Ekranda Yaşama Kültürü ve Ekran Görüntüsü Olarak İzleyici- İnsan

Bu çalışmada gündelik yaşamın ekranlaşırken; ekranların ise insanileştiği fikri öne sürülmektedir. Nitekim bir zamanlar belli mekânlarla sınırlı olarak müstakil mekanizmalardan oluşan ve izleyicinin “karşısına” konumlandırılan ekranlar, gelinen noktada mekânları ve insanları “içine” almaktadır. Televizyonlar, cep telefonları, tabletler, dizüstüler, masaüstü bilgisayarlar, otomobil ekranları, akıllı teknolojiler ve her yerde yanıp sönen reklam panoları modern bireylerin içinde yaşadıkları mekânla, duyumsadıkları zamanla, geliştirdikleri ilişkilerle ve kendi benlikleriyle olan bağlantılarını yeniden biçimlendirmektedir. Öyle ki neredeyse tüm aygıtlara bağlantısı olan ve gündelik yaşamı baştan sona düzenleyen ekranlar, görüntüleri seyretme platformu olmaktan çıkmakta ve bir tür izleyici göze dönüşmektedir. Bu düzenlemede modern insan, çalışmaktan eğlenmeye, öğrenmekten tecrübe etmeye, uyum göstermekten direnmeye kadar birçok yaşamsal edimi bir zamanlar olduğu gibi “ekran vasıtasıyla” değil; artık “ekran olarak” gerçekleştirmektedir. Temelde göze öykünen ve belki de gözü hedef alan bu “ekran kültürü”, dijital yaşamın normlarından biri olmaktadır. Söz konusu hızlı dönüşümün hem öncüllerini görmeye hem de müphem gidişatın izini sürmeye çalışan bu araştırmanın teorik çerçevesini Günther Anders, Jean Baudrillard ve Byung-Chul Han gibi öncü düşünürlerin çalışmaları oluşturmaktadır. Bu amaçla, bu nitel çalışmada son yıllarda oldukça popülerleşen bilim kurgu örneklerinden Black Mirror dizisinin Fifteen Million Merits (On Beş Milyon Hak, 2011) bölümü üzerinden sosyolojik film analizi yürütülmektedir. Bu bölüm, ekran toplumuna dair tartışmaları somutlaştırması ve beslemesi bakımından dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler:

Ekran, İzleme, Gündelik Yaşam, Bilim kurgu, Black Mirror

The Culture of Living on Screen and the Audience-Human as Screenshot

This paper asserts the idea that everyday life is screened while screens are humanised. As a matter of fact, the screens, which once consisted of detached mechanisms limited to certain places and positioned “in front” of the audience, at this point, “surround” the spaces and people. Televisions, mobile phones, tablets, laptops, desktop computers, automobile screens, smart technologies, and flashing billboards are reshaping the connections of modern individuals with the space they live in, the time they feel, the relationships they develop, and their own beings. So much so that the screens that are connected to almost all devices and organize daily life entirely cease to be a platform for viewing images and turn into a kind of spectator’s eye. In this regulation, the modern human performs many vital acts from working to having fun, from learning to experiencing, from adapting to resisting not “through the screen” as it once was, but now “as the screen”. This “screen culture”, which basically imitates and perhaps targets the eye, has become one of the norms of digital life. The theoretical framework of this research, which tries to see both the premises of the rapid transformation in question and to trace the ambiguous course, consists of the works of pioneering thinkers such as Günther Anders, Jean Baudrillard and Byung-Chul Han. For this purpose, in this qualitative study, sociological film analysis is carried out through the episode of Fifteen Million Merits (2011) of the series Black Mirror, one of the Sci-Fi examples that have become very popular in recent years. This episode is notable in terms both of embodying and of nurturing discussions about the screen society.

