KARAYCA ÜZERİNE SENTAKTİK VE SEMANTİK BAZI NOTLAR

Karayca, linguistik zenginliğiyle gerek tarihî gerekse çağdaş Kıpçak Türkçesine katkı sunmakla birlikte Türk dilinin Doğu Avrupa’daki önemli bir lehçesidir. Tarihte Museviliği seçen Karaylar sosyo-kültürel birikimlerini günümüze taşıyabilmişlerdir. İbrani, Kiril, Leh ve Litvan kaynaklı Latin alfabeleri gibi farklı yazı sistemleriyle edebî bir dil meydana getirmişleridir. Bu alfabelerle meydana getirilen eserler, Karaycanın birtakım karakteristik özelliklerini ortaya koyması ve Kıpçak Türkçesinin dil malzemesine ışık tutması bakımından dikkate değerdir. Tarihî süreçte Karaycanın Kırım, Haliç ve Trakay olmak üzere üç farklı ağzı ortaya çıkmıştır. Bu ağızlar baskın dillerin etkisi altında fonetik, morfolojik, leksik, sentaktik ve semantik alanlarda birtakım farklılaşmayı yaşamıştır. Slav dilleri başta olmak üzere Oğuzca ve Kırım Tatarcası, Karaycanın ağızlarına önemli ölçüde etki eden başlıca unsurlardır. Bu unsurların yanı sıra Karay yazı dilinin teşekkülü ve devamlılığı esasında kullanılan alfabelerin de farklılaşmadaki rolü gözden kaçırılmamalıdır. Kendine özgü linguistik kimi özellikleri ağızlarında barındıran Karaycanın günümüzde canlı kalan tek ağzı, Trakay ağzıdır, denilebilir. Karayca, yazı dili olarak duraksama dönemini yaşamakla birlikte az sayıdaki Karay tarafından konuşma dili olarak Trakay ağzı yaşatılmaktadır. Ancak canlılığını koruması adına gerekli adımların atılmaması vebu istikamette devam etmesi halinde Karaycanın kaybolması kaçınılmaz olacaktır. Karayca, ilgi çekici linguistik özellikleriyle Türkoloji çalışmalarına kaynaklık etmektedir. Bu çalışmada Karaycanın ağızları arasında sentaktik ve semantik bakımdan farklılık taşıyan unsurlar ele alınacaktır.

SYNTACTIC AND SEMANTIC SOME NOTES ON KARAIM

Karaim, with its linguistic richness, contributes to the historical and contemporary Kipchak Turkic while it is an important dialect of the Turkic Language in Eastern Europe. Karaim, who chose Judaism in history, was able to carry his socio-cultural back ground to the present day. They have created a literary language with different writing systems such as Hebrew, Cyrillic, Polish, and Lithuanian origin Latin alphabets. The works produced by these alphabets are remarkable in terms of revealing some characteristic features of Karaim and shedding light on the language material of Kipchak Turkic. Karaim's as a Crimea, Halich and Trakai different three dialect has emerged in the historical process. These dialects have undergone a number of differentiations in phonetic, morphological, lexical, syntactic and semantic areas under the influence of dominant languages. Particularly Slavic languages, Oghuz and Crimean Tatars are the main factors affecting the dialects of Karaim. In addition to these factors, the role of alphabets used in the formation and continuity of the Karaim written language should not be overlooked. Which has its own linguistic features in its dialects, is the only dialect of Karaim left alive today, Trakai dialect, it can be said. Karaim has experienced unproductive period as a written language. In addition, Karaim is lived in the dialect of Trakai by little number Karaim as the language of speech. But, if the necessary steps are not taken in order to maintain its vitality and continue in this direction, it will be inevitable that Karaim will be lost. Karaim is a source of Turcology studies with its interesting linguistic features. In this study, will be examined elements that different in syntactic and semantic between the dialects of Karaim.

___

  • BAASANJAV, Terbish, Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında Çatı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006. BASKAKOV, N. A. vd., Karaimsko-Russko-Polskii Slovar, Moscva, 1974. ÇULHA, Tülay, “Seraya Şapşal’a Göre Karay Türkleri ve Karayca”, Türk Dilleri Araştırmaları, 12, 2002, s. 97-188. GÜLSEVİN, Selma, Karay Türklerinin Dili (Troki Diyalekti), TDK Yayınları, Ankara, 2016. KARAY AWAZI, Ed. Aleksander MARDKOWİCZ, S. I-XI, Luck, 1931-1937. KIRBAŞ, Gülsüm, “W. Radloff’un Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy Adlı Eserindeki Karaim Türkçesine Ait Deyimler”, SUTAD, 43, 2018, s. 105-133. KOWALSKI, Tadeusz, Karaimische Texte Im Dialekt von Troki, Nakladem Polskej Akademji Umiejetnosci, Krakowie, 1929. LUVAḪLAR, Ed. Aleksander MARDKOWİCZ, S. I, Luck, 1932. ONARMAḪ, Ed. Mixael Tınfoviç, S. III, Panevezys, 1939. ÖZTÜRK, Abdulkadir, “Karaycadaki Alıntı Kelimeler”, Gazi Türkiyat, S. 16, s. 143-164.