BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA OSMANLI DEVLETİ’NDE HARP MUHABİRLİĞİ, FOTOĞRAFÇILIĞI VE SİNEMATOGRAFÇILIK

Harp muhabirliği, savaş alanı hakkında toplanan bilgilerin kamuoyuna iletilmesi için çatışma bölgesinde icra edilen habercilik çalışmaları olarak bilinmektedir. Harp fotoğrafçılığı ve sinematografçılık da savaş esnasında gerek cephe hattında gerekse cephe gerisinde fotoğraf ve film alma çalışmaları olarak kabul edilmektedir. Harp muhabirliği, fotoğrafçılığı ve sinematografçılık meslekleri mahiyet itibariyle birbirleri ile yakından ilintili ve tehlikeli bir yapıya sahiptirler. Savaş hakkındaki gizlilik açısından da dikkate alınmaları gereken mesleklerdir. Harp muhabirleri, harp fotoğrafçıları ve sinematografçılar cephe hattına gittikleri zaman can güvenlikleri açısında belirli kurallara uymak, kendilerine resmi makamların verdikleri izinler ölçüsünde mesleklerini icra etmek durumundadırlar. Birinci Dünya Savaşı çıkıncaya kadar ki süreçte harp muhabirliği, fotoğrafçılığı ve sinematografçılık konusunda mesleksel açıdan birtakım gelişmeler olmuş, bu meslek dalları arasında önemli ilerlemeler yaşanmıştır. Birinci Dünya Savaşı sırasında da ülkelerin kendi lehlerinde kamuoyu oluşturmalarında kullanılmışlardır. Savaş döneminde Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri ile mücadele ettiği cephelerde de harp muhabirleri, fotoğrafçıları ve sinematografçılar yer almış, bunlar savaş hakkında çeşitli haberler yapmış, fotoğraf ve film almışlardır. Osmanlı Devleti’nin savaştığı cephelerde özellikle de Çanakkale Cephesi’nde çok sayıda harp muhabiri, fotoğrafçısı ve sinematografçı bulunmuştur. Aralarında Türklerde bulunmakla birlikte bunların çoğunluğu da yabancı uyrukludur. Osmanlı Devleti’nde cepheye giden bu harp muhabirleri, fotoğrafçıları ve sinematografçılar için talimatnameler hazırlanmış, bu kişilerin hareketleri kontrole tabi tutulmuştur. Bu çalışmada Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin savaştığı cephelerde görev yapan harp muhabirleri, fotoğrağçıları ve sinematografçıların çalışma şartları ve kimlikleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı, harp muhabirliği, harp fotoğrafçılığı, sinematografçılık

WAR REPORTING, PHOTOGRAPHY AND CINEMATOGRAPHY IN THE OTTOMAN EMPIRE DURING THE FIRST WORLD WAR

War reporting is known as all the journalistic exercises conducted during the war so that the information gathered about the battlefield is communicated to the public. War photography and cinematography are also considered to take photographs and make films both in and behind the front line during the war. War reporting, photography and cinematography professions are closely related and have dangerous structures in nature. These professions also must be taken into acccount in terms of secrecy of war. When war correspondents, war photographers and cinematographers go to the front line, they have to obey certain rules in the direction of life security and perform their profession to the extent permitted by the official authorities. Until the First World War, there weresome professional developments in war reporting, photography and cinematography, and were significant advances among these professions. During the First World War they were also used by the countries to create public opinion in their own favor. During the war period, war correspondents, photographers and cinematographers took parts in the fronts where the Ottoman Empire struggled with the Entente States and they made various reports about the war, photographed and made films. A large number of war correspondents, photographers and cinematographers were found on the fronts of the Ottoman Empire, especially on the Çanakkale Front. Although the majority of them were foreign nationals, there were some Turks among them. Instructions were prepared for these war correspondents, photographers and cinematographers who went to the front in the Ottoman Empire, and their movements were subject to the control of instructions. This work focuses on the working conditions and identities of war correspondents, photographers and cinematographers who worked at the fronts of the Ottoman Empire during the First World War.