Keywords:

Screen, Watching, Everyday Life, Sci-Fi, Black Mirror,

PDF

___

Adorno, T. W. (2011). Kültür endüstrisi kültür yönetimi. (N. Ülner, M Tüzel & E. Gen, Çev.). İletişim Yayınları.
Anders, G. (2018a). İnsanın eskimişliği: ikinci endüstri devrimi çağında insan ruhu üzerine, cilt 1. (H. Belen & H. Ertürk, Çev.). İthaki Yayınları.
Anders, G. (2018b). İnsanın eskimişliği: üçüncü endüstri devrimi çağında yaşamın tahribatı üzerine, cilt 2. . (H. Belen & H. Ertürk, Çev.). İthaki Yayınları.
Bachelard, G. (2014). Mekanın poetikası. (A. Tümertekin, Çev.). İthaki Yayınları.
Baudrillard, J. (1995). Kötülüğün şeffaflığı: aşırı fenomenler üzerine bir deneme. (I. Ergüden, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Baudrillard, J. (2005). Bir parçadan diğerine – François L’Yvonnet ile söyleşi. (Y. Avunç, Çev.). İnkılap Kitabevi.
Baudrillard, J. (2012). İmkansız takas. (A. Sönmezay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Baudrillard, J. (2013). Tüketim toplumu (H. Deliceçaylı & F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Baudrillard, J. (2015). Şeytana satılan ruh ya da kötülüğün egemenliği. (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
Baudrillard, J. (2016). Simgesel değiş tokuş ve ölüm. (Oğuz Adanır, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Bauman, Z. (2017). Akışkan modernite. (S. O. Çavuş, Çev.). Can Yayınları.
Berger, J. (2002). Görme Biçimleri. (Y. Salman Çev.). Metis Yayınları.
Bergesen, A. (2016). How to sociologically read a movie. The Sociological Quarterly, 57(4), 585–596.
Bonitzer, P. (2011). Kör alan ve dekadrajlar (İ. Yaşar, Çev.). Metis Yayınları.
Brooker, C., Jones, A., Arnopp, J. (2018). Inside Black Mirror. Penguin Random House.
Connerton, P. (2014). Modernite nasıl unutturur. (K. Kelebekoğlu, Çev.). Sel Yayıncılık.
Crary, J. (2019). 7/24: Geç kapitalizm ve uykuların sonu. (N. Çatlı, Çev.). Metis Yayınları.
Debord, G. (1996). Gösteri toplumu. (A. Ekmekçi & O. Taşkent, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Demir, S. T. (2013). Projektör olarak sinemanın sosyoloji çalışmalarına sunduğu metodolojik imkânlar. VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Yeni Toplumsal Yapılanmalar: Geçişler, Kesişmeler, Sapmalar Bildiri Kitabı II. http://www.sosyolojikongresi.org/s/2498/i/cilt_2.pdf
Demir, S. T. (2021). Teknolojinin neresindeyiz? Bilim ve kurguda gelecek-zaman tasavvurları. AJIT-e: Bilişim Teknolojileri Online Dergisi, 12 (47), 48–67.
Di Cesare, D. (2020). Egemen virüs. (B. Uysal, Çev.). Pinhan Yayıncılık.
Digitalage (2020). Netflix, Black Mirror’ın 6. sezonunu gerçek dünyaya taşıdı. 12.10.2022 tarihinde https:// digitalage.com.tr/netflix-black-mirrorin-6-sezonunu-gercek-dunyaya-tasidi/ adresinden alınmıştır.
Diken, B. & Laustsen, C. (2008). Sociology through the projector. Routledge.
Duarte, G. A. Battin, J. M. (2021). Imagining the present age. In J. M. Duarte A, Battin (Ed.), Reading Black
Mirror insights into technology and the post-media condition (pp. 9–24). Bielefeld: Verlag.
Ellul, J. (2003). Teknoloji toplumu. (M. Ceylan, Çev.). Bakış Yayınları.
Frey, M. (2021). Netflix recommends: algorithms, film choice, and the history of taste. Oakland, University of California Press.
Galeano, E. (2017). Tepetaklak: tersine dünya okulu. (B. Kale, Çev.). Sel Yayıncılık.
