Esbâb-ı Nüzûl'de Hz. Ebû Bekir

Hz. Ebû Bekir İslam tarihinin en saygın şahsiyetlerinden birisidir. Ona bu denli bir kıymet kazandıran unsurların Kur’ân’ın nüzûl sürecindeki yerini tespit etmek son derce önemlidir. Konuya dair Hüseyin Çelik’in ‘Hz. Ebû Bekir Hakkında Nâzil Olan Ayetler” başlıklı bir makalesi vardır. Ancak bu çalışmanın büyük bir kısmı tefsir odaklıdır. Bizim araştırmamızda ise ağırlıklı olarak Hz. Ebû Bekir hakkındaki ayetlerin nüzûl sebepleri bir değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Buradan hareketle onun model şahsiyet oluşu Kur’ân bağlamında ortaya konulmaktadır. Mevzu işlenirken nüzûl sırası değil de konu bütünlüğü gözetilmiştir. Bu vesileyle sahasında en eski kaynak olan Vâhidî’nin Esbâb-ı nüzûl adlı eseri gözden geçirilmiş ve Hz. Ebû Bekir’in adının geçtiği bütün rivayetler sahîh hadis kaynakları ve tefsirler çerçevesinde bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Netice olarak Hz. Ebû Bekir’in örnek bir şahsiyet oluşunu ortaya koyan ayetlerin nâzil olduğu görülmüştür. Bu da onun saygınlığının bir yönüyle Kur’ân temelli olduğunun göstergesidir.

Anahtar Kelimeler:

Esbâb-ı Nüzûl, Ebû Bekir, Kur'an, Ayet, Hadis

Abu Bakr in Asbâb al Nuzûl

Abu Bakr is one of the most respected figures in the history of Islam. It is extremely important to determine the place of the elements that give it such a value in the process of the revelation of the Qur'an. Huseyin Celik has a article titled “Verses About Abu Bakr”. However, a large part of this work is interpretation-oriented. In our research, mainly the reasons for revelation of the verses about Abu Bakr are evaluated. From this point of view, his being a model personality is revealed within the context of the Qur'an. While the subject was being addressed, the integrity of the subject was taken into consideration, not the order of the revelation. Hereby, Vahidi's work titled Esbâb-ı nüzul, which is the oldest source in its field, was reviewed and all narrations where the name of Abu Bakr is mentioned have been evaluated in the frame of authentic hadith sources and interpretations. As a result, it has been seen that the verses revealing the exemplary character of Abu Bakr were revelations. This is an indication that his prestige is based on the Qur'an in a way.

Keywords:

Asbâb al Nuzûl, Ebu Bakr, Qur’an, Verse, Hadith,

PDF

___

Bedruddin el-‘Aynî, Mahmud b. Ahmed. ‘Umdetu’l-kârî şehhi sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Beğavî, el-Hüseyin b. Mesûd. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’t-taybe, 1417.
Beydâvî, Abdullah b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-tevîl. thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. es-Sünenu’l-kübrâ. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. 10 Cilt. el- Gîze/Mısır: Merkez Hicr li’l-Buhûs el-İslâmiyye, 2011.
Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali. Şu‘abu’l-iman. thk. Abdülali Abdülhamid Hâmid. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1423.
Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘u’s-sahîh el-muhtasar. thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
Diyâuddin el-Makdisî, Muhammed b. Abdülvahid. el-Ehâdîsu’l-muhtâra. 13 Cilt. Beyrut: Dâru Hıdır, 2000.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünen Ebî Dâvûd. thk. Şuayb Arnavut, Muhammed Kamil. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-İlmiyye, 1430.
Ebû Nu‘aym el-Asbahânî, Ahmed b. Abdullah. Hilyetu’l-evliya ve tabakâtu’l-esfiyâ. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1409.
Ebû Ya ‘lâ, Ahmed b. Ali. Müsned Ebî Y‘alâ. thk. Merkezu’l-Buhûs bi Dâri’t-Ta’sîl. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Ta’sîl, 2017.
Ebû’l-Muzaffer es-Sem‘ânî, Mansur b. Muhammed. Tefsîru’s-Sem‘ânî. thk. Yâsir İbrahim Ğuneym, Ğuneym b. Abbâs b. Ğuneym. 6 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru’l-Vatan, 1997.
Ebu’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed. İrşâdu’l-’akli’s-selîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Fayda, Mustafa. “Ebû Bekir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 101-108. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994. 10/101-108.
Hâkim, Muhammed b. Abdullah en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ‘ala’s-sahîhayn. thk. Mukbil b. Hâdî. 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, ts.
Hamurlı, Mustafa. Sebeb-i Nüzûlün Tefsire Yansıması Âl-i İmrân Sûresi Örneği. Ankara: İlahiyat Yayınları, 1. Basım, 2021.
Hâzin, Alaaddin Ali b. Muhammed. Lübâbu’t-tevîl fî me‘ânî’-tenzîl. thk. Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
Irakî, Ebu’l-Fadl Zeynuddin. Tarhu’t-tesrîb fî şerhi’t-Takrîb. 8 Cilt. Dâru’l-Fikri’l-’Arabî, ts.
İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed et-Tunusî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t- Tunusiyye, 1984.
İbn ‘Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğâlib. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsiri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdüsselam Abdüşşâfî Muhammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I. 1422.
İbn Âdil, Ebu Hafs Siracuddin Ömer. el-Lübâb fî ulûmi’l-kitâb. thk. Ahmed Abdülmechûd. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, ts.
İbn Cüzey, Ebu’l-Kasım Muhammed b. Ahmed. et-Teshîl li ’ulûmi’t-tenzîl. thk. Abdullah el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l- Erkâm, 1416.
İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘azîm li İbn Ebî Hâtim. thk. Es‘ad
Muhammed et-Tayyib. 13 Cilt. Suudi Arabistan: Mektebetu Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1419.
İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. thk. Sa‘d b. Nâsır eş-Şesrî. 25 Cilt. Riyad: Dâr Kunûz İşbilîyâ, 1436.
İbn Ebî Şeybe, Abdullah b. Muhammed. Müsned İbn Ebî Şeybe. thk. Adil b. Yusuf, Ahmed b. Ferîd el-Mezîdî. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-‘Askalânî. et-Telhîsu’l-habîr fî tahrîc ehâdîs er-Râf‘î el-Kebîr. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1989.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-‘Askalânî. İthâfu’l-mahara bi’l-fevâidi’l-mübtekira min etrâfi’l-’aşara. thk. Züheyir b. Nâsır. Medine: Mecma’ Melik Fehd, 1994.
İbn Hanbel, Ahmed İbn Muhammed. Fadâilu’s-sahâbe. thk. Vasiyullah Muhammed Abbas. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1403.
İbn Hanbel, Ahmed İbn Muhammed. Müsnedu’l-imâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb Arnavut, Adil Murşid. Beyrut: Müessestu’r-Risâle, ts.
İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. el-İhsân fî takrîb sahîh İbn Hibbân. thk. Şuayb Arnavut. 18 Cilt. Beyrut: Müessestu’r-Risâle, 1408.
İbn Kesîr, İsmail b. Ömer. Tefsiru’l-Kur’âni’l-azîm. thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Dâru Taybe: Beyrut, 1420.
İbn Mukri’, Ebû Bekir Muhammed b. İbrahim. el-M‘ucem li İbn Mukri’. thk. ‘Âdil b. S‘ad. 1 Cilt. Riyad: Mektebetu’r- Rüşd, I., 1998.
İbnu’l-Cevzî, Cemaluddin Abdurraman. Zâdu’l-mesîr fî İlmi’t-tefsir. thk. Abdürrezzak el-Mehdi. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1422.
Kur’ân Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2014.
Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’âni’l-Kerîm. thk. Ahmed el-Berdûnî, İbrahim Etfiyyiş. 20 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 2. Basım, 1964.
Mâtüridî, Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Te’vîlâtu’l-Kur’ân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
Mâverdî, Ali b. Muhammed, es-Seyyid İbn Abdulmaksud. Tefsiru’l-mâverdî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
Mazharî, Muhammed Senaullah. et-Tefsiru’l-Mazharî. thk. Ğulâm Nebi et-Tunisî. Pakistab: Mektebetu’r-Reşîd, 1412.
Merâğî, Ahmed b. Mustafa. Tefsiru’l-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: Şirketu ve Matbaatu el-Bâbî, 1946.
Mukâtil b. Süleyman, İbn Beşir el-Ezdî. Tefsir Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi, I., 1423.
Muttakî, Alaadin Ali b. Hüsâm. Kenzu’l-‘ummâl fî süneni’l-akvâli ve’l-ef‘âl. thk. Bekrî Hayyânî, Safve es-Sakâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1981.
Mübârekfûrî, Muhammed Abdurrahman. Tuhfetu’l-Ahvezî bi şerhi Câmi’i’-Tirmizî. Medine: el-Mektebetü’s- Selefiyye, 1963.
Münâvî, Muhammed Abdürraûf b. Tâcûlârifîn. el-Yavâkît ve’d-Dürar fî şerhi Nühbeti İbn Hacer. 2 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1999.
Nevevî el-Câvî, Muhammed b. Ömer. Merâhu lebîd li keşfi mane’l-Kur’âni’l-Mecîd. thk. Muhammed Emin es- Sanâvî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417.
Nîsâbûrî el-Kummî, Nizamuddin el-Hasan. Ğarâibu’l-Kur’ân ve reğâibu’l-Furkân. thk. Zekeriyya ‘Umeyrât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416.
Nureddin ’Itır. Menhecu’n-nakd fî ’ulûmi’l-hadis. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1981.
Res‘anî, Abdurezzak b. Rızkılleh. Rumûzu’l-kunûz fî tefsiri’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. İbn Duheyş Abdülmelik b. Abdullah. Mekke: Mektebetu’l-Esedî, ts.
Râzî, Fahruddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1420.
Sa ‘lebî, Ahmed b. Muhammed. el-Keşfu ve’l-beyân ‘an tefsiri’l-Kur’ân. thk. Ebû Muhammed b. ‘Aşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
Sa‘âlibî, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-hisân fî tefsiri’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ali Mu‘avvid. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418.
Sa‘âtî, Ahmed b. Abdurrahman b. Muhammed. el-Fethu’r-Rabbânî li tertibi Müsnedi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî. 24 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabiy, II., ts.
Sâvî, Ahmed b. Muhammed. Hâşiyetu’s-Sâvî ‘ala Tefsiri’l-Celâleyn. ed. Muhammed Abdüsselam Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, IV., 1427.
Selim b. ‘Îdu’l-Hilâlî, Muhammed b. Musa Âl-i Nasr. el-İstî‘âb fî beyâni’l-esbâb. 3 Cilt. Suûdi Arabistan: Dâr İbnu’l-Cevzî, 1425.
Sıddık Hasan Hân, Ebu’t-Tayyib Muhammed. Fethu’l-beyân fî mekâsıdi’l-Kur’ân. 15 Cilt. Beyrut: el- Mektebetu’l-‘Asriyye, 1992.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekir. ed-Durru’l-mensûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekir. el-Câmi‘u’l-kebîr. thk. Muhtar İbrahim el-Hâic vd. 25 Cilt. Kahire: el-Ezher Üniversitesi, 2005.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekir, Tarihu’l-Hulefâ, thk. Hamdî ed-Demirdaş. Mekke: Matbaatu Nezzâr Mustafa el-Bâz, 2004.
Suyûtî, Abdurrahman b. Ebû Bekir. Tedrîbu’-râvî fî şerhi Takrîbu’n-Nevâvî. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muahmmed el-Fâriyâbî. 2 Cilt. Dâru Taybe, ts.
Şankıtî, Muhammedülemin b. Muhammed. Advâu’l-beyân fî izâhi’l-Kur’âni bi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995. Şâşî, el-Heysem b. Kuleyb. el-Müsned li’ş-Şâşî. thk. Mafuzurrahman Zeynullah. Medine: Mektebetu’l-‘Ulûm ve’l- Hikem, 1410.
Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1414.
Şeyh Zâde, Muhammed b. Muslihiddîn. Hâşyetu Muhyiddîn Zâde alâ Tefsiri Kâdî Beydâvî. thk. Muhammed Abdülkadir Şahin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
Tabarânî, Süleyman b. Ahmed. el-Mu‘cemu’l-kebîr. thk. Humeydî Abdülmecid es-Slefiy. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1983.
Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân fî tevili’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1420.
Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Şerhu müşkili’l-esâr. thk. Şuayb Arnavut. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1415.
Tirmizî, Muhammed b. İsa. Sünenu’t-Tirmizî. thk. Beşâr ‘Avvâd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1998.
Uşârî, Muhammed b. Ali b. el-Feth. Fadâil Ebî Bekir es-Sıddîk. Dârus-Sahâbe lit-Türâs, 1413.
Vâhidî, Ali b. Ahmed. el-Vasît fî tefsiri’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Abdülhay Fermâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhamed. Esbâbu’n-nüzûl. thk. Kemâl Besyûnî Zeğlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
Vellevî, Muhammed b. ’Allâme. Şerhu elfiyeti’s-Suyûtî fi’l-hadis. 2 Cilt. Medine: Meketebetu’l-Ğurabâi’l-Seriyye, 1993.
Zamahşerî, Mahmut ‘Amr. el-Keşşâf ‘an hakâkiki ğavâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1407.
Züheylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsiru’l-vasît. 3 Cilt. Dâru’l-fikr, Dımeşk., 1422.
Züheylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsiru’l-munîr fi’l-‘Akideti ve’ş-şeri‘ati ve’l-menheci. 30 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikri’l-Muâsır, 1418.