Keywords:

The Ottoman Empire, The First World War, war reporting, war photography, cinematography,

PDF

___

AYDIN, Doğu, Avrupalı Savaş Muhabirlerinin Eserlerinde Kırım Savaşı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2012. AYVAZOĞLU, Beşir, Edebiyatın Çanakkale’yle İmtihanı Arıburnu ve Seddülbahir’de On Gün, Kapı Yayınları, İstanbul, 2015. BABACAN, Hasan, Mehmed Talat Paşa (1874 - 1921), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2005. BADEM, Candan, “Amiral Adolphus Slade’in Osmanlı Donanmasındaki Hizmetleri ve Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Gözlemleri”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları EnstitüsüTürkiyat Mecmuası, c. 21, S. 1, 2011, s. 115-140. BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, III/I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991. BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, II/IV, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991. BEŞİKÇİ, Mehmet, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2015. ÇUBUKÇU, Fevzi Mete, Türkiye’de Bir Uzmanlık Alanı Olarak Savaş Muhabirliği: Irak Savaşı Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2010. DURMUŞ, Mitat, “Çanakkale Şiirleri Bağlamında Millî Romantik Duyuş Tarzı”, Uluslararası Çanakkale Kongresi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi-Çanakkale Vakfı-Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, 17-18-19 Mart 2006, Çanakkale I (Savaşı ve Tarihi) İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Turizm Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü, Kültür A.Ş. Yayınları İstanbul, 2006, s. 385-393. ELİTOK, Alper, Savaş Fotoğraflarının Tarihsel Süreç İçinde İncelenmesi ve Zaman İçindeki Değişimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2011. FIRAT, Nazım Serhat, Savaş Fotoğraflarının Kullanımı Bağlamında Propaganda ve Manipülasyon, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul, 2010. Harb Mecmû’ası (Kasım 1915-Haziran 1918), Çeviriyazı: Faruk Önal - Selman Soydemir - Kemal Erkan -Ahmet Temiz - Ömer Faruk Yılmaz - Ahmet Uçar, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2013. http://www.byegm.gov.tr/turkce/harpmecmuasi (ErişimTarihi: 05.08.2016). KÜÇÜK, Evren, Türkiye-İsveç İlişkileri (1914-1938), Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2017. KOCATEPE, Atalay, Silahlı Çatışma Hallerinde Basın, Medya-Asker İlişkileri ve Harp Muhabirleri, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul, 2008. KOÇAK, Ali, Türkiye’de Savaş Muhabirlerinin Çalışma Ortamları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006. KOLOĞLU, Orhan, Aydınlarımızın Bunalım Yılı 1918 Zaferi Nihai’den Tam Teslimiyete, Boyut Kitapları, İstanbul, 2000. Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi, I, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 130, İstanbul, 2013.
ÖĞÜN, Tuncay - SİBGATULLİNA, Alfina, “Türklerin ve Rusların Gözüyle 100’üncü Yılına Girerken Karadeniz Baskını ve Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’na Girişi”, History Studies, Vol. 5, Issue: 6, November 2013, s. 89-111. ÖZTÜRK, Mustafa, “93 Harbinde Rus Gazeteciler ve Faaliyetleri”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Aralık 2012, S. 27, s. 25-37. SABİS, Ali İhsan, Harp Hatıralarım, 1. Dünya Harbi, c. 1, Nehir Yayınları, İstanbul, 1991. SELÇUK, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Harbiye Nezareti’nin ‘Çanakkale Kahramanlığını Yaşatma’ Amaçlı Faaliyetleri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, I/2, 2012, s. 195-241. SELÇUK, Mustafa, Çanakkale Seferberliği, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2016. ŞAKİR, Ziya, Cihan Harbini Nasıl İdare Ettik?, Muallim Fuat Gücüyener Anadolu Türk Kitap Deposu, İstanbul, 1944. ULU, Cafer, “Çanakkale Muharebeleri Sırasında Basının Propaganda Aracı Olarak Kullanılması: Harp Mecmuası Örneği”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Y. 10, Bahar 2012, S. 12, s. 61-83.
Arşivler Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı Arşivi Başbakanlık Osmanlı Arşivi Gazeteler İkdam Tanin