DIMAŞK SELÇUKLU MELİKİ ERTAŞ B. TUTUŞ

Suriye Selçuklu Devleti'nin kurucusu olan Tâcüddevle Tutuş'un beş oğlundan birisi de Ertaş b. Tutuş'tur. Babası Tâcüddevle Tutuş'un Berkyaruk b. Melikşâh ile Büyük Selçuklu taht mücadelesinde hayatını kaybetmesinden sonra Ertaş, kardeşi Dımaşk meliki Dukak'ın yanında iken isyan edeceği düşüncesiyle Baalbek'e gönderilmiştir. Burada dokuz yıl kalan Ertaş, Dukak'ın 1104 yılında ölmesiyle bir süre Dımaşk meliki olmuştur. Melik iken annesinin ve adamlarının telkinleri sonucu kendisine suikast yapılacağına inanmıştır. Atabeg Tuğtegin'in kendisine komplo kurduğunu düşünen Ertaş, bir gece Dımaşk'tan ayrılmış ve Tuğtegin'e karşı bazı ittifaklarda bulunmuştur. Tuğtegin'in düşmanı olan Aytegin el-Halebî ile birleşmiştir. Onunla birlikte Kudüs Kralı I. Baudouin'den Tuğtegin'e karşı yardım istemiştir. Kudüs Kralı I. Baudouin'in ordusunda yer alarak Fâtımîler'e karşı savaşmıştır. Umduğunu bulamayan Ertaş, son olarak Rahbe'ye gitmiş ve büyük ihtimâlle 1107 yılından sonra vefat etmiştir. Bu çalışma ile bugünlerde olduğu gibi tarihte de her yönden karışık olan Suriye (Bilâdü'ş-Şam) coğrafyasında, XI. yüzyıl sonu ve XII. yüzyıl başlarında yaşamış olan bir Selçuklu hanedan mensubu tanıtılmaya çalışılacaktır.

DAMASCUS SELJUK MALIK IRTASH B. TUTUSH

One of his five sons of Tac al-Dawla Tutush who was founder of Syria Seljuk State, was Irtash b. Tutush. After his father Tac al-Dawla Tutush died in the struggle for the throne with Barkyaruq b. Malikshah, while with his brother Damascus Malik Duqaq, he was send to Baalbek with idea of rebellion. Irtash, who lived in Baalbek nine years, was Damascus Malik with death of Duqaq in 1104 for a while. While Malik, because of suggestions of his mother and men he believed in assassinate to himself. Irtash, who thinked that Atabeg Tughtagin was conspiracy himself, left from Damascus in another night. He established some alliances against Tughtagin. He combined with Aytagin of Aleppo, who was enemy of Tughtagin. Together with him, he helped from Jerusalem King I. Baudouin against Tughtagin. He fighted against Fatimids in army of Jerusalem King I. Baudouin. Finally Irtash, who was disappointed, went to Rahba and it's probably he died after from 1107. In this research is going to work to introducing a member of Seljuk family, who lived in last of XIth century and beginnings of XIIth century in Syria (Bilâdü'ş-Şam), where was mixed through and through in history as being in nowadays.

PDF

___

ALBERTUS Aquensis, Hıstoria Ierosolimitana, (İng. trc: Susan B. Edgington), Oxford, 2009.
ALPTEKİN, Coşkun, Dımaşk Atabegliği (Tog-Teginliler), Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1985.
AYNÎ, Bedreddin Mahmud, Ikdü'l-cümân fî târîhi ehli'z-zamân, III, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Beşir Ağa, no:456.
AZÎMÎ, Muhammed, Azîmî Tarihi:Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler, (trc: Ali Sevim), TTK, 2006.
CEVNÎ, Vefa, Dımaşk ve memleketü'l-Latiniyye fi'l-Kuds, Dârü'l-Fikr, Beyrut, 1997.
EBÜ'L-FİDÂ, el-Muhtasar fî târîhi'l-beşer, II, Dârü'l-Kitâbi'l-Alemiyye, Beyrut, 1997.
EBÜ'S-SAFÂ Selâhaddin Halil, Ümerâu Dımaşk fî'l-İslâm, thk: Selâhaddin el- Müneccid, Dârü'l-Kitâbi'l-Cedid, Beyrut, 1983.
HAMEVÎ, Yâkut, Mu'cemü'l-büldân, I, Beyrut, Dâr-ı Sadr, 1988.
İBN ASÂKİR, Târîhu Medîneti Dımaşk: Tehzîbu Târîhu Dımaşk el-Kebîr, II, thk: Abdülkadir Bedran, Beyrut, Dârü'l-Mesire, 1979.
İBN ASÂKİR, Vülâtu Dımaşk fî'l-ahdi's-Selcukî, thk: Selâhaddin el Müneccid, Dârü'l-Kitâbi'l-Cedid, Beyrut, 1981.
İBNÜ'L-ESÎR, el-Kâmil fî't-Târîh:İslâm Tarihi, X, (trc: Abdülkerim Özaydın), İstanbul, 1987.
İBNÜ'L-KALÂNİSÎ, Zeylü Târîhi Dımaşk, thk: H.F.Amedroz, Leyden, 1908; The Damascus Chronicle of the Crusades, (İng. trc: H.A.R. Gibb), London, 1932.
ÖĞÜN BEZER, Gülay, "Tuğtegin", TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 41, 2012, s. 347- 349.
PİYADEOĞLU, Cihan, "Büyük Selçuklu Devleti Emîri Atabeg Çavlı Sakavu", Tarih Dergisi, Sayı 38, 2003, s. 37-59.
RUNCIMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, II, (trc: Fikret Işıltan), TTK, 2008.
SAMERRAÎ, Feras Selim Hayyavi, et-Tekalid ve'l-adatü'd-Dımaşkiyye hilâle uhud: es-Selcukiyyin ez- Zengiyyin el-Eyyubiyyin, el-Evail, Dımaşk, 2004.
SEVİM, Ali, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTK, 2000.
SEVİM, Ali, "Dımaşk Selçuklu Melikliği Şemsü'l-Mülûk Dukak Devri", Makaleler, I, haz. Semih Yalçın- Süleyman Özbek, Ankara, 2005, s. 385-414.
SEVİM, Ali, "İbnü'l-Kalânisî'nin Zeylü Tarih-i Dımaşk Adlı Eserinde Selçuklularla İlgili Bilgiler I. (H.436-500=1044/45-1106/07)", TTK Belgeler, Cilt XXIX, Sayı 33, 2008, s. 1-42.
SEVİM, Ali, "Suriye Selçuklu Melikliği", Türkler, Cilt IV, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002, s. 1247-1265.
SEVİM, Ali, "Tuğtegin", İslâm Ansiklopedisi, Cilt 12/2, 1988, s. 44.
SEVİM, Ali, "Tutuş'un Büyük Selçuklu Saltanatını Ele Geçirme Teşebbüsü (Kasım 1092- Şubat 1095)", Makaleler, I, haz. Semih Yalçın-Süleyman Özbek, Ankara, 2005, s. 415-447.
SIBT İBNÜ'L-CEVZÎ, Mirâtü'z-Zamân fî Târîhi'l-Ayân, XIX, er-Risâleti'l- İlmiyye, Beyrut, 2013.
SÜMER, Faruk, "Suriye Selçukluları -Tarih-", TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 36, 2009, s. 385-386.
TAEF KAMAL el-Azharî, The Saljuqs of Syria during the Crusades 463-549 A.H./1070-1154 A.D.,Foreword by C.E. Bosworth, Klaus Schwarz Verlag, Berlin, 1997.
ZEHEBÎ, Ebû Abdillâh, Siyeru A'lami'n-nübelâ, XIX, thk: Şuayb el-Arnaut, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 1984.