“ÇANAKKALE MAHŞERİ” ve “SARIKAMIŞ/BEYAZ HÜZÜN” ROMANLARINDA TÜRKLERİN KİMLİKSEL BELLEK MEKÂNLARI

İnsan, psikolojik ve fizyolojik bir derinliğe sahip olan bir varlıktır. İnsanın bu yapısına, “yer, oturulan mahal, yaşanılan çevre ve ortam” anlamlarına gelen mekân unsurunun etkisi yadsınamaz bir gerçektir. Mekânın somut düzeyde insan fizyolojisini, soyut düzeyde de insan psikolojisini etkilemesi; insanın çok boyutlu yapısındaki kimlik gelişimini şekillendirir. Bu etki, hayatı ve insanı ele alan edebi eserlerin yazarının nesnel gerçeklikteki öznel ve estetik tasarımlarına yansır. Mekân, insanın bireysel belleğine ve toplumsal hafızasına kültürel kodların gönderildiği yapıdır. Ayrıca mekân bireysel ve kolektif belleğin de saklandığı ve muhafaza edildiği bir alan hüviyetindedir. İnsanın, özünü ve kimliğini bulduğu mekânlar; bireye tarihsel artalanını hatırlatması yönünden kimliksel işlevli bir boyuta dönüşür. Kimliksel bellek mekânları olarak adlandırılan bu ortamlar, tarihi süreç içerisinde oluşturulmaya çalışılan ulusal bilincin ve kolektif kimliğin zamana tutunarak deforme olmasını engeller. Toplumun anlık ve tarihi bünyesini canlı tutan edebi eser/roman da, kurgularında kimliği hatırlatan bellek mekânlarına yer vererek milli kimlik inşa edilmesini sağlar. Tarihi romanlar ise bu milli kimliği inşa ederek kimliksel bellek mekânlarını muhafaza eder. Bu yönüyle tarihi romanlar, topluma millet olma vasfını kazandırarak ortak değerler manzumesini güçlü kılar. Türk tarihinde bundan yüz yıl önce gerçekleştirilen savaşlarda Çanakkale ve Sarıkamış mekânları, Türk kimliğinin oluşumunda etkilidir. Kimliği hatırlatan bellek mekânlarında yaşanan destansı mücadele, Türk milletinin gücünü ispat ettiği gibi insanlık onuruna yakışacak bir şekilde verilen mücadeleyi de gösterir. Bu haklı mücadeledeki gururu ve hüznü; M. Niyazi Özdemir, Çanakkale Mahşeri romanına, İsmail Bilgin ise Sarıkamış/Beyaz Hüzün romanına yansıtır. Bu mekânlar/romanlar sayesinde bireyde oluşan duygular, bireye özündeki kuvveti hatırlatarak kolektif bilincin yerleşmesini sağlar. Bu anlamda Türkler için Çanakkale ve Sarıkamış, tarihselliği kavramanın ve özünü muhafaza etmenin önemli bir ifadesidir.

Anahtar Kelimeler:

insan, mekân, bellek, tarihi roman, toplum, Çanakkale Mahşeri

TURKS’ IDENTITY MEMORY PLACES IN THE “ÇANAKKALE MAHŞERİ” AND “SARIKAMIŞ/BEYAZ HÜZÜN” NOVELS

Human is an entity having a psychological and physiological depth. Impact of space factor which means “place, locality, environment and habitat” to human’s this structure is the gospel truth. Space’s influencing human physiology perceptibly and human psychology discretely shapes identity progress in the multidimensional structure of human. This influence reflects on literary works’ author’s, who deals life and human, subjective and aesthetically outs in the objective reality.Space is in a form which cultural codes are sent to human’s individual and societal memory. In addition, space is an area identity which individual and collective memory is kept and conserved. Spaces where human finds his essence and identity turn into an identity-function dimension from the point of reminding individual historical background. These habitats named as identity memory places prevent national conscience and collective identity being tried to be created in a historical process from being deformed by standing the test of time. Literary work/novel keeping society’s instant and historical structure alive provides national identity to be built by giving place to memory spaces reminding identity in its fictions. As for historical novels, they conserve identity memory spaces by building this national identity. Historical novels creates national soul by evoking common identity. Historical novels, from this aspect, make common values poem strong by bringing society in feature of being nation. In Turkish history Gallipoli and Sarıkamış spaces are effective in the form of Turkish identity in the warsh appened one hundred years ago. Heroic battle happened memory spaces which remind identity show also a struggle which is worthy of humanity honour as well as demonstrating Turkish nation’s power. M. Niyazi Özdemir reflect spride to the novel “Çanakkale Mahşeri”, İsmail Bilgin reflects sadness to the novel “Sarıkamış/Beyaz Hüzün” in this right struggle. Emotion soccuring in individual thanks to these spaces/novels provides collective conscience to settle by calling the power in his essence to individual’s mind. Gallipolia nd Sarıkamış are important representations of comprehending historicity and conserving the essence for Turks, in this sense.

