A. N. Samoyloviç ve Hocalı Molla’nın Türkmen Folkloruyla İlgili Çalışmaları Üze-rine Bir Değerlendirme

Türkmenistan’da folklorla ilgili çalışmalar, Çarlık Rusyası döneminde başlamıştır. Çarlık Rusyası’nın Türk toplulukları üzerinde yürüttüğü kültür politikaları çerçevesinde bölgenin sözlü kültürüyle ilgili ilk derlemeler ve incelemeler Çarlığın görevlendirdiği bilim adamlarınca ya-pılmıştır. Bu makalede, Türkmen folklor araştırmaları tarihinde önemli bir yere sahip olan A. N. Samoyloviç ve Hocalı Molla’nın Türkmen folk-loruyla ilgili çalışmaları değerlendirilmiştir. Samoyloviç’in ve Hocalı molla’nın çalışmaları içerik, amaç ve yöntem açısından irdelenmiştir. Yapılan tespit ve değerlendirmelerin sonunda Türkmen folkloruyla ilgili ilk ve önemli çalışmaların A. N. Samoyloviç tarafından yapıldığı ve Hocalı Molla’nın da hem Samoyloviç’e araştırmalarına yardım etmesi hem de kendisinin Türkmen folkloru kapsamında araştırmalar yapması nedeniyle Türkmen folklor araştırmaları tarihinde önemli bir yere sahip olduğu görülmüştür.

An Evaluation of the Work by A. N. Somoy-loviç and the Hocalı Molla on the Turkmen Folklore

The studies on folklore in Turkmenistan had begun in the Tsarist Russia. The first compilations on verbal culture of the region were done by Tsarist scientist in line with the cultural politics on Turkic communities of Tsarist Russia. A. N. Samoyloviç who was a student of W. Radloff and V. V. Barthold has developed an interest in history, language, literature, and particularly folklore of the Turkish tribes. He even organized several trips to Turkmenistan in order to observe the Turkish communities and collect data for his studies. Samoyloviç got the opportunity to observe and compile verbal cultural elements such as proverbs folktales, legends, and folk poems. In addition, Samoyloviç met Hocalı Molla during these trips that would accompany and help him to collect important information and data in his later studies. This study evaluates works done by Somoyloviç and Hocalı Molla on the folklore of the Turkmen. The results confirmed that the first and important studies on Turkmen culture had been done first by A. N. Samoyloviç. Hocalı Molla had also been a paramount importance in the history of Turkmen folklore research not only because he had helped Samoyloviç in his studies, but his research on the same topic had been of significant importance.

