İslam Aile Hukukunda Aile Hakemliği ve Günümüzdeki Aile Problemlerinin Çözümünde Uygulanabilirliği

Bu çalışmada, günümüz hukuk sistemlerinde uygulanmakta olan aile arabuluculuğu ile İslam kültürünün etki alanında olan toplumlarda tarih boyunca uygulanmış olan aile hakemliği uygulamaları karşılaştırmalı olarak incelenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın genelinde İslam dinindeki arabuluculuk uygulamaları ile ilgili olarak öncelikle İslam dininin temel dayanakları olan ayet ve hadislerde yer alan hükümler ile bu hükümlere dayalı olarak İslam’daki farklı mezhepler tarafından ortaya atılan arabuluculuk çözümlerinin neler olduğu incelenip tartışılmıştır. Aile arabuluculuğu yönteminin İslam Aile Hukuku’ndaki temel uygulaması olan “Aile Hakemliği” müessesesi de ayrıca ele alınmıştır. Araştırmada ailede ortaya çıkan sorunlar değerlendirilirken toplumun eşler arasında ortaya çıkan sorunlar ve çözüm yolları ile ilgili düşünceleri de nicel verilerle desteklenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın temelini oluşturan İslam kültüründeki aile hakemliği müessesesinin tarihsel gelişimi ve mezheplerin görüşleri ele alındıktan sonra aile hakemliği müessesesinin günümüz koşullarında uygulanabilirliği tartışılmıştır. Araştırmada ayrıca hakemlerin görev ve yetki sınırlarının neler olduğu konusuna da değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Şiddetli Geçimsizlik, Nüşûz, Şikâk, Arabuluculuk, Aile Arabuluculuğu, Aile hakemliği

Family Arbitration in Islamic Family Law and its Applicability in Solving Today’s Family Problems

In this study, family mediation practices, which have been used by different legal systems today, and family arbitration practices which have been used throughout history in societies under the influence of Islamic culture have been examined comparatively. In the research, regarding the mediation practices in the religion of Islam, the provisions in the verses and hadiths, which are the main foundations of the religion of Islam, and the mediation solutions put forward by different Islamic sects referring to these provisions have been examined and discussed. The institution of "Family Arbitration", which is the basic application of the family mediation method in Islamic Family Law, is also discussed. In the research, while the problems that arise in the family are evaluated, the opinions of society about the problems that arise between the spouses and the ways of their solutions are tried to be supported with quantitative data. After the historical development of the institution of family arbitration in Islamic culture, which forms the basis of the research, and the views of the sects, the applicability of the institution of family arbitration in today's conditions has been discussed. In the study, the limits of the duties and powers of the referees were also mentioned.

Keywords:

Marital Conflict, Mediation, Family Mediation, Nushuz, Shiqaq., Family Arbitration,