Goodman, M. (2016). Geleceğin suçları: dijital dünyanın karanlık yüzü. (C. Özdemir, Çev.). Timaş Yayınları.
Han, B. C. (2018). Şiddetin topolojisi. (D. Zaptçıoğlu, Çev.). Metis Yayınlar.
Han, B. C. (2019). Zamanın kokusu: bulunma sanatı üzerine felsefi bir deneme. (Ş. Öztürk, Çev.). Metis Yayınları.
Han, B. C. (2020). Psikopolitika: neoliberalizm ve yeni iktidar teknikleri. (H. Barışcan, Çev). Metis Yayınları.
Hardt, M. Negri, A. (2012). Duyuru. (A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Johnson, D.K., Márquez, L.P. & Urueña, S. (2020). Black mirror: what science fiction does best. In D. K. Johnson (Ed.), Black mirror and philosophy: dark reflections. Wiley & Sons.
Johnson, M. R. (2019). Fifteen million merits: gamification, spectacle, and neoliberal aspiration. In T. M. & S. Joy (Ed.), Through the black mirror deconstructing the side effects of the digital age. Palgrave Macmillan.
Kocabay Şener, N. (2016). Eğlencenin gözetleme hali ya da eğlence endüstrisinde görünen ya da gören olmak. TRT Akademi, 1 (1), 50–70.
Kracauer, S. (2011). Kitle süsü. (O Kılıç, Çev.). Metis Yayınlar.
Le Breton, D. (2016). Bedene veda. (A. U. Kılıç, Çev.). Sel Yayıncılık.
Lefebvre, H. (2016). Modern dünyada gündelik hayat. (I. Gürbüz, Çev.). Metis Yayınları.
Leonhard, G. (2018). Teknolojiye karşı insanlık: insan ile makinenin yaklaşan çatışması. (C. Akkartal & İ. Akkartal, Çev.). Siyah Kitap.
Lobato, R. (2019). Netflix Nations: The geography of digital distribution. New York University Press. Manovich, L. (2001). The language of new media. The MIT Press.
Marcuse, H. (1975). Tek boyutlu insan. (A. Timuçin & T. Tunçdoğan, Çev). May Yayınları.
Marion, J. L. (2012). Görünürün kesişimi. (M. Erşen, Çev.). Monokl Yayınları.
Özbaş-Anbarlı, Z. & Ceyhan, Ç. (2016). Artırılmış gerçeklik ve süreğen bağlantı kültürü diyarında karşı ütopyalar: rising star türkiye ve Black Mirror-Fifteen Million Merits. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 1 (2), 234–246.
Özden, Z. (2004). Film eleştirisi: film eleştirisinde temel yaklaşımlar ve tür filmi eleştirisi. İmge Kitabevi. Pallasmaa, J. (2016). Tenin gözleri. (A. U. Kılıç, Çev.). YEM Yayın.
Raunig, G. (2012). Bin makine: toplumsal hareket olarak makinenin kısa felsefesi. (M. Çelik, Çev.). Otonom Yayıncılık.
Sennett, R. (2013). Kamusal insanın çöküşü. (S. Durak & A. Yılmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Soykan, Ö. Ş. (2016). Black Mirror dizisinde nöro-imge ve beyin ekranlar. SineFilozofi, Özel Sayı, 2, 494–508. Stanković, Maja (2018). “TV series or not?” AM Journal of Art and Media Studies, 17, 1−13.
Standage, T. (2021). Geleceği tahmin etmeye yarayacak bir alet çantası. (pp. 19–30). In Daniel Franklin (Ed.), Mega-Tech: 2050’de teknoloji (B. Şeyrek, Çev.). Siyah Kitap.
Sutherland, J.-A. & K. M. F. (2013). Cinematic sociology: social life in film. SAGE Publications.
Ünver, B. (2020). Distopik bilim kurgu sinemasında gelecek mekânları ve mimari öngörüler. Yedi, 24, 95–111. Virilio, P. (2003). Enformasyon bombası. Metis Yayınları.
Yıldırım, S. (2019). Yapay zekânın tüketim kültürü bağlamında değerlendirilmesi: Black Mirror örneği. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 5 (9), 31–43.
Zizek, S. (2011). Olumsuzla oyalanma: Kant, Hegel ve ideoloji kritiği. (H. Gür, Çev.). İmge Kitabevi. 18