BOSNA EYALETİ’NDE ASKERÎ VE SOSYAL ALANDA YAPILAN FAALİYETLER (1700-1715)

Bu makalede 1699 yılında Karlofça antlaşmasının imzalanmasını müteakip, Osmanlı Devleti’nin Bosna Eyaleti’nde devlet düzenini tesis etmek, eyalette göçebe konuma düşen ahalinin geri döndürülmelerini sağlamak, eyaletin imarını gerçekleştirmek ve günlük yaşam için gerekli alt yapıyı tesis etmek için yaptığı çalışmalar ele alınmıştır. Eyalette gerçekleştirilen faaliyetlerin ilki, yeni bir savaşın çıkma ihtimalini dikkate alan ve eyaletin savunmasını güçlendirmeyi hedefleyen kalelerin mühimmat ile takviyesidir. Askeri düşünce ile icra edilen diğer bir iş ise eyalet dâhilindeki kale, palanka ve kulelerde görev yapan, firar eden veya deftere kayıtlı olmakla birlikte askerlik hizmetini yerine getirmeyen kişilerin yoklanmasıdır. Bosna Eyaleti’nde önemli su yatakları üzerinde kurulan ve eyaletin savunmasında büyük öneme sahip kale, palanka ve kulelerde bu çalışma sırasında gözden geçirilmiştir. Ayrıca Bosna Eyaleti’nde yerlerini terk etmek zorunda kalan ahalinin geri dönmesini temin ve günlük hayatlarını sürdürmelerini sağlamak için savaş sırasında harap olan veya yıkılan, cami, han, iskele, köprü gibi sosyal yapıların inşası üzerinde durulmuştur. Çalışmada 1700’de başlayıp 1715 yılında büyük oranda tamamlanan bu faaliyetlerin devlete maliyeti, yaşanan sıkıntılar ve problemlerin çözümünde izlenen yollar değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Avusturya, Bosna eyaleti, kale, tamirat

MILITARY AND SOCIAL ACTIVITIES IN PROVINCE OF BOSNIA (1700-1715)

In the present study, actions taken by Ottomans to establish the state order in the province of Bosnia following the signing of the treaty of Karlowitz in 1699, to ensure the return of the community of expatriates to the province, and to provide the substructure necessary for daily life and reconstruction of the province were discussed. The first one of the actions taken in the province is the reinforcement of castles considering the possibility of an outbreak of another war and aiming to strengthen the province’s defense. Another action performed with the military intent was the examination of personnel who were working at castles, redoubts, and towers, deserted or did not do their military service. Castles, redoubts, and towers that had been placed on important water beds in the province of Bosnia and had great importance in city’s defense were overhauled. In addition, social buildings such as mosques, caravansaries, and bridges destroyed or demolished during the war were reconstructed to ensure the return of the people who had been obliged to abandon the province of Bosnia and to enable them to spend their daily life. In the study, the cost of these actions performed between the years of 1700 and 1715 to the empire, difficulties experienced and solutions devised to the problems were evaluated.

Keywords:

Ottoman Empire, Austria, province of Bosnia, castle, repair,

PDF

___

Anonim Osmanlı Tarihi (1099-1116/1688-1704), Yay.haz. Abdulkadir ÖZCAN, Ankara, 2000. AYDÜZ, Salim, Tophane-i Amire ve Top Döküm Teknolojisi, Ankara, 2006. BİLGE, Sadık Müfit, Osmanlı’nın Macaristan’ı Osmanlı Hâkimiyetindeki Macaristan’ın Tarihi Coğrafyası ve İdari Taksimatı (1526-1718), İstanbul, 2010. ÇAKIR, Baki, Osmanlı Mukataa Sistemi (XVI-XVIII. Yüzyıl), İstanbul, 2003. BAŞAR, Fahameddin, Osmanlı Eyalet Tevcihâtı (1717-1730), Ankara, 1997, s. 48-51. Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704), Haz. Abdülkadir ÖZCAN, Ankara, 1995. ERDOĞAN, Meryem Kaçan, “1701 Tarihli Osmanlı-Venedik Ahidnâmesi”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 4/1, Eskişehir, Haziran 2003, s. 63-76. ERTAŞ, Mehmet Yaşar, Sultanın Ordusu (Mora Fethi Örneği 1714-1716), İstanbul, 2007. Gelibolulu Mustafa Ali, Künhü’l-Ahbâr (Fatih Sultan Mehmed Devri 1454-1481), Yay. haz. M. Hüdai ŞENTÜRK, c. II, Ankara, 2003. GEZER, Ömer, Kale ve Nefer: Habsburg Sınırında Osmanlı Askeri Gücünün Yeniden Örgütlenmesi (1699-1715), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2016. GÖKÇE, Turan, “1699-1700 Tarihli Bosna Vilâyeti Hududnâmesi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, c. 14, İzmir, 2001, s. 75-104. GÜVEN, Okan, İki Savaş Arasında Bosna Kaleleri (1669-1683), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, Ankara, 2017. HAFIZOVIĆ, Fazileta, Popis Sela i Zemlje Sandžaka Krka, Klis i Hercegovina, Oslobođenih Od Mletačke Republike 1701.Godine, Zagreb-Sarajevo, 2016. HANCİÇ, Adem, “XVII. Yüzyılda Bosna Eyaletinde Sınır Karakollarının Teşkilatı Hakkında”, V. Milletlerarası Türkoloji Kongresi Bildiriler (23-28 Eylül 1985), İstanbul, 1986, s. 263-270. İdris-i Bitlisî, Heşt Behişt VII. Ketibe (Fatih Sultan Mehmed Devri 1451-1481), haz. Muhammed İbrahim Yıldırım, Ankara 2013. İNALCIK, Halil, “Saray Bosna Şer‘iyye Sicillerine Göre Viyana Bozgunundan Sonraki Harb Yıllarında Bosna”, Tarih Vesikaları, II/11 (Ayrı Basım), 1943, s. 1-13. İNALCIK, Halil, Devlet-i ‘Aliyye Osmanlı imparatorluğu Üzerine Araştırmalar-III Köprülüler Devri, İstanbul, 2015. İNBAŞI, Mehmet, Ukrayna’da Osmanlılar Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672), İstanbul 2004. İNBAŞI, Mehmet, “Bosna Eyaleti ve İdarecileri (1750-1800)”, Prof. Dr. Abdulkadir Yuvalı Armağanı, Editörler: Mustafa Öztürk-vd., c. 2, Kayseri, 2015, s. 801-815. KILIÇ, Orhan, “Ocaklık”, DİA., c. 33, İstanbul, 2007, s. 317-318. KILIÇ, Orhan, 18.Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti’nin İdari Taksimatı Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ, 1997. KORIĆ, Elma, “Fortifikacijski Kompleks Banje Luke u XVI Stoljeću“, Prilozi Za Orijentalnu Filologiju (POF), 56 (2006), Sarajevo, s. 145-155. Kovačević, Ešref, Grance Bosanskog Pašaluka Prema Austriji I Mletačkoj Republici Po Odredbama Karlovačkog Mira, Sarajevo, 1973. -----------, “Hududnama Bosanskog Vilajeta Prema Austriji Poslije Karlovačkog Mira”, Prilozi Za Orijentalnu Filologiju (POF), 20-21 (1970-71), Sarajevo, 1974, s. 365-436. KREŠEVLJAKOVIĆ, Hamdija, “Stari Bosanski Gradovi”, Naše Starine Godišnjak Zavoda Za Zaštitu Spomenika Kulture Sr Bosne I Hersegovine, I, Sarajevo, 1958, s. 7-46. -----------, Kapetanije u Bosni i Hercegovini, Sarajevo, 1980. KREŠEVLJAKOVIĆ, Hamdija-Kapidžić, Hamdija, “Stari Hercegovaćki Gradovi”, Naše Starine, II, Sarajevo, 1954, s. 9-22. KUL, Eyüp, “Bosna Sancağı’nda Yapılan Kale Tamirleri (1705-1715)”, Osmanlı Dönemi Balkan Şehirleri, Ed. Zafer GÖLEN, Abidin TEMİZER, c. 3, Ankara, 2016, s. 1043-1066. ORUÇ, Hatice, “15. Yüzyılda Bosna Sancağı ve İdari Dağılımı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Ankara, 1990, s. 249-271. ÖZGÜVEN, Burcu, Osmanlı Macaristanı’nda Kentler Kaleler, İstanbul, 2001. PELIDIJA, Enes, Bosanski Ejalet Od Karlovačkog Do Požarevačkog Mira 1699-1718, Sarajevo, 1989. -----------, “The Influence of the Peace of Passarowitz on Bosnia”, The Peace of Passarowitz 1718, ed.Charles Ingrao-Nikola Samardžić-Jovan Pešalj, USA, 2011, 111-130. Raşid Mehmed Efendi-Çelebizade İsmail Asım Efendi, Târîh-i Râşid ve Zeyli (1071-1114/1660-1703), c. I, Haz. Abdulkadir ÖZCAN, Yunus UĞUR, Baki ÇAKIR, Ahmet Zeki İZGÖER, İstanbul, 2013. SUĆESKA, Avdo, Ajani Prilog Izučavanju Lokalne Vlasti U Našim Zemljama Za Vrijeme Turaka, Sarajevo, 1965. ŠABANOVİĆ, Hazim, Bosanski Pašaluk, Sarajevo, 1959. ŞENTÜRK, M. Hüdai, Künhü’l-Ahbâr (Fatih Sultan Mehmed Devri 1454-1481), c. II, Ankara, 2003. Tursun Bey, Târîh-i Ebü’l-Feth, Haz. A. Mertol TULUM, İstanbul, 1977. ÜNAL, Mehmet Ali, Paradigma Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul, 2011.