PDF

___

Akkaya, Tolga. “Boşanma Davasında Alınabilecek Geçici Hukuki Korumalar veya Hâkimin Müdahalesi Yoluyla Çocuğun Korunması Kapsamında Zorunlu Arabuluculuk ve Boşanma Süreci (Aile) Danışmanlığı”, Ankara Barosu Dergisi, (Ankara: 2014/ 4).
Aktan, Hamza. “Kur’ân’a Göre Boşanma Prosedürü”, Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 14 (Ankara: Eylül-Aralık 2002).
Avcı, Mustafa. “Osmanlıda Aile Arabuluculuğu”, Uluslararası Ailenin Korunması Hakkı Sempozyumu (Ankara: İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, 2019).
Aydın, Mehmet Akif. Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017.
Balcı, Muharrem. İhtilafların Çözüm Yolları ve Tahkim. İstanbul: Danışman Yayınları, 1999.
Bardakoğlu, Ali. “İslâm Hukukunda Boşama Yetkisi, Bu Yetkinin Sınırlandırılması ve Devri”, Kadın ve Aile Sempozyumu (Konya: Mehir Vakfı, 1998).
Bayar, Mesut. “İslam Aile Hukukunda Karı-Koca Arasında Meydana Gelen Anlaşmazlıklara Önerilen Çözümler”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Sayı: V (Nisân 2011).
Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmîyye ve Istılahatı Fıkhıyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1986.
Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-buhârî. 6 C. Beyrut-Şam: Dar İbn Kesir, 5. bs., 1993.
Cessâs, Ebubekir Ahmed b. Ali er-Razi. Ahkamu’l-Kur’an. Beyrut: Dârü’l Kütübi’l Arabi, 1993.
Erdoğan, Suat. “İslam Aile Hukukunda Şiddetli Geçimsizlik (Şikâk) Durumunda Hakem Tayini ve Tayin Edilen Hakemlerin Yetkileri”. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (Kasım 2017), 45-57.
Gürdal, Ayşe. İslâm Aile Hukuku Açısından İhtilâfların Çözümünde Tahkîm Yöntemi (Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007).
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. 5 C. İstanbul: ÇağrıYay., 1992.
İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 C. Tunus: Dâru Sühnûn, 1997.
İbn Hacer el-Askalânî. Fethu’l-bâri bi-şerhi sahîhi’l-buhârî, 17 cilt. Riyad: Dâr-u tayyibe, 2005.
İbn Kudâme, Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed, el-Muğni. 15 C. Riyad: Dâru Âlemü'l-kütüb, 1997.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. tahkik Muhammed Fuâd Abdu’l-Bâkî, Mısır, 1972.
İbn Manzur, Ebu Fadl Celaluddin Muhammed b. Mükrim. Lisânü'l-Arab Beyrut: Lisanü’l Arab, 1997.
İbn Rüşd, Ebu Velid Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l- Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. Beyrut, 1995.
İsfehânî, Huseyn b. Muhammed Ragıb. el-Mufredat fi Garibi’l-Kur’an. thk. Muhammed Seyyid Keylani. Kahire: Şeriketu ve Matabaatu Mustafa el-Bani, 1961.
İstanbul Müftülüğü Şer’iyye Sicilleri Arşivi, Beşiktaş Mahkemesi, Sicil numarası 1, sıra numarası 3.
Heyet (Karaman, Hayreddin vd.) Kur’an Yolu. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2006.
Kâsânî, Alâuddin Ebû Bekr b. Mes‘ûd. Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş- şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2. bs, 1406/1986.
Kaşdibi, Ahmet. İslam Aile Hukukunda Şiddetli Geçimsizlik ve Aile Arabuluculuğu. Karabük: Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
Köse, Saffet. Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2. Basım 2014.
Mevdûdî, Ebu’l A’la, Tefhimu’l Kur’an. çev. Muhammed Han Kayani vd. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
en-Nevevî, Ebu Zekeriya Muhyiddin b. Şeref. Ravzatü’t-Tâlibîn ve Umdetü’l-Müttekîn. Beyrut: Daru`l-Marife, 1970.
Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-ğayb (et-Tefsîrü’l-kebîr). Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
Sâbûnî, Abdurrahman. Medâ hürriyeti’z-zevceyn fî’t-talâk, 2 cilt. Beyrût: Dâru’l-fikr, 2. Basım, 1968.
Şen, Yusuf. “İslam Hukukunda Arabuluculuk”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 22 (2012/2).
Şirbînî, Şemsuddin Muhammed b.Hatîb. Muğni’l-Muhtac. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1999.
Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. es-Sünen. 5 C. Mısır: Mektebetu Mustafa el-Babî el-Halebî, 1975.
Uygur, Muteber Gülsefa. İslam Aile Hukukunda Hakemlik Kurumu (İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015).
Yaşa, Uğur, Yücer, Hür Mahmut. “Aile Bütünlüğünün Korunmasında Aile Arabuluculuğunun Gerekliliği”, Uluslararası Ailenin Korunması Hakkı Sempozyumu (Ankara: İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, 29-30 Nisân 2019).
Yazar, Eşref. İslâm Aile Hukukunda Eşler Arasındaki Geçimsizlik ve Çözümü (Nüşûz) (Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007).
Yazıcı, Abdurrahman. “Osmanlı Hukûk-ı Âile Kararnâmesi (1917) ve Sadreddin Efendi’nin Eleştirileri”, Ekev Akademi Dergisi, Cilt: XIX, Sayı: 62, (Şubat 2015).
Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dînî Kur’an Dili. İstanbul: Eser Neşriyat, 1971.
Zebidî, Muhibbuddin Ebu Feyz es-Seyyid Murteza. Tâcu'l-Arûs min Cevâhiri'l-Kâmus. Kuveyt: Matbaatü Hükûmeti'l-Kuveyt, 1975.
Zeydan, Abdülkerim. el-Mufassal fi Ahkâmi’l- Mer’eti’l-Müslime. Beyrut, 1993.