Keywords:

human, space, memory, historical novel, society, Çanakkale mahşeri,

PDF

___

ALLEN, W. E. D.- MURATOFF, Paul, 1828-1921 Türk-Kafkas Sınırındaki Harplerin Tarihi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1966.
AKÇA, Hilal, “Tarihi Romandan Milli Kimliğe: Sarıkamış/Beyaz Hüzün”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Bahar, S.4., 2016.
AYMAN, Zehra, “Bellek Mekânı Olarak Sınır ve Ötekilik: Kars Şehri”, Toplum ve Bilim, S. 107, 2006.
BACHELARD, Gaston, Mekânın Poetikası, (Çev. Aykut Derman), Kesit Yayıncılık, İstanbul, 1996.
BİLGİN, İsmail, Sarıkamış/Beyaz Hüzün, (26. Basım), Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
ÇELİKEL, Mehmet Ali, “Tarihsel Roman ve Bir Göç Romanı Olarak Bir Türk Ailesinin Öyküsü”, PAÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.26, 2009.
ÇERİ, Bahriye, Tarih ve Roman, Can Yayınları, İstanbul, 2001.
ÇOLAK, İsmail, Sarıkamış Destanı Tarihimizin En Beyaz Dramı: Kahraman mı? Donkişot mu?, Akis Kitap, İstanbul, 2006.
ÇONOĞLU, Salim, “Ata Govşudov’un Ferman Romanında Millî Kimliğin Yeniden İnşası Sürecinde Millî Kültür Unsurları”, Bilig, Güz, S.71, 2014.
GÖKA, Şenol, İnsan ve Mekân, Pınar Yayınları, İstanbul, 2001.
FEDAİ, Özlem, Romanı Konuştular, Sütun Yayınları, İstanbul, 2011.
GÜLENDAM, Ramazan, “Türk Romanında Çanakkale Savaşı”, Eğitim Dergisi, S. 72, Şubat, 2006.
GÜNESEN, Fikret, Çanakkale Savaşları, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1986.
KOÇ, Sema Özher, “Cengiz Dağcı’nın Üşüyen Sokak Adlı Romanında Mekân-İnsan Özdeşikliği”, HUMANITAS, S.5 Bahar / Spring, Tekirdağ, 2015.
KORKMAZ, Ramazan, Aytmatov Anlatılarında Ötekileşme Sorunu ve Dönüş İzlekleri, Kesit Yayınları, İstanbul, 2016.
LUKACKS, György, Tarihsel Roman, Epos Yayınları, Ankara, 2008.
NORA, Pierre, Hafıza Mekânları, (Çev. Mehmet Emin Özcan), Dost Yayınları, Ankara, 2006.
ÖZDEMİR, Hakkı, Yeni İnsan ve Ulus Oluşumunda Roman Aşkı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2013.
ÖZDEMİR, Mehmet Niyazi, Çanakkale Mahşeri, (22. Basım), Ötüken Yayınları, İstanbul, 2004.
SABATOS, Charles D., Mit ve Tarih Arasında: Orta Avrupa Edebiyat Tarihinde Türk İmgesi, (Çev. Oğuz Cebeci), Bilim-Kültür-Sanat Yayınları, İstanbul, 2014.
SÖNMEZ, Bingür- YILDIZ, Reyhan, Ateşe Dönen Dünya: Sarıkamış, İkarus Yayınları, İstanbul, 2008.
ŞENGÜL, Mehmet Bakır, “Romanda Mekân Kavramı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, Volume 3/11 Spring, 2010.
TAŞTAN, Zeki, “Çanakkale Mahşeri'nde Çanakkale'yi Geçilmez Kılan Değerler”, Dergâh, S.178, Aralık, 2004.
TEKŞAN,Mesut,”Romanımızda Çanakkale Zaferi”, http://www.mehmeteminturkyilmaz.com.tr/, Erişim Tarihi: 06.06.2016.
TUNCOKU, Mete, “Çanakkale Savaşları’nın Stratejik Sonuçları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XIV, S.41, Temmuz, 1998.
WELLEK Rene, WARREN Austin, Edebiyat Teorisi (Çev. Ömer Faruk Huyugüzel), Akademi Kitapevi, İzmir, 2005.
http://www.biyografi.info