, Mustafa (2003). Türkiye Türkçesinde Bakış (Aspektotempora), Türkbilig, 5:124-133.
UNDERHILL, Robert (1976), Turkish Grammar, The MIT Press, Cambridge, Massahusetts and London.
WARDHAUGH, Ronald (2006), An Introduction to Sociolinguistics, Blackwell Publishing, Oxford.
YAPICI, Ali İhsan (2013), Aydın ve Yöresi Ağızları (İnceleme- Metin- Sözlük), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Muğla.
YILDIZ, İslam; Yıldız, Funda Uzdu; Günay, V. Doğan (2013), Biçimbirimler Türetim ve İşletim Ardıllarının Sözlü Dildeki Kullanım Sıklığı, Papatya Yayınları, İstanbul.
Taranan Roman ve Hikâyeler:
ABASIYANIK, Faik Sait, (2012), Kayıp Aranıyor, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
ADIVAR, Halide Edip (2013), Sinekli Bakkal, Can Yayınları, İstanbul.
ALİ, Sabahattin (1997), Bütün Öyküleri II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
__________, (1999), Kuyucaklı Yusuf , Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
ATAY, Oğuz (2004), Bir Bilim Adamının Romanı, İletişim Yayınları, İstanbul.
AYVERDİ, Sâmiha (2010), İbrâhim Ef endi Konağı, Kubbealtı Neşriyâtı, İstanbul.
BAYKURT, Fakir (1967), Kap lumbağalar, Remzi Kitabevi, İstanbul.
BİLBAŞAR, Kemal (2012), Cemo, Can Yayınları, İstanbul.
BUĞRA, Tarık (2008), Küçük Ağa, İletişim Yayınları, İstanbul.
DİKMEN, Ramazan (1996), Kıyıya İz Vuranlar, İz Yayıncılık, İstanbul.
ESENDAL, Memduh Şevket (2013), Ayaşlı ve Kiracıları, Bilgi Yayınları, Ankara.
HİSAR, Abdülhak Şinasi (1995), Boğaziçi Mehtap ları, Sebil Yayınları, İstanbul.
KABAAĞAÇLI, Cevat Şakir (2009), Aganta Burina Burinata, Bilgi Yayınevi, Ankara.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadri (2005), Kiralık Konak, İletişim Yayınları, İstanbul.
__________, Yakup Kadri (2007), Yaban, İletişim Yayınları, İstanbul.
KARAY, Refik Halid (2009), Memleket Hikâyeleri, İnkılap Yayınları, İstanbul.
KEMAL, Orhan (2005), Eskici ve Oğulları, Epsilon Yayınları, İstanbul.
KEMAL, Yaşar (2007), İnceMemed I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
KOCAGÖZ, Samim (1962), Kalpaklılar, Literatür Yayınları, İstanbul.
MÜFTÜOĞLU, Ahmet Hikmet (1971), Çağlayanlar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
SAFA, Peyami (1971), Yalnızız, Milli Eğitim Basım Evi, İstanbul.
__________, (2012), Matmazel Noraliya nın Koltuğu, Ötüken Yayınları, İstanbul.
__________, (1996), Canan, Ötüken Yayınları, İstanbul.
__________, (1996), Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Ötüken Yayınları, İstanbul.
__________, (1999), Şimşek, Ötüken Yayınları, İstanbul.
__________, (2000), Fatih-Harbiye, Ötüken Yayınları, İstanbul.
__________, (2000), Sözde Kızlar, Ötüken Yayınları, İstanbul.
__________, (2012), Bir Tereddüdün Romanı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
SAYAR, Abbas (2013), Yılkı Atı, Ötüken Yayınları, İstanbul.
TAHİR, Kemal (2005), Esir Şehrin İnsanları, İthaki Yayınları, İstanbul.
UŞAKLIGİL, Halit Ziya (2010), Mai ve Siyah, Özgür Yayınları, İstanbul.
Alıntılanan Eserlerin Kısaltmaları:
BÖ : Bütün Öyküleri II
EO : Eskici ve Oğulları
EŞİ : Esir Şehrin İnsanları
İM : İnce Memed
KA : Küçük Ağa
KK : Kiralık Konak
KV : Kıyıya İz Vuranlar
MH : Memleket Hikâyeleri
MNK : Matmazel Noraliya nın Koltuğu
SK : Sözde Kızlar
Y : Yaban