KARADENİZ’İN KUZEYİNDE BİLİNMEYEN BİR TÜRK BOYU: BERENDİLER

Haklarında sadece Rus Yıllıkları ile çok azda olsa Macar kroniklerinde bilgiler bulabildiğimiz Berendiler’in, kadim bir Türk boyu olduğu artık kabul edilmektedir. Berendiler, kaynaklarda göründükleri XI. yüzyıldan itibaren Rusya ve Macaristan’a yerleşerek, daha sonraki yıllarda bu topraklarda esaslı bir güce sahip olmuşlar ve Rusların güçlü bir devlet olarak tarih sahnesine çıktıkları sırada, askeri güç olarak hem düşmanlarına karşı; hem de kendi aralarındaki mücadelere bir fiil katılmışlardır. Böylece X. yüzyıldan başlayarak XIII. yüzyıla kadar her iki ülkenin sınırlarında savunma sistemi içerisinde yer almışlar, stratejik bölgelere yerleştirilmişler ve sınırları korumuşlardır.Aslında Berendiler’in adı bu iki devletin siyasi kaderinde tayin ettiği yön Macaristan ve Rusya’da benzer durumları doğurmuştur. Her iki devlet de başlarda bu Türkler tarafından istilâ edilmişlerdir. XII. yüzyılın 30’lu yıllarından itibaren knezler arası taht kavgalarında knezlerin askeri güçleri olarak bu ya da o knezin yanında yer almışlar ve böylece Güney Rusyanın siyasi kaderinde merkezi rol oynamışlardır. Ancak XIII. yüzyılın ortalarına doğru Kiev Rusyasının yıkıldığı tarihten sonra diğer Türk boyları gibi Berendiler de Kara-Kalpak ortak ismiyle anılmışlardır. Bundan sonra da Rusya’da kendilerine has hayat tarzları, bozkıra özgü savaş tekniklerine sahip atlı-okçu askeri bir kesim olarak kabul edilmişlerdir. Berendileri Kiev Rusyasında Uzlar’la; Macaristan’da ise Peçenekler’le beraber hareket ederlerken görüyoruz. Ancak Berendiler’in Macaristan’daki nüfuzlarının sınırlı olduğu da bir gerçektir. Bununla birlikte ifade etmeliyiz ki Berendiler’in Macaristan’a girişleri Peçeneklerden bağımsız ve onlardan daha erken olmuştur. Berendiler Rusya, Slovakya, Macaristan ve Romanya topraklarında yerleşmişler, zamanla yerli halkla karışarak milli kimliklerini kaybetmişlerdir.Anahtar Kelimeler: Rusya, Macaristan, Yıllıklar, Askeri Güç, Yerleşim.

-

Historians have already accepted the Berendis as ancient Turkic tribe. Regarding them there is information only in Russian annals and very little in Hungarian chronicles. Berendis as seen in sources appeared XI. century onwards, settled in Russia and Hungary and had a essential force in later years on these lands. While Russians appeared on the stage of history as a powerful state, Berendis acted against the enemies as military power and also participated in the struggles between their enemies. They took part in defense system on the borders of both countries from X. to XIII. century, settled in strategic areas and retained their own territories. In fact the direction that designated by Berendis to political destiny of both state led to similar situations for Hungary and Russia. Both states had been invaded by Turks in the beginning. They took part as military power next to knezs or played military role in struggles between knezs. Thence they participated as central power in destiny of Southern Russia from 30s of XII. century on. However towards to middle of XIII. century and after declining of Kievan Russia they had been named under the common name of Kara Kalpak as other Turkic tribes. After that they had been accepted as horseman and archers bearing their own lifestyles and specific combat techniques of the steppe in Russia. We see that Berendis acted with Uzes in Kievan Russia and with Pechenegs in Hungary. It is fact that penetration of Berendis is limited in Hungary. However, they came to Hungary earlier than Pechenegs and were unattached to them. Berendis settled in the territory of Russia, Slovakia, Hungary and Romania and lost their national identity in spite of mixing with local peoples.

___

  • ARISTOV, N. A., Jıvaya Starina, Vıp III-IV., 1896,s. 310-311.
  • ARTAMONOV, M. İ., Hazar Tarihi, (Türk. Trc. A. Batur), Selenge Yayınları, İstanbul 2004.
  • BASKAKOV, A. N., Turkskaya Leksika v Slove o Polku İgoreve, Moskva, 19 BRUTKUZ, J., “Eski Kiev’in Türk Hazar Menşei”, (Türk. Terc. Halil İ nalcık- İkbal Berk), A.Ü.DTCF, C.IV/3 Mart-Nisan 1946, s. 351.
  • CHALOUPECKY,V., Staré Slovensko, V, Brastilave, 1923.
  • DAL, V., Slovar Jivago VelikoRusyaskago Yazıka, (“berendeyka” maddesi). GOLUBOVSKİY, V., Peçenegi, Torki, Polovtsı do Naşestviya Tatar, Universitetskiye İzvestiya, No:1 Kiev, 1883-1884.
  • GRUŞEVSKIY, M., İstoriya Ukrayni- Russi, II, Kiev (l904-1922 s. 584585)
  • GRUŞEVSKIY, M., Oçerk İstorii Kiyevskoy Zemli ot Smerti Yaroslova do Kontsa XIV stol . Kiev, 1891.
  • GUMILEV, L. N., Eski Ruslar ve Büyük Bozkır Halkları, (Türk. Terc. A. Batur), İstanbul 2003.
  • GUMILEV, L. N., Muhayyel Hükümdarlığın İzinde, (Türk. Terc. A. Batur), Selenge Yayınları, İstanbul 2003.
  • JIRECEK, C., “Einige Bemerkungen über die Überreste der Petschenegen und Kumanen, sowie über die Völkerschaften der sogenannten Gagauzi und Surguci im heutigen Bulgarien”, Sitzungsber, 1889, s.6.
  • KAFESOĞLU, İ., Türk Milli Kültürü, İstanbul l992. KARAMZIN, N. M., İsoriya. Gosudorstva Rosiskogo, Rossiyskogo, II, l816, dpt. 218 KOSSÁNYI, B., “Az şzok és Kománok tőrténetéhez a XI-XII. Században” (XI-XII. yüzyıllarda Uzlar’ın ve Kumanların Tarihi), Századok, 1924.
  • KOSSANYI, V., “XI-XII.nci Asırlarda Uzlar ve Komanlar’ın Tarihine Dâir”, (Türk.Terc., Hamit Koşay), Belleten, C.VIII, S. 29, 1944.