HALİDE EDİP'TE DEĞİŞEN KADININ ROMANDAKİ İZDÜŞÜMLERİ: SE VİYYE TALİP'TEN A TEŞTEN GÖMLEK'E

Yazmak düşünmektir yaklaşımı, yazarları toplumun aydınları olarak kabul eder. Buna göre yazarlar toplumun düşünce önderleridirler. Eserleri aracılığıyla yaşanmakta olanla ilgili değerlendirmeleri gibiyaşanması gerekenle ilgili değerlendirmelerini de ortaya koyarlar. Halide Edib, Türk edebiyatının 20. yüzyıl başlarındaki kadın yazarı ve sosyalhayattaki dönüşüm ve değişimin birinci dereceden etkileneni olarak süreçiçindeki yerini sorgular. Yazar özellikle romancılığının ilk dönemindeyazdıklarıyla, sosyal hayatın içinde yer edinmeye çalışan kadının ve toplumun çıkmazlarını sorgulamıştır. Bunun için yazarın bu romanlarıylaTürk kadının toplum içinde konumlandırılması konusuna yorum ve önerilerde bulunduğu söylenebilir. Bu durum, Halide Edibin romanlarınınTürk kadınının sosyalleşme süreci ve bu süreçte karşılaştığı sorunların takibi amacıyla okunabileceğini, hatta bu anlamda bir sosyal veri olarak değerlendirilebileceğini düşündürür. 1909da yazdığı Heyula adlı ilk romanıyla okuyucusuyla tanışan yazar, romancılığının ilk döneminde Raik inAnnesi (1909) Seviyye Talip (1910) Handan (1912), Yeni Turan (1910),Son Eseri (1910) adlı romanlarını yazmıştır. Ateşten Gömlek (1922) onunromancılığının yeni bir devresidir. Bu romanlarında yarattığı kadın tiplemeleriyle, dönüşen ve sosyal hayatın parçası olma yolunda büyük adımlaratan dönem kadınını tartışır. Yazarın Seviyye Talip ve Macideden Handana, Handandan Kayaya, Kayadan Ayşeye adım adım değişen, değiştikçe yenilenen ve eksik taraflarını tamamlayarak olgunlaşan kadınları,19. asrın ikinci yarısından itibaren modernleşme hareketinin içine alınmışTürk kadınının sosyalleşme macerasının yansımalarıdırlar. Bu makaledeHalide Edibin yarattığı ilk etkili kadın tiplemesi Seviyye Talipten kadındaki büyük değişimi örneklediği Ayşeye kadar yarattığı kadınlar yorumlanacak, bu tiplemelerini toplumda kadınla ilgili değişim ve dönüşümleri, yazarın konuyla ilgili görüşlerini yansıttıkları vurgulanacak ve buromanların Türk kadınının sosyal hayata katılım yolculuğunun izdüşümleri olduğu gösterilecektir.

The Reflections of the Changing Woman within the Novel in Halide Edib from Seviyye Talip to Ateşten Gömlek

The approach that To write is to think perceivesthe writers as the intellectuals of the society. Thus, the writers are thethought leaders of the society. Through their works, they put forward theirassessments about what should be lived through , as well as the assessments regarding what is being lived through . As a female author at thebeginning of the 20thcentury who is the first hand witness of the changeand transition within the social life, Halide Edib, questions her place with- in the process. Through her works written during the early stages of herfiction-writing, the author specifically questions the woman who tries toattain a role within the social life and dilemmas of the society. It would besaid that with these novels, the writer interprets and makes suggestionsregarding the place of the Turkish women within the society. Therefore, itis signaled that the novels of Halide Edib could be read in order to tracethe process of socialization of Turkish women and the problems theyface; even, they could be assessed as social data. Having been acquaintingwith the readers with her first novel Heyula in 1909, the author wroteRaik in Annesi (1909) Seviyye Talip (1910) Handan (1912), Yeni Turan(1910), Son Eseri (1910) during the early stages of her career. AteştenGömlek (1922) is starts of a new period for her fiction-writing. In thesenovels, via the female characters created, she discusses the women of herage who converse and take huge steps to be a part of the social life. Theauthor s women who gradually change from Seviye Talip and Macide, toHandan, from Handan to Kaya, from Kaya to Ayşe and who mature, re- new and complete their defects as they change, reflect the adventure ofsocialization of the Turkish women who have been part of the modernization movement since the second half of the 19thcentury. In this paper, thefemale characters will be studied ranging from Seviye Talib, who is thefirst effective female character, to Ayşe, who reflects the great alterationin women; it will be emphasized that the female characters of the writerreflect the changes within the society about women and also it will bemanifested that these novels are the projections of the Turkish women sjourney in joining the social life.

___

  • [ADIVAR], Halide Salih (1326), Seviyye Talib, İstanbul.
  • [ADIVAR], Halide Edib (1327), Handan, Tanin Matb., İstanbul.
  • [ADIVAR], Halide Edib (1329), Yeni Turan, Tanin Matb., İstanbul.
  • ADIVAR, Halide Edib (1996), Mor Salkımlı Ev, Özgür Yay., İstanbul.
  • ADIVAR, Halide Edib (2003), Ateşten Gömlek, Özgür Yay., İstanbul.
  • ARGUNŞAH, Hülya (2013), “Ahdiye İle Ceylan Arasinda Bir Jön Türk:
  • Ahmet Mithat Efendi’nin Feminizmi”, Turkish Studies, Volume. 8/9, Summer 2013, s. 1-16. (10.7827/TurkishStudies.5605)
  • BELE, Tansu (tsz.), Halide Edip Adıvar/İlk Dönem Yap ıtları, Siyah Beyaz Kitap, İstanbul.
  • TÜBAR-XXXVII / 2015-Bahar /Prof. Dr. Hülya ARGUNŞAH
  • BERKTAY, Fatmagül (2009), “Osmanlı-Türk Modernleşmesinin Etkin ve Küskün Öznesi Kadınlara Bir Örnek: Halide Edip Adıvar”, II. Meşrutiyet ’i Yeniden Düşünmek, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, s. 28-37.
  • ÇAHA, Ömer (1996), Sivil Kadın-Türkiye ’de Sivil Top lum ve Kadın, Vadi Yay., Konya.
  • ÇAKIR, Serpil (1994), Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Kadın Araştırmaları, İstanbul.
  • ÇETİNKAYA, Y. Doğan (2011), “‘Uyanın Kadınlar! Hayata Bigâne Kalmamak İçin’ Türk Milliyetçiliğinin Kuruluşunda Kadınların Rolü ve Kadınlık Hayatı Dergisi”, Tarih ve Top lum Yeni Yaklaşımlar, S. 12, s. 119-139.
  • ENGİNÜN, İnci (2007), Halide Edib Adıvar ’ın EserlerindeDoğu ve Batı Meselesi, Dergâh Yay., İstanbul.
  • ENGİNÜN, İnci (2012), “Ziya Gökalp ve Aile”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, (7. bs.), Dergâh Yay. İstanbul, s. 468-477.
  • ENGİNÜN, İnci (2012), “Ziya Gökalp ve Halide Edib Adıvar”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, (7. bs.), Dergâh Yay., İstanbul, s. 82-91.
  • GÖÇERİ, Nebahat (2010), Kadın Hareketi Tarihi, Bizim Büro, Sivas.
  • SANCAR, Serpil (2012), Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti, İletişim Yay. İstanbul.