Taşınmış Kıbrıs tipi bakır cevherleşmelerine tipik bir örnek: Derdere (Çüngüş - Diyarbakır) cevherleşmeleri

İncelenen cevherleşmeler Çüngüş'ün (Diyarbakır) yaklaşık 10 km güneyinde ve Derdere Köyü'nün 500 m kuzeyinde yer almaktadır. Çalışma alanında üç farklı litolojik topluluk bulunmaktadır. Bunlar Jura-Alt Kretase yaşlı Koçali Karmaşığı, Eosen yaşlı Midyat Grubu ve Alt Miyosen yaşlı Fırat Formasyonu'dur. Cevherleşmelerin içerisinde bulunduğu Koçali Karmaşığı bölgede ofıyolitik istifin tam bir kesitini sunmaktadır. Ancak ofıyolitler burada ters dönmüş konumda bulunmaktadır ve serpantinit, gabro, diyabaz, spilitik bazalt ve pelajik sedimanlardan oluşmaktadır. Yöredeki cevherleşmeler ofiyolitik istifin tavanında ve spilitik bazaltlar içerisinde, merceğimsi ve tabakamsı şekillerde yer almaktadır. Cevherleşmeler K50°B/55°KD konumuna sahip olup, kalınlığı 4-5 m, uzunluğu ise 50-60 m civarındadır. Burada görülen cevher mineralleri ise pirit, kalkopirit, sfalerit, kovelin-kalkozin ve barit şeklindedir. Cevherleşmelere ait kimyasal analiz sonuçları, buradaki cevherleşmelerin bakır ve çinko açısından önemli olabileceğini göstermiştir. Burada Cu-Mn, Cu-Fe, Cu-Zn, Au-As, Au-Sb, Au-Ag, Ba-Mg elementleri arasında artan bir ilişki varken, Cu-Ag, Fe-Cd, Cu-Cd elementleri arasında da eksilen bir ilişki bulunmaktadır. Derdere cevherleşmeleri, okyanus tabanı açılması sonucu oluşmuş olan ofiyolitik bir istifin üst kısımlarında yer alan, Kıbrıs tipi yatakların genel özelliklerini göstermektedir. Güneydoğu Anadolu Bindirme Kuşağı üzerinde Eosen yaşlı ve ultrabazik kütlelerle bağlantısı kopuk olan Kıbrıs tipi yataklardan farklı olarak, buradaki cevherleşmelerin Jura-Alt Kretase yaşlı ve ofiyolitik kütle ile olan ilişkisinin çok açık olması ile onlardan ayrılmaktadır.

A typical example of allochtonous Cyprus type copper mineralizations: Derdere mineralizations

The studied mineralizations are situated at 10 km south of Çüngüş (Diyarbakır) and 500 m north of Derdere Village. The research area contains three different lithologies. These are Jurassic-Lower Cretaceous Koçali Complex, Eocene Midyat Group and Lower Miocene Fırat Formation. The Koçali Complex which bears the mineralizations, presents a cross section ofophiolitic suite, while the position ofophiolites is upside down and contains serpentinite, gabbro, diabase, spilitic basalt and pelagic sediments. The mineralizations are placed within the top units of the ophiolitic suite and inside the spilitic basalt. The mineralized bodies are either lense shaped or stratiform. The position of ore is N50°W/55° NE, 4-5 m thick and around 50-60 m long. The observed ore minerals are pyrite, chalcopyrite, sphalerite, covellite-chalcocite and baryite. The chemical analyses of ores show that the Cu and Zn contents are promising. It is also observed that there are good positive correlations between Cu-Mn, Cu-Fe, Cu-Zn, Au-As, Au-Sb, Au-Ag, Ba-Mg; but negative correlations between Cu-Ag, Fe-Cd, Cu-Cd. The Derdere mineralizations which are placed in the upper levels of ophiolitic suite which itself is a section of oceanic crust, exhibit the general features of Cyprus Type massive Sulphide Ores. These mineralizations are quite different from the Eocene Cu mineralizations of Southeastern Thrust Belt; studied mineralizations are Jurassic-Lower Cretaceous aged and openly situated in ophiolitic litholigies (Eocene aged Cu mineralizations do not show any open relationship with ophiolites).

___