Türkiye’de Siyasi Partilerin Milletvekili Adaylarını Belirleme Usulleri: AK Parti, CHP, MHP Örnekleri

Modern demokratik siyasal sistemlerde siyasi partiler, vazgeçilmez ve temel unsurlar olarak kabul edilir ve demokratik siyasal sistemin gelişiminde ve işleyişinde de önemli roller üstlenirler. Bu rollerden biri; günümüz temsili demokrasi uygulaması çerçevesinde siyasi partilerin seçimler yoluyla siyasal iktidarı elde etmek veya ortak olmak amacıyla sürdürdükleri faaliyetlerdir. Bu faaliyetlerin önemli bir bölümü şüphesiz partilerin milletvekili adaylarınca ya da onlar üzerinden yürütülmektedir. Bu nedenle siyasi partilerin milletvekili adaylarının kimler olacağı hususu oldukça önem kazanmaktadır. Bu noktada partilerin seçimlerde gösterecekleri milletvekili adaylarının belirlenmesi konusu dikkat çekici bir yer edinmektedir. Bu hususun önem arz etmesindeki temel unsur; demokratik siyasal sistem için oldukça büyük önem taşıyan ve hatta demokrasinin olmazsa olmaz koşulu olarak tanımlanan siyasi partilerin milletvekili adaylarının belirlenmesinde kullandıkları usullerin demokratik ilke ve teamüllere ne derece uygun olduğudur. Genel itibariyle Türkiye’de siyasi partilerin milletvekili adaylarının belirlenmesinde farklı usuller uygulanmaktadır. İşte bu çalışmada; Türkiye’de siyasi partilerin milletvekili adaylarının hangi usul veya usullerle belirlendiği, bu usullerin içerikleri ve bu çerçevede konu açısından büyük önem taşıyan 1983 tarih ve 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nun (SPK) ilgili hükümleri ve bu hükümlerde tarihsel süreçte gerçekleştirilen değişikliklerin değerlendirilmesi ve sonrasında olarak Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) tüzükleri çerçevesinde milletvekili adaylarını belirleme usullerinin nasıl gerçekleştiğinin incelenmesi amaçlanmaktadır.

Procedures for the Nomination of Deputy Candidates by Political Parties in Turkey: Cases of Justice and Development Party, Republican People's Party and Nationalist Movement Party

In Modern democratic political systems, political parties are considered indispensable and essentialelements and Political parties assume crucial roles in the development and functioning of democratic politicalsystem. One of these roles pertains to activities performed to obtain political power or be a partner in theexercise of political power through political elections in the framework of the practice of today’s representativedemocracy. A majority of these activities are undoubtedly carried out by deputy candidates of political partiesthemselves or under their auspices. Therefore, who will be deputy candidates of political parties turns to be amatter of particular importance. At this juncture, the nomination of deputy candidates for elections enters intothe picture as a salient issue. The main element of the importance of this issue is the degree to which theprocedures used by the political parties in determining the candidates of deputies, which are very important forthe democratic political system and which are even defined as the essential condition of democracy, are inaccordance with the democratic principles and practices. In General, different procedures are applied indetermining the candidates of deputies of political parties in Turkey This study aims to analyze whichprocedures are applied to the nomination of deputy candidates of political parties in Turkey, contents of theseprocedures and (the relevant provisions of the law on political parties (LPP) No. 2820 of 1983, which is ofgreat importance for the subject, and the changes made in these provisions in the historical process will beevaluated and lastly, procedures for the nomination of deputy candidates in the framework of bylaws of Justiceand Development Party, Republican People’s Party and Nationalist Movement Party.

