JOSEPH VON HAMMER-PURGSTALL’İN SULTAN II. MAHMUT METHİYESİ

Türk edebiyatı tarihi üzerine ilk çalışmalar Avrupa’da yapılmış olup ve bu çalışmaların geçmişi XVII. asra kadar uzanmaktadır. Bunlardan birisi de Joseph von Hammer Purstgall’in 1836’da kaleme aldığı Osmanlı Şiir Sanatı Tarihi adlı eseridir. Eser ilk defa Mehmet Fuat Köprülü tarafından Hayat Mecmuası’nın 24 Ocak 1929 tarihli 113. sayısında edebiyat camiasına tanıtılmıştır. Köprülü bu yazısında Hammer’in eserini sahaflarda gördüğünü, hatta girişinin de ismini belirtmediği biri tarafından Osmanlı Türkçesine çevrildiğinden bahsetmektedir. Eserin orijinal adı Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit olan Osmanlı Şiir Sanatı Tarihi dört ciltten oluşmaktadır ve 1836-1838 yılları arasında yayımlanmıştır. Kitabın önemli bir özelliği ve bu çalışmanın kapsamını da belirleme açısından, 6 Aralık 1835’te bizzat Hammer tarafından Sultan II. Mahmut için yazılan tarih manzumesi tarzındaki methiyenin eser içerisinde olmasıdır. Aruzun mefâîlün mefâîlün feûlün kalıbıyla kaleme alınmış olan ve mesnevi nazım şeklinde yirmi altı beyitten oluşan metin, hem Almanca hem de Türkçe kaleme alınmıştır. Bu çalışmada söz konusu eser, Almanca ve Türkçe kısımları karşılaştırılarak muhteva özellikleri açısında değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hammer Prugstall, Osmanlı şiir sanatı tarihi, oryantalizm, methiye, tarih manzumesi

JOSEPH VON HAMMER-PURGSTALL’S LAUDATORY POEM OF SULTAN MAHMOOD II

The first studies on the history of Turkish literature were made in Europe and the past of these studies dates back to the seventeenth century. One of these is the work titled The History of the Art of Ottoman Poetry written by Joseph von Hammer-Purgstall in 1836. The work was made known to the literary community for the first time by Mehmet Fuat Köprülü in No. 113 of the Hayat Mecmuası (Life Journal) dated 24 January 1929. In this article, Köprülü mentioned that the work by Hammer-Purgstall had appeared at the second-hand booksellers and moreover, the introduction had been translated to Ottoman Turkish by someone whose name was not revealed. The original name of the work titled The History of the Art of Ottoman Poetry, which was Geschichte der Osmanischen Dichtkunst bis auf unsere Zeit, was composed of four volumes and was published between 1836 and 1838. An important attribute of the book and from the aspect of also determining the scope of this study is the fact that within the work there is a methiye (laudatory poem) written in person by Hammer-Purgstall on 6 December 1835 for Sultan Mahmut II in the historical verse genre. The text, for which prosody was written with the pattern of mefâîlün mefâîlün feûlün, was composed of twenty-six couplets in the mesnevi (poem made up of rhymed couplets, each couplet being of a different rhyme) verse form and was written both in German and in Turkish. In this study, the subject work was evaluated from the aspect of content characteristics by comparing the German and Turkish sections.

Keywords:

Hammer-Purgstall, the history of the art of Ottoman poetry, orientalism, methiye (laudatory poem), historical verse,

PDF

___

ARSLAN, Mehmet 1994, Mehmed Sirâceddin, Mecma-ı Şu’arâ ve Tezkire-i Üdebâ, Dilek Matbaası, Sivas.
İSEN, Mustafa, 2002, Başlangıçtan XVIII. Yüzyıla Kadar Türk Edebiyatı. Türkler, 11, Ankara, s. 532-572.
KARAL, Enver Ziya, 2007, Osmanlı Tarihi-Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789- 1856), C.V, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
KEYMAN, Fuat vd., 1999, Oryantalizm, Hegemonya ve Kültürel Fark, İletişim Yayınları, İstanbul.
KÖK, Bahattin, 2007, Nûreddin Zengî, Mahmud. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXXIII, Ankara, s. 259-262.
KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuat, 1929, Hammer’in Osmanlı Şiir Sanatı Tarihi, Hayat, C.V, S.113, s. 2.
MERÇİL, Erdoğan, 2003, Mahmûd-ı Gaznevî. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXVII, Ankara, s. 362-365.
MERÇİL, Erdoğan, SEVİM, Ali, 1995, Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
NALCIOĞLU, Ahmet Uğur, 2002, Avusturyalı Oryantalist Hammer Purgstall’da Osmanlı Şiiri, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.20, s. 139-143.
ORTAYLI, İlber, 1997, Hammer Purgstall, Joseph Freiherr von. TDV İslam Ansiklopedisi, C. XV, Ankara, s. 481-494.
PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1836, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Erste Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1837, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Zweite Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1837, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Dritter Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
PURGSTALL, Joseph Hammer (Freiherr von), 1838, Geschischte Der Osmanischen Dichtkunst bis Unsere Zeit, Vierter Band, s. Conrad Adolph Hartleben's Verlag, Pesth.
SAİD, Edward, 2016, Şarkiyatçılık Batının Şark Anlayışları, Metis Yayınları, İstanbul, 412 s.
TÜRKOĞLU, İsmail, 2002, Kazan Hanlığı, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXV, Ankara, s. 138-138.
ÜNVER, İsmail, 1993, “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Türkoloji Dergisi, C. XI, S.1.