Batman Kentinde Mekânsal Büyümenin Arazi Kullanımına Etkisi

Kentsel alanların mekânsal büyümesi ve gelişmesiyle birlikte, kentsel arazi kullanım içerisinde köklü değişiklikler meydana gelmektedir. Kentsel büyüme planlı ve kontrollü bir şekilde gerçekleşmediği takdirde çevre kirliliği başta olmak üzere, çarpık ve düzensiz yapılaşmaya, tarım arazilerinin şehir içerisinde kalmasına ve vasıflarını yitirmesi vb. çeşitli olumsuzluklara yol açmaktadır. Türkiye’de özellikle 1980’li yıllar ve sonrasında yaşanan kentsel büyüme ülke geneline hızlı bir şekilde yayılmıştır. Bu bağlamda Türkiye’de hızlı kentleşme ve sanayileşme yaşayan kentlerden biri olan Batman araştırma konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada hızlı şehirleşme süreci yaşayan Batman kentinin 1985 ve 2016 yıllarına ait uydu görüntüleri kullanılarak kent ve çevresinde arazi kullanımı nasıl bir gelişme gösterdiği belirlenmiştir. Buna ek olarak 1985-2016 yılları arasındaki süreçte şehirsel gelişim alanı içerisinde arazi kullanım sınıflamasına göre şehrin hangi alanlar üzerinde ne kadar genişlediği belirlenmiştir. Batman kentinin kentsel gelişimini ve kentin arazi kullanım sınıflamasını belirlemek için 1985 ve 2016 yıllarına ait Landsat TM ve OLI uydu görüntüleri kullanılmıştır. 1985 ve 2016 yıllarına ait kentsel alana dönüşen arazi sınıfları değişimleri analiz edilerek saptanmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilen tüm arazi sınıflarından yerleşime doğru bir dönüşümün olduğu belirlenmiştir. Nitekim 1985 ve 2016 yıllarına ait uydu görüntüleri temel alınarak yapılan analizler neticesinde Batman kentinin 30 yıllık süreçte 1730 hektar büyüyerek, yaklaşık % 167 oranında mekânsal genişleme sağladığı anlaşılmaktadır. Buna karşın kuru tarım arazileri ise 30 yıllık süreçte yaklaşık 2400 hektar azalmış ve % 20’ye yakın bir kayıp yaşamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Batman, arazi kullanımı, mekânsal büyüme, coğrafi bilgi sistemleri

Impact of Spatial Growth on Land Use in Batman City

Along with the spatial growth and development of urban areas, fundamental changes in urban land use have been taken place. If urban growth does not take place in a planned and controlled manner, there are various problems such as environmental pollution, crooked and irregular build-up, agricultural land stays in the city and the loss of qualifications. The urban growth observed in Turkey especially in the 1980s and afterwards spread rapidly throughout the country. In this context, in this study, Batman city which is one of the cities where rapid urbanization and industrialization seen in Turkey is being investigated. In this study, it was determined how Batman City, which is experiencing rapid urbanization process, has improved its use of the land in and around the city by using satellite images of 1985 and 2016 years. In addition, in the period between 1985 and 2016, it was determined how much the city expands according to the land use classification within the urban development area. Landsat TM and OLI satellite images of 1985 and 2016 were used to determine urban development of Batman City and urban land use classification. It has been determined that there is a conversion to settlement from all terrain classes obtained as a result of the work. As a result of the analyses made on the basis of the satellite images of the years 1985 and 2016, Batman has grown by 1730 hectares over a 30-year period and achieved a spatial expansion of about 167%. On the other hand, in the 30-year period, the dry agricultural lands decreased by approximately 2400 hectares and experienced a loss of close to 20%.

Keywords:

