BURSEVÎ MUHYİDDÎN HALÎFE VE 'İBRETNÂME'SİNE DAİR

Zengin varlığı ile büyük bir hazineye sahip arşivlerimiz, muhafaza ettikleri edebî eserleri gün yüzüne çıkarabilecek ve böylece geçmiş ile gelecek arasında bir köprü oluşturabilecek araştırmacıları beklemektedir. Bursevî Muhyiddin Halîfe'nin İbretnâme isimli eseri, dinî-tasavvufi ve ahlakî mesneviler arasına alabileceğimiz türde bir mesnevidir. Eser 310 varaklık bir yazmadır. Bu çalışmamızda şair ve eseri hakkında incelemeler yapmanın yanında mesnevi türü ve şairin yaşadığı dönem hakkında bilgiler de vereceğiz. İbretnâme, 6360 beyit; 55 parçadan ibaret 656 dörtlük ve 27 varaklık iki parça mensur bölümlerden müteşekkildir. Fâ'ilâtün, fâ'ilâtün, fâ'ilün vezni ile yazılmış gibi görünse de bu vezni eserin pek çok yerinde uygulayamadığımız için hece vezni ile yazılmış olma ihtimalini göz önüne alarak eserin veznini hece olarak kabul etmeyi uygun bulduk. Eserin "mevize ve nakildir ki" söz veya grubuyla başlayan yerlerini ise mensur kabul ederek tetkik edebiliriz. Şair eserinde, okuyucuya doğrudan ibretlik vesikalar anlatırken sözlerini ayet ve hadislerle desteklemiştir. Eserde ahlakî kuralların yanı sıra beşerî münasebetlere dair öğütler de sıralanmaktadır. Bu öğütlerin veya ibretlik vesikaların büyük bir kısmı dünya hayatının geçiciliğine, ahiret hayatına ve bu hayata hazırlanırken mutlaka kâmil bir mürşidin elinden tutmak gerektiğine işaret etmektedir.

ON BURSAWI MUHYIDDIN KHALIFA AND HIS 'IBRATNAMA'

Our archives those have a vast treasure with their rich belongings are waiting for the researchers who will bring the literary works they include to light and who will establish a bridge between the past and the future. Bursawi Muhyiddin Khalifa's work entitled Ibratnâma is a sort of mathnawî which can be accepted among the religious-sufi and also moral mathnawîs. The manuscript consists of 310 leaves. In our study, we will try analyse the poet and his work as well as the mathawî genre and the period in which he lived. Ibratnâma consists of 6360 verses; 656 quatrains composed in 55 pieces; and also two prose sections consisting of 27 leaves. Although it seems to be written in 'Fâ'ilâtûn, fâ'ilâtûn, fâ'ilûn' metre, we decided to accept the metre of the work as syllabic metre by taking the possibility of being written in syllabic metre into consideration as we cannot apply that pattern in many parts of the work. Thus, we can examine the parts beginning with the words or word groups of "mevize ve nakildir ki" as prose. The poet supports his words by the verses of the Qur'an and by the sayings of the Prophet when he tells the readers direct exemplary records. He enlists the moral rules as well as the admonishments on human relations. Most of these exemplary records and the admonishments marks the transiency of this worldly life, the next-worldly life and the necessity of the guidance by a spiritual master who is a Universal Man when preparing for the next World.

PDF

___

Arifi Ahmed Eflâkî, Âriflerin Menkıbeleri, (terc. Prof. Dr. Tahsin Yazıcı), C. II, 4. bs., Remzi Kitabevi, İstanbul,1987.
ATLANSOY, Kadir, Bursa Şairleri, Asa Kitabevi, , Bursa, 1998.
AYVERDİ, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük Kubbealtı Lugatı, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, 2005.
BANARLI, N. Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I-II, MEB Yayınları, İstanbul, 1971.
Bursalı İsmail Beliğ, Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefâyât-ı Dânişverân-ı Nâdirân, (Haz. Abdülkerim Abdulkadiroğlu), Müstakil Yay., Ankara, 1998.
Bursalı Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellif1leri, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1971.
Büyük Türk Klasikleri, C. VI, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1987.
ÇAĞBAYIR, Yaşar, Ötüken Türkçe Sözlük, C. I-V, Ötüken Neşriyat, İstanbul,2007.
ÇELEBİOĞLU, Amil, Muhammediye, MEB Yayınları, İstanbul, 1996.
ÇELEBİOĞLU, Amil, Türk Edebiyatında Mesnevî, Kitabevi Yayınları, İstanbul,
Kemal Edip Kürkçüoğlu, Osman Şems Efendi Divanı'ndan Seçmeler, Kubbealtı Yay., İstanbul, 1996, s. 172.
DOĞAN, Ramadan, Bursevî Muhyiddîn Halîfe'nin İbretnâmesi (Metin ve İnceleme), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2011.
İLGÜREL, Mücteba "Celali İsyanları", DİA, C. VII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998, s. 252-257.
İPEKTEN, Haluk, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2002.
KARA, Mustafa, Bursa'da Tarikatler ve Tekkeler, C. II, Uludağ Yayınları, Bursa, 1993.
KARTAL, Ahmet, "Eski Türk Edebiyatında Mesnevi", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 5, S. 10, 2007.
KILIÇ, Erol, "Bursa'da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü (Sempozyum Bildirisi)", Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları, İstanbul, 2002, s. 209-210.
KÜRKÇÜOĞLU, Kemal Edip, Osman Şems Efendi Divanı'ndan Seçmeler, Kubbealtı Yay., İstanbul, 1996.
MACİT, Muhsin, "Mesneviler", Türk Edebiyatı Tarihi, C. II, , Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2006, s. 55-72.
SÜREYYA, Mehmet, Sicill-i Osmanî, C. IV., Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1996.
MENGİ, Mine, Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.
MACİT, Muhsin, "Mesneviler", Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2006.
ONAY, Ahmet Talât, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, (Haz. Cemâl Kurnaz), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993.
Osmânzâde Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, C. 4, (hazırlayanlar Prof. Dr. Mehmet Akkuş, Prof. Dr. Ali Yılmaz), Kitabevi, İstanbul, 2006.
ÖCALAN, Hasan Basri, Bursa'da Tasavvuf Kültürü (17. Yüzyıl), , Gaye Yayınları, Bursa, 2000.
SAHİLLİOĞLU, Halil, IV. Murad'ın Bağdat Seferi Menzilnânesi, C. II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1967.
ÖZCAN, Nuri, " Hâfız Post", DİA, C. XV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 100. SARAÇ, M. A. Yekta, Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Bilimevi, İstanbul, 2000.
ŞEMSEDDİN, Mehmed, Yâdigâr-ı Şemsî, (Haz. Mustafa Kara-Kadir Atlansoy), Uludağ Yayınları, Bursa, 1997.
ŞENTÜRK, Ahmet Atilla, XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevilerinde Edebî Tasvirler, Kitabevi, İstanbul, 2002. Trakya Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü, ŞENTÜRK, A. A., KARTAL, A., Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2006.
TAHİR, Bursalı Mehmed, Osmanlı Müellifleri, (Haz. A. Fikri Yavuz- İsmail Özen), İstanbul, 1972-1975.
ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul,
UZUNÇARŞILI, İsmai Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. III, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara,1988.
ÜNVER, İsmail, "Mesnevi", Türk Dili Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Temmuz, Ağustos, Eylül 1986.
YEŞİLBAĞ, Semih, "Muhyiddin-i Bursevî Dîvânı", (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Kütahya, 2004.