Ebû Dâvûd'un es-Sünen'inde Sâlih Terimi: Sıhhat Düzeyi Açısından Bir Değerlendirme

Bu makale, Ebu Davud’un es-Sünen’inde sâlih kavramıyla çerçevesi çizilen rivayet malzemesinin sıhhat düzeyini incelemektedir. O, es-Sünen hakkında kendisine yöneltilen bazı soruları Mekkelilere yazdığı küçük çaplı bir risale ile cevaplamış, ancak esere ilişkin birtakım teknik detayları açıklığa kavuşturmamıştır. Bu hususlardan biri de sâlih terimi ve sıhhat kapsamıdır. Ebû Dâvûd mektubunda bu kavrama değinmekle beraber bununla neyi kastettiğini net olarak ortaya koymamaktadır. Bu durum, kendisinden sonraki hadis âlimlerinin bu terim etrafında birtakım farklı görüşler serdetmelerine ve hadislerin sıhhat açısından taksimatında onun sâlih kavramına nasıl bir anlam yüklediğine dair tartışmalara neden olmuştur. Bu çalışma, terimin ortaya çıkış sürecini de dikkate almak suretiyle yaygın kanaatin aksine sâlih teriminin sadece sahih veya hasen hadisleri kapsamadığını, aynı zamanda şiddetli olmamakla beraber zayıf hadisleri de içine alan geniş bir sıhhat düzeyine gönderme yaptığını ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Ebû Dâvûd, Sünen, Sâlih, Sıhhat, Sahih, Hasen, Zayıf

The Term Ṣāliḥ in Abū Dāwūd's al-Sunan: An Evaluation in Terms of Authenticity

This article examines the degree of authenticity of the narration material as defined by Abū Dāwūd’s concept of ṣāliḥ. Although he answered some of the questions about Sunan that were directed to him in a small treatise he wrote for the Meccans, some aspects of the book remain ambiguous. The term ṣāliḥ and the scope of authenticity are perhaps the most important of these. Because Abū Dāwūd mentioned this concept in his letter, he did not explain what he meant. This situation caused the ḥadīth scholars after his death to present some different opinions around this term and to argue about what kind of meaning Abū Dāwūd attributed to the concept of ṣāliḥ in the categorization of ḥadīths in terms of authenticity. Considering the term’s emergence, contrary to popular belief, this study contends that the term ṣāliḥ does not only cover ṣaḥīḥ (sound) or ḥasan (fair) ḥadīths but also refers to a wide level of authenticity that includes ḍaʿīf (weak) ḥadīths, although not severe.

Keywords:

Ḥadīth, Abū Dāwūd, Sunan, Ṣāliḥ, Authenticity, ṣaḥīḥ, ḥasan, ḍaʿīf,

PDF

___

ʿAbd al-Ḥayy al-Laknawī. al-Ajwiba al-fāḍila li’l-asʾila al-ʿashara al-kāmila. Critical ed. ʿAbd al-Fattāḥ Abū Ghudda. Cairo: Dār al-Salām, 1423/2003.
ʿAbd al-Ḥayy al-Laknawī. al-Rafʿ wa al-Takmīl fī al-Jarḥ wa al-Taʿdīl. Critical ed. ʿAbd al-Fattāh Abū Ghudda. Beirut: Dār al-Salām, 8. Edition, 1421/2000.
Abū Dāwūd, Sulaimān b. al-Ashʿath b. Isḥāq al-Sijistānī. Risālat Abī Dāwūd ilā ahl Makkah fī waṣf Sunanih. ed. Muhammad Lutfī al-Ṣabbāgh. Beirut: al-Maktabat al-Islāmī, Third Edition, 1405.
Abū Dāwūd, Sulaimān b. al-Ashʿath b. Isḥāq al-Sijistānī. Sunan Abī Dāwūd. ed. Ṣāliḥ b. ʿAbd al-ʿAzīz. Riyadh: Dār al-Salām, 1420/1999.
al-Dhahabī, Abū ʿAbd Allāh Shams al-Dīn Muḥammad. Mīzān al-iʿtidāl fī naqd al-rijāl. ed. ʿAlī Muḥammad Muʿawwidh - ʿAdil Aḥmad ʿAbd al-Mawjūd. 8 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 1416/1995.
al-Dhahabī, Abū ʿAbd Allāh Shams al-Dīn Muḥammad. Siyar aʿlām al-nubalāʾ. ed. Shuʿayb al-Arnāʾūṭ. 25 Volumes. Beirut: Muʾassasat al-Risāla, Second Edition, 1402/1982.
al-ʿIrāqī, Abū l-Faḍl Zayn al-Dīn. Taqyīd wa-l-īḍāḥ li-mā uṭliqa wa-uġliqa min Muqaddimat Ibn al-Ṣalāḥ. Critical ed. Muhammad Rāghib al-Ṭabbakh. Beirut: Dār al-Ḥadīth, Second Edition, 1405/1984.
al-Jurjānī, Abū l-Ḥasan ʿAlī b. Muhammad. Kitāb al-Taʿrīfāt. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 1403/1983.
al-Khaṭīb al-Baghdādī, Abū Bakr Aḥmad b. ʿAlī. al-Kifāya fī ʿIlm al-riwāya. Hyderabad: Dāʾirāt al-Maʿārif al-ʿUthmaniyah, 1357.
al-Khaṭīb al-Baghdādī, Abū Bakr Aḥmad b. ʿAlī. Tārīkh Baghdād. Critical ed. Bashshār ʿAwwād Maʿrūf. 16 Volumes. Beirut: Dār al-Gharb al-Islāmī, 1422/2002.
al-Khaṭṭābī, Abū Sulaimān Ḥamd b. Muḥammad. Maʿālim al-Sunan. 4 Volumes. Aleppo: al-Matbaʿāt al-ʿIlmiyya, 1351/1932.
al-Mizzī, Jamāl al-Dīn Yūsuf ibn ʿAbd al-Raḥmān. Tahdhīb al-Kamāl fī asmāʾ al-rijāl. Critical ed. Bashshār ʿAwwād Maʿrūf. 35 Volumes. Beirut: Muʾassasat al-Risāla, Second Edition, 1405/1985.
al-Nawāwī, Abū Zakariyyā Yaḥyā ibn Sharaf. al-Ījāz fī sharḥ Sunan Abī Dāwūd. ed. Abū ʿUbayda Āli Salmān. Jordan: Dār al-Athariyyā, 1428/2007.
al-Nawāwī, Abū Zakariyyā Yaḥyā ibn Sharaf. al-Taqrīb wa-l-taysīr fī maʻrifat aḥādīth al-bashīr al-nadhīr. Critical ed. Muḥammad ʿUthmān al-Khasht. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿArabī, 1405/1985.
al-Rāghib al-Iṣfahānī, Abū al-Qāsim al-Ḥusayn ibn Muḥammad. al-Mufradāt fī gharīb al-Qurʾān. Critical ed. Muḥammad Sayyid Kaylānī. Beirut: Dār al-Maʿrifa, n.d.
al-Suyūṭī, Abū l-Faḍl Jalāl al-Dīn ʿAbd al-Raḥmān. Tadrīb al-rāwī fī sharḥ Taqrīb al-Nawāwī. Critical ed. Abū Qutayba Naẓar Muhammad al-Fāryābī. 2 Volumes. Beirut: Maktaba al-Kawthar, Second Edition, 1415.
al-Zarkashī, Abū ʿAbd Allāh Badr al-Dīn Muḥammad. al-Nukat ʿalā Muqaddimat Ibn al-Ṣalāḥ. Critical ed. Zayn al-ʿĀbidīn b. Muḥammad b. Balāfarīj. 3 Volumes. Riyadh: Maktaba Adwāʾ al-Salaf, 1419/1998.
Aktaş, Ahmet. Hadis Usulünde Sâlih Hadis Kavramı. Yalova: Yalova University, Social Sciences Institute, Master’s Thesis, 2022.
Amīr al-Ṣanʿānī, Abū Ibrāhīm ʿIzz al-Dīn. Tawḍīḥ al-afkār li-maʿānī tanqīḥ al-anẓār. Critical ed. Muḥammad Muḥyī al-Dīn ʿAbd al-Ḥamīd. 2 Volumes. Madina: al-Maktaba al-Salafiyya, n.d.
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. Istanbul: IFAV Yayınları, 4. Edition, 2011.
Burhān al-Dīn al-Bikāī. al-Nukat al-Wafiyya bi-mā fī Sharh al-Alfiyya. Critical ed. Māher Yāsīn al-Faḥl. Riyadh: Maktaba al-Rushd, 1428/2007.
Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. Istanbul: IFAV Yayınları, 6. Edition, 2008.
Dinçoğlu, Mehmet. Ebû Dâvûd’un Sünen’i Kaynakları ve Tasnif Metodu. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
Efendioğlu, Mehmet. “Sâlih”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/32. Istanbul: TDV Yayınları, 2009.
Ekici, Zeynep. “Hadis İlminde “Sâlih”, “Sâlihu’l-hadîs” ve “Suveylih” Terimleri”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 4/1 (2018), 7-39.
Ibn Abī Ḥātim, Abū Muḥammad ʿAbd al-Raḥmān al-Rāzī. Kitāb al-jarḥ wa-l-taʿdīl. 9 Volumes. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 1371/1902.
Ibn al-Ṣalāḥ, Abū ʿAmr Taqī al-Dīn ʿUthmān al-Shahrazūrī. ʿUlūm al-hadīth. Critical ed. Nūr al-Dīn ʿItr. Beirut: Dār al-Fikr, 1406/1986.
Ibn al-Wazīr, Abū ʿAbd Allāh Muhammad ibn Ibrāhīm. al-ʻAwāṣim wa-al-qawāṣim fī al-dhabb ʻan sunnat Abī al-Qāsim. Critical ed. Shuʿayb al-Arnaʾūṭ. 8 Volumes. Beirut: Muʾassasat al-Risāla, 1412/1992.
Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, Abū l-Faḍl Shihāb al-Dīn. al-Nuket ʿalā Kitāb Ibn al-Ṣalāḥ. Critical ed. Rabīʿ b. Hādī ʿUmayr. 2 Volumes. Riyadh: Dār al-Rāya, Third Edition, 1415/1994.
Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, Abū l-Faḍl Shihāb al-Dīn. Lisān al-Mīzān. Critical ed. ʿAbd al-Fattāh Abū Ghudda. 10 Volumes. Beirut: Maktabat al-Matbaʿāt al-ʿIlmiyya, 1423/2002.
Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, Abū l-Faḍl Shihāb al-Dīn. Tahdhīb al-Tahdhīb. Critical ed. Ibrāhīm al-Zaybaq - ʿĀdil Murshid. 4 Volumes. Beirut: Muʾassasat al-Risāla, 1416/1995.
Ibn Ḥibbān, Abū Ḥātim Muḥammad al-Bustī. Kitāb al-majrūḥīn min al-muḥaddithīn. Critical ed. Mahmūd Ibrāhīm Zāyad. 3 Volumes. Aleppo: Dār al-Vaʿy, 1396.
Ibn Manda, Abū ʿAbd Allāh Muḥammad b. Isḥāq. Shurūṭ al-aʾimma risāla. Critical ed. ʿAbd al-Raḥmān Faryawāʾī. Riyadh: Dār al-Muslim, 1416/1995.
Ibn Manẓūr, Abū l-Faḍl Jamāl al-Dīn Muḥammad. Lisān al-ʿArab. 15 Volumes. Beirut: Dār al-Sadr, n.d.
İmamoğlu, Lütfü. Ebû Dâvûd ve Sünen’i. Erzurum: Atatürk University, Social Sciences Institute, Master’s Thesis, 2000.
Nūr al-Dīn ʿItr. Manhaj al-naqd fī ʿulūm al-hadīth. Damascus: Dār al-Fikr, 1399/1979.
Özçelik, Harun. “Ebû Dâvûd’un Sünen’de Haklarında Sükût Ettiği Hadislerin Sıhhat Durumu İle İlgili Görüşlerin Değerlendirilmesi” İlahiyat Tetkikleri Dergisi 51 (2019), 131-160.
Robson, James. “The Transmission of Abū Dāwūd’s ‘Sunan.’” Bulletin of the School of Oriental and African Studies 14/3 (1952), 579-588.
Shams al-Dīn al-Sakhāwī, Abū l-Khayr Muḥammad. Fatḥ al-mughīth bi-sharḥ Alfiyyat al-ḥadīth lil-ʿIrāqī. Critical ed. ʿAlī Ḥusayn ʿAlī. 4 Volumes. Egypt: Maktabat al-Sunnah, 1424/2003.
Shams al-Dīn al-Sakhāwī, Abū l-Khayr Muḥammad. Kitāb al-Ġāye fī sharḥ al-Hidāya fī ʿilmi al-rivāyah. Critical ed. thk. Abū ʿĀish ʿAbd al-Munʿim Ibrāhīm. Qāhirah: Maktabat Awlād al-Shaykh, 2001.
Shuʿayb al-Arnaʾūṭ. “Muqaddima”. Sunan Abī Dāwūd. Auth. Abū Dāwūd al-Sijistānī. 1/1-132. Beirut: Beirut: Dār al-Risālat al-ʿĀlāmiyyah, 1430/2009.
Ṣubḥī al-Ṣāliḥ. Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları. trans. M. Yaşar Kandemir. Istanbul: IFAV Yayınları, 9. Edition, 2010.
Ṭāhir al-Jazāirī. Tawjīh al-Naẓar ilā uṣūl al-athār. Critical ed. ʿAbd al-Fattāh Abū Ghudda. 2 Volumes. Aleppo: al-Matbaʿāt al-Islāmiyya, 1416/1995.
Turhan, Halil İbrahim. Ricâl Tenkidinin Doğuşu ve Gelişimi (Hicrî İlk İki Asır). Istanbul: IFAV Yayınları, 2015.
Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yayınları, 2. Edition, 2018.
Yücel, Ahmet. Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi. Istanbul: IFAV Yayınları, 1996.