Batman, land use, spatial growth, geographic information systems,

PDF

___

Adhikari, A., Hansen, J.A., 2018. Land use change and habitat fragmentation of wildland ecosystems of the North Central United States. Landscape and Urban Planning, 177: 196-216.
Akın, O., 2012. İstanbul kentinin değişim öyküsü. Mimarist, 12(45): 46-59.
Alaeddinoğlu, F., 2010. Batman şehri, fonksiyonel özellikleri ve başlıca sorunları. Doğu Coğrafya Dergisi, 24: 19‐42.
Aliağaoğlu, A., Uğur, A., 2016. Şehir Coğrafyası. Nobel Yayınevi, İstanbul.
Alkan, A., Adıgüzel, F., Kaya, E., 2017. Batman kentinde kentsel ısınmanın azaltılmasında yeşil alanların önemi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 34: 64-76.
Anonim, 2018. Batman Kenti Nüfus İstatistikleri. (https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale= tr,https://biruni.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul), (Erişim tarihi: 11.04.2018).
Anonymous, 2018. Global Visualization Viewer, (https://glovis.usgs.gov/app?fullscreen=0), (Erişim tarihi: 26.06.2017).
Aydın, O., 2015. Karmaşık kent sistemi, kentsel büyüme kavramlarının anlaşılması ve kent modelleme teknikleri. Türk Coğrafya Dergisi, 64: 51-60.
Bayar, R., Karabacak, K., 2017. Ankara ili arazi örtü değişimi (200-2012). Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(1): 59-76.
Benek, S., Şahap, A., 2016. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistemleri kullanarak şehirsel gelişimin arazi kullanımına etkisinin incelenmesi: Şanlıurfa şehri örneği. Turkısh Studıes International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11: 79-102.
Çavuş, C.Z., 2007. Çanakkale’de kentsel gelişimin uzaktan algılama ve gps ölçümleri ile izlenmesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 15: 44-58.
Dengiz, O., Demirağ Turan, İ., 2014. Uzaktan algılama ve coğrafi bilgi sistem teknikleri kullanılarak arazi örtüsü / arazi kullanımı zamansal değişimin belirlenmesi: Samsun Merkez ilçesi örneği (1984-2011). Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(1): 78-90.
Gürün, D., Doygun, H., 2006. Kahramanmaraş kentsel gelişiminin tarımsal alan kullanımı üzerine etkileri. 4. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri, Bildiriler Kitabı, 13-16 Eylül, İstanbul, s. 57-65.
Inouye, C.E.N., Sousa, W.C., Freitas, D.M., 2015. Modelling the spatial dynamics of urban growth and land use changes in the North Coast of Sao Paulo, Brazil. Ocean & Coastal Management, 108: 147-157.
Kara, F., Karatepe, A., 2012. Uzaktan algılama teknolojileri ile Beykoz ilçesi (1986-2011) arazi kullanımı değişim analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 25: 378-389.
Karakuyu, M., Karaburun, A., Kara, F., 2012. Kentleşmenin Büyükçekmece Gölü havzasındaki arazi kullanım değişimleri üzerindeki etkisinin zamansal analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 26: 42-54.
Kaya, Ö., Toroğlu, E., 2015. Kayseri’nin şehirsel gelişiminin izlenmesi ve değişim analizi. Türk Coğrafya Dergisi, 65: 87-96.
Keleş, R., 1961. Şehir ve Bölge Planlaması Bakımından Şehirleşme Hareketleri. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, Ankara.
Keleş, R., 2013. Kentleşme Politikası. İmge Kitapevi, Ankara.
Kızılelma, Y., Karabulut, M., Gürbüz, M., Topuz, M., Ceylan, E., 2013. Niğde şehri ve yakın çevresinin zamansal değişiminin uzaktan algılama ve CBS kullanılarak incelenmesi. Journal of World of Turks, 5(3): 21-34.
Özcanlı, M., Özçağlar, A., Özgen, N., Benek, S., 2018. Diyarbakır şehrinin alansal gelişimi ve tarım arazileri üzerindeki etkileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 64: 34-42.
Öztürk, D., Şişman, A., Maraş, E.E., Şişman, Y., 2010. Samsun-Atakum’da arazi kullanımı/arazi örtüsündeki değişimlerin uzaktan algılama ve CBS ile belirlenmesi. VI. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Cilt 1, 3-5 Kasım, Ankara, s. 21-29.
Özügül, D.M., 2010. Türkiye’de tarım alanı tahribatı ve çevresel etki değerlendirilmesini yeniden düşünmek. MEGARON Dergisi, 5(2): 91-101.
Seydanlıoğlu, A., Turgut, S., 2017. Türkiye kentleri için kentsel büyüme yönetimi sistemi ve İstanbul örneği. MEGARON Dergisi, 12(3): 429-442.
Sönmez, M.E., 2012. Adana şehrinin alansal gelişimi ve yakın çevresinin arazi kullanımında meydana gelen değişimler. Türk Coğrafya Dergisi, 57: 55-69.
Sunkar, M., Tonbul, S., 2010. Batman şehrinin kuruluşu ve gelişmesi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 21: 18-38.
Sütgibi, S., 2008. Türkiye’de yerleşim ekolojisi üzerine bazı değerlendirmeler. Ege Coğrafya Dergisi, 17: 61-71.
Tonbul, S., Sunkar, M., 2008. Batman şehrinde yer seçiminin jeomorfolojik özellikler ve doğal risk açısından değerlendirilmesi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 20-23 Ekim, Çanakkale, s. 103-114.
Tümertekin, E., 1973. Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İstanbul Üniversitesi Yayını No: 1840, İstanbul.
Uzun, A., Demir, Y., 2016. Kentsel saçaklanmanın tarım alanlarına yayılımının uydu görüntüleri yardımıyla belirlenmesi: Samsun örneği, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31: 408-416.