DIMAŞK SELÇUKLU MELİKİ ERTAŞ BİN TUTUŞ

ÖZET Suriye Selçuklu Devleti’nin kurucusu olan Tâcüddevle Tutuş’un beş oğlundan birisi de Ertaş (Bektaş) bin Tutuş’tur. Babası Tâcüddevle Tutuş’un Berkyaruk b. Melikşah ile Büyük Selçuklu taht mücadelesinde hayatını kaybetmesinden sonra Ertaş, kardeşi Dımaşk Meliki Dukak’ın yanında iken isyan edeceği düşüncesiyle Baalbek’e gönderilmiştir. Burada dokuz yıl kalan Ertaş, Dukak’ın 1104 yılında ölmesiyle bir süre Dımaşk Meliki olmuştur. Melik iken annesinin ve adamlarının telkinleri sonucu kendisine suikast yapılacağına inanmıştır. Atabeg Tuğtegin’in kendisine komplo kurduğunu düşünen Ertaş, bir gece Dımaşk’dan ayrılmıştır. Tuğtegin’e karşı bazı ittifaklarda bulunmuştur. Tuğtegin’in düşmanı olan Aytegin el-Halebî ile birleşmiştir. Onunla birlikte Kudüs Kralı I. Baudouin’den Tuğtegin’e karşı yardım istemiştir. Kudüs Kralı I. Baudouin’in ordusunda yer alarak Fâtımîler’e karşı savaşmıştır. Umduğunu bulamayan Ertaş son olarak Rahbe’ye gitmiş ve büyük ihtimâlle 1107 yılından sonra vefat etmiştir. Bu çalışma ile bugünlerde olduğu gibi tarihte de her yönden karışık olan Suriye (Bilâdü’ş-Şam) coğrafyasında, XI. yüzyıl sonu ve XII. yüzyıl başlarında yaşamış olan bir Selçuklu hanedan mensubu tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ertaş b. Tutuş, Dımaşk, Dukak, Tuğtegin, Haçlılar

PDF

___

ALBERTUS Aquensis, Hıstoria Ierosolimitana, (İng. trc: Susan B. Edgington), Oxford, 2009.
ALPTEKİN, Coşkun, Dımaşk Atabegliği (Tog-Teginliler), Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1985.
AYNÎ, Bedreddin Mahmud, Ikdü’l-cümân fî târîhi ehli’z-zamân, III, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Beşir Ağa, no:456.
AZÎMÎ, Muhammed, Azîmî Tarihi:Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler, (trc: Ali Sevim), TTK, 2006.
CEVNÎ, Vefa, Dımaşk ve memleketü’l-Latiniyye fi’l-Kuds, Dârü’l-Fikr, Beyrut, 1997.
EBÜ’L-FİDÂ, el-Muhtasar fî târîhi’l-beşer, II, Dârü’l-Kitâbi’l-Alemiyye, Beyrut, 1997.
EBÜ’S-SAFÂ Selâhaddin Halil, Ümerâu Dımaşk fî’l-İslâm, thk: Selâhaddin elMüneccid, Dârü’l-Kitâbi’l-Cedid, Beyrut, 1983.
HAMEVÎ, Yâkut, Mu’cemü’l-büldân, I, Beyrut, Dâr-ı Sadr, 1988.
İBN ASÂKİR, Târîhu Medîneti Dımaşk: Tehzîbu Târîhu Dımaşk el-Kebîr, II, thk: Abdülkadir Bedran, Beyrut, Dârü’l-Mesire, 1979.
-----------, Vülâtu Dımaşk fî’l-ahdi’s-Selcukî, thk: Selâhaddin elMüneccid, Dârü’l-Kitâbi’l-Cedid, Beyrut, 1981.
İBNÜ’L-ESÎR, el-Kâmil fî’t-Târîh:İslâm Tarihi, X, (trc: Abdülkerim Özaydın), İstanbul, 1987.
İBNÜ’L-KALÂNİSÎ, Zeylü Târîhi Dımaşk, thk: H.F.Amedroz, Leyden, 1908; The Damascus Chronicle of the Crusades, (İng. trc: H.A.R. Gibb), London, 1932.
ÖĞÜN BEZER, Gülay, “Tuğtegin”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 41, 2012, s. 347349.
PİYADEOĞLU, Cihan, “Büyük Selçuklu Devleti Emîri Atabeg Çavlı Sakavu”, Tarih Dergisi, Sayı 38, 2003, s. 37-59.
RUNCIMAN, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, II, (trc: Fikret Işıltan), TTK, 2008.
SAMERRAÎ, Feras Selim Hayyavi, et-Tekalid ve’l-adatü’d-Dımaşkiyye hilâle uhud: es-Selcukiyyin ez- Zengiyyin el-Eyyubiyyin, el-Evail, Dımaşk, 2004.
SEVİM, Ali, Suriye ve Filistin Selçukluları Tarihi, TTK, 2000.
---------, “Dımaşk Selçuklu Melikliği Şemsü’l-Mülûk Dukak Devri”, Makaleler, I, haz. Semih Yalçın- Süleyman Özbek, Ankara, 2005, s. 385-414.
---------, “İbnü’l-Kalânisî’nin Zeylü Tarih-i Dımaşk Adlı Eserinde Selçuklularla İlgili Bilgiler I. (H.436-500=1044/45-1106/07)”, TTK Belgeler, Cilt XXIX, Sayı 33, 2008, s. 1-42.
---------, “Suriye Selçuklu Melikliği”, Türkler, Cilt IV, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002, s. 1247-1265.
----------, “Tuğtegin”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt 12/2, 1988, s. 44.
----------, “Tutuş’un Büyük Selçuklu Saltanatını Ele Geçirme Teşebbüsü (Kasım 1092- Şubat 1095)”, Makaleler, I, haz. Semih Yalçın-Süleyman Özbek, Ankara, 2005, s. 415-447.
SIBT İBNÜ’L-CEVZÎ, Mirâtü’z-Zamân fî Târîhi’l-Ayân, XIX, er-Risâleti’lİlmiyye, Beyrut, 2013.
SÜMER, Faruk, “Suriye Selçukluları –Tarih-“, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 36, 2009, s. 385-386.
TAEF KAMAL el-Azharî, The Saljuqs of Syria during the Crusades 463-549 A.H./1070-1154 A.D.,Foreword by C.E. Bosworth, Klaus Schwarz Verlag, Berlin, 1997.
ZEHEBÎ, Ebû Abdillâh, Siyeru A’lami’n-nübelâ, XIX, thk: Şuayb el-Arnaut, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1984.