PDF

___

AÇA, Mehmet (2003), “Orta Asya’da Uluslaşma Süreci ve Türkiyat Araştırma-larında Rus İlminskiy ve Ardıllarının Rolü”, Orta Asya’nın Sosyo-Kültürel Sorunları: Kimlik, İslam, Milliyet ve Etnisite, Gündoğan Yay., İstanbul, s. 23-68. AÇA, Mehmet (2004), “Ortak Türk Kimliğinin Yeniden İnşası/Tanımı ve Türki-ye-Azerbaycan-Orta Asya Türk Cumhuriyetleri İlişkileri Bağlamında Türklük Bilimi Araştırmalarının Rolü”, Kök Araştırmalar, C VI, S 1, Ba-har, s. 27-57. AZİMOV, P.-ÇARİYROV, B. (1973), “A. N. Samoyloviç i Turkmenskoye Yazıkoznaniye”, Sovetskaya Tyurkologiya, S 5, s. 71-75. BARTHOLD, V. V. (2004), Rusya ve Avrupa’da Oryantalizm, (çev.: Kaya Bay-raktar ve Ayşe Meral), Küre Yay., İstanbul. BASKAKOV, N. A. (2004), “V. A. Gordlevskiy’e Yazdığı Mektuplarında A. N. Samoyloviç”, (çev.: Irıskül Tursunova), Manas Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Dergisi Türkoloji Özel Sayısı II. Kitap, S 11, s. 45-52. DURDIYEV, T.-Cumayev-B. Şamıradov (1967), Türkmen Halk Dörediciligi Boyunça Oçerk, Ilım Neşiryatı, Aşgabat. FAZILOV, E. İ. (2004), “Orta Çağ Türk Mezarlarının Araştırmacısı A. N. Samoyloviç”, (çev.: Venera Turatbek Kızı), Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Türkoloji Özel Sayısı II. Kitap, S 11, s. 17-22. GARRİYEV, Baymuhammet Ataliyeviç (2007), Türk Dünyasında Köroğlu Anlatmaları, (çev.: Fikret Türkmen-Muvaffak Duranlı-Feyzullah Rahmankul), Türk Dil Kurumu Yay., Ankara. GARRIYEV, Seyit (1982), Türkmen Eposı, Dessanları ve Gündogar Halklarının Epiki Dörediciligi, Ilım Neşiryatı, Aşgabat. GÖMEÇ, Saadettin (1996), Türk Cumhuriyetleri Tarihi, Kömen Yay., Konya.
GÜNAY, Umay (1993), “Rusya’da Folklor Faaliyetleri”, Millî Folklor, C 3, S 20, Kış, s. 3-13. KOMİNEK, Slawomira Zeranska-Arnold Lebeuf (1997), The Tale of Crazy Harman The Musician and the Concept of Music in the Türkmen Epic Tale, Harman Däli, Academic Publications Dialog, Warsaw. KONONOV, A. N. (2004), “Bir Gramer Âlimi A. N. Samoyloviç”, (çev.: Venera Turatbek Kızı), Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Türkoloji Özel Sayısı II. Kitap, S 11, s. 23-28. MAMMEDYAZOV, Babış (1990), “Razvitiye Turkmenskoy Folkloristiki”, Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyasınıñ Habarları Gumanitar Ilımlarıñ Seriyası, S 6, s. 3-7. MUSAEV, K. M. (2004), “A. N. Samoyloviç ve Türk Dillerinin Karşılaştırmalı Leksikolojisi”, (çev.: Irıskül Tursunova), Manas Üniversitesi Sosyal Bi-limler Dergisi Türkoloji Özel Sayısı II. Kitap, S 11, s. 29-36. NASİLOV, D. M. (2004), “A. N. Samoyloviç ve Türk Dillerinin Sınıflandırılma-sı”, (çev.: Altınay Çolpanbayeva), Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Türkoloji Özel Sayısı II. Kitap, S 11, s. 37-43. NECEF, N. Ekber-Ahmet Annaberdiyev (2003), Hazar Ötesi Türkmenleri, Kaknüs Yay., İstanbul. NURALIYEV, D. (1971), Akademik A. N. Samoyloviç Türkmen Edebiyatı Hakında, Ilım Neşiryatı, Aşgabat. NURALIYEV, D. (1973), “A. N. Samoyloviç-İssledovatel Turkmenskoy Literaturı i Folklora”, Sovetskaya Tyurkologiya, S 5, s. 66-70. ÖZKAN, İsa (2002), “Sovyetler Birliği Döneminde Türkmenistan’da Folklor Çalışmaları”, VI. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Son Elli Yıl-da Türkiye Dışındaki Türk Halk Kültürü Çalışmaları Seksiyon Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, s. 225-232.
SAMOYLOVİÇ, A. N. (2005), Tyurkskoye Yazıkoznaniye Filologiya Runika, (Yayına Hazırlayan: G. F. Blagova - D. M. Nasilov), Vostoçnaya Literatura RAN, Moskva. SEYİDOV, Aşır (1969), Türkmen Halk Dörediciligi (Bibliografik Görkezici), Türkmenistan Neşiryatı, Aşgabat. SEYİDOV, N. (1996), “Nakıllarıñ ve Atalar Sözüniñ Neşir Edilişinin ve Övrenilişiniñ Tarıhından (Bibliografik Sın)”, Türkmenistan Ilımlar Akademiyasınıñ Habarları, S 4, s. 33-39. ŞAHİN, Halil İbrahim (2010), Türkmen Destanları ve Destancılık Geleneği, Kömen Yay., Konya.