Orhaniye bölgesi (Ankara kuzeyi) üst Kretase-Eosen istifinin kil stratigrafisi: eski ortamsal ve iklimsel koşullara ilişkin bazı ipuçları

Ankara'nın 25 km kadar KB'sında yeralan Orhaniye yöresinde yüzeyleyen Üst Kretase-Alt Tersiyer istifindeki kil mineralleri belirlenmiş, bunların yanal ve düşey dağılımlarını denetleyen etmenler tartışılmıştır. İncelenen istifin en alt bölümünü oluşturan Üst Kretase iliş istifi, detritik kökenli illit, smektit ve Klorit yanında, olasılıkla $Mg_{+2}$'ca zengin diyajenetik sıvıların smektit agradasyonuyla oluşan korenzitleri içerir. Üste doğru ortaya çıkan kaba taneli Üst Kretase fan delta çökelleri ile Paleosen yakınsak alüviyal yelpaze çökelleri tipik olarak kaolinit ve illiten oluşan bir kil minerali birliğine sahiptirler. Yerel kaynak alanların bileşimine göre bu birliğe detritik kökenli kloritin de katıldığı gözlenmiştir. Daha üste doğru geçilen Paleosen yaşlı gölsel çökeller ve bunlarla yanal geçişli akarsu tortulları baskın olarak smektiti, bolluğu yer yer % 50'ye ulaşan illiti ve az miktarda zeolit minerallerini (analsim ve klinoptilolit) içermektedir. İncelenen istifin en üst kesimini oluşturan Eosen yaşlı sığ denizel kireçtaşımara ardalanmasının kil minerali birliği, büyük ölçüde smektit ile az oranda (%5) olasılıkla detritik kökenli illitten oluşmaktadır.

Clay stratigraphy of the upper Kretaceous-Eocene sediments in the Orhaniye region (Northern Ankara): some implications to paleoenvironmental and paleoclimatic conditions

Clay minerals of Upper Cretaceous-Lower Tertiary sediments were determined and the factors governing their vertical and lateral distributions were discussed in the Orhaniye region, 25 km NW of Ankara. Examinations uncovered the close relationship between the clay stratigraphy and the depositional environments in the basin. Upper Cretaceous flysch sequence, which also constitutes the lowermost part of the studied section, consists of detrital Mite, smectite, chlorite, as well as corrensite occurred perhaps due to aggradation of smectites by means of$Mg_{+2}$ rich solutions during diagenesis. Upper Cretaceous fan delta deposits and Paleocene proximal alluvial fan fades, appeared upwards, typically include a clay mineral association consisting ofkaolinite and Mite. Chlorite of detrital origin may well be joint in the association due to distinct local sources. More upward, in the lacustrine fines and their lateral fluvial correlatives, dominant smectite, Mite as abundant as 50 % and some zeolite minerals of trace amount were detected. The uppermost part of the studied sediments, Eoceneaged shallow marine limestonemarl alternation includes mostly smectite and small amounts (5 %) of detrital Mite.

PDF

___

Bayhan, E. ve Ataman G., 1982, Ankara virgasyonun Üst Kretase-Alt Tersiyer flişinin sedimântolojik özellikleri ve kil mineralojisi. Yerbilimleri, 9,57-72.
Bayhan, E., 1987, Geochemical investigation of clay fraction of the Upper Cretaceous-Lower Tertiary flysch deposits in the vicinity of Ankara. Yerbilimleri, 14,191 -198.
Chamley, H., 1989, Clay Sedimentology. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 623 s.
Desprairies, A., 1977, Etude sedimentologique de formation â charactere flysch et molasse (Macadonie et Epire-Grece). Ph. D. These, Orsay, 295 s.
Dunoyer de Segonzac, G., 1970, The transformation of clay minerals during diagenesis and lowgrade metamorphism: a review. Sedimentology, 15, 281-346.
Gündoğdu, N., 1982, Neojen yaşlı Bigadiç sedimanter baseninin jeolojik, mineralojik ve jeokimyasal incelemesi. Doktora tezi, H.Ü. Mühendislik Fakültesi, Beytepe, Ankara. 368 s.
Gündoğdu, N. ve Yılmaz, O., 1984, Kil mineralojisi yöntemleri. 1. Ulusal Kil Simpozyumu, 319-330.
Kazancı, N. ve Gökten, E., 1988, Ankara kuzeyi Paleosen örgülü akarsu tortullarında çevrimsel depolannma ve litofasiyes değişimleri. TJK Bülteni, 31, 81-86.
Ocakoğlu, F., 1991, Stratigraphie et sedimentologie de depot continentaux d'age Paleocene-Eocene inferieure de la region d'Orhaniye-Güvenç (MNW d'Ankara). These de master, Üniversite Hacettepe, Institue des Sciences Fondamentales, 149 p.
Robert, C, 1987, Clay mineral associations and structural evolution of the South Atlantic: Jurassic to Eocene. Paleogeography Paleoclimatology Paleoecology, 58, 87- 108.
Sağular, E.K., 1986, Orhaniye (KB Ankara) yöresinin nannoplanktonlarla Kretase biyostratigrafisi. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 70 s.
Singer, A., 1984, The paleoclimatic interpretation of clay minerals in sediments-a riview. Earth-Science Reviews, 21,251-293.
Windon, H.L., 1976, Lithogenous material in marine sediments. In: Riley J.P., Chester R., eds., Chemical oceanography, Academic Press, New York, London, 5, 103-135.
Zimmermann, H.B., 1977, Clay mineral stratigraphy and distribution in the South Atlantic Ocean. In: P.R. Supko, K. PerchNielsen et al., Initial Reports DSDP, 39. U.S. Gov. Print. Off. Washington, DC, 395-405.