PDF

___

Akgün, B. (2002). Türkiye’de seçmen davranışı, partiler sistemi, siyasal güven. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Akıncı, A., Usta, S. (2015). “Türkiye’de çok partili hayata geçişte etkili olan iç faktörlerin analizi”. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17 (29): 41-52.
Akıncı, A., Usta, S. (2016). “Türkiye’de çok partili hayata geçişte etkili olan dış faktörlerin değerlendirilmesi”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21 (1): 275-288.
Altıparmak, C. (2008). “Demokrasilerde aday belirleme yöntemleri”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 76: 355-375.
Araslı, O. (1972). Adaylık kavramı ve Türkiye’de milletvekili adaylığı. Ankara: Sevinç Matbaası.
Aydın, M.A. (2007). “Milletvekili adaylarının belirlenme usulü ve önseçim”. Yasama Dergisi, 2(5): 82-108.
Bilir, F. (2007). Siyasi Partilerde Parlamento Adaylarının Belirlenmesi (Karşılaştırmalı Bir İnceleme). Ankara: Yetkin Yayınları.
Bosuter, K. (1696). Türk siyasi partiler sisteminde parti içi demokrasi. Ankara: Ulusal Basımevi.
Duverger, M. (1986). Siyasi partiler. 2. Basım, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Ersöz, E. (2018). “Siyasi partilerde aday belirleme yöntemlerinin parti içi demokrasideki rolü ve Türk Siyasal Partiler Kanunu’nda değişiklik önerileri”. Necmetttin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1): 21-34.
Gözler, K. (2006). Anayasa hukukuna giriş genel esaslar ve Türk anayasa hukuku. 25. Baskı, Bursa: Ekin Basım Yayım Dağıtım.
Gülsoy, M.T. (2000). Demokrasilerde siyasal parti teşkilatı ve parti içi demokrasi. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
Gülsoy, M.T. (2006). “Milletvekili seçimlerinde siyasal parti adaylarının tespiti”. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, X (3-4): 125-144.
İba, Ş. (2015). Siyasi partiler ve seçim hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Kabasakal, M. (2016). “Türkiye’de siyasal partiler”. Türkiye’de Siyasal Yaşam Dün, Bugün, Yarın. (Der. Mehmet Kabasakal). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kalaycıoğlu, E. (1984). Çağdaş siyasal bilim teori, olgu ve süreçler. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
Kapani, M. (1981). Kamu hürriyetleri, Yenilenmiş 6. Baskı, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Kapani, M. (2003). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
Karakoç, R. (2017). Parti içi demokrasi: Türkiye, Fransa, Amerika Birleşik Devletleri karşılaştırması. Ankara: Gazi Kitabevi.
Karaköse, M. E. ve İba, Ş. (2016). “Parti disiplini açısından milletvekili adaylarının belirlenmesi yöntemleri”. Akademik Teklif Dergisi, 5: 70-82.
Kışlalı, A.T. (1995). Siyasal çatışma ve uzlaşma. 3. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Kışlalı, A.T. (1999). Siyaset bilimi. 7. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Köker, L. (2006). “Seçim sistemleri ve siyasi çoğulculuk demokratik meşruluk açısından bir değerlendirme”. Anayasa Yargısı, (26),199-210.
Küçük, T. S. (2015). Parti içi demokrasi. İstanbul: XII Levha Yayıncılık.
Özbudun, E. (1983). Siyasal partiler. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
Özbudun, E. (1993). Türk anayasa hukuku. Gözden geçirilmiş 3, Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları.
Özbudun, E. (2003). Çağdaş Türk politikası: demokratik pekişmenin önündeki engeller. (Çev.) Ali Resul Usul. İstanbul: Doğan Kitap.
Payaslıoğlu, A.T. (1952). Siyasi partiler. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Powell, G. B. (1990). Çağdaş demokrasiler katılma istikrar ve şiddet. (Çev. Mehmet Turhan). Ankara: “S” Yayınları.
Roskin, M.G., R. L. Cord, J.A. Medeiros ve Jones, W.S. (2013). Siyaset Bilimi: Bir Giriş. (Çev. Atilla Yayla). Ankara: Adres Yayınları.
Sarıbay, A.Y. (2001). Türkiye’de demokrasi ve politik partiler, İstanbul: Alfa Yayımevi.
Sartori, G. (2014). Demokrasi teorisine geri dönüş. (Çev. Tunçer Karamustafaoğlu ve Mehmet Turhan). Bursa: Sentez Yayıncılık.
Sennett, R. (2019). Karakter aşınması yeni kapitalizmde işin kişilik üzerindeki etkileri. 14. Basım, İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
Tanilli, S. (1982). Devlet ve demokrasi anayasa hukukuna giriş. 3. Bası, İstanbul: Say Kitap Pazarlama.
Tanör, B. ve Yüzbaşıoğlu N. (2001). 1982 Anayasasına göre türk anayasa hukuku. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tanta, B., Akıncı, A. (2018). “Huntington’un uyarlanabilirlik ölçütü bağlamında Türk siyasi partilerinde kurumsallaşma: CHP, MHP ve AKP”, Akademik Bakış Dergisi, 66: 122-133.
Tekeli, İ. (1999). “Önsöz”, Katılımcı Demokrasi, Kamusal Alan ve Yerel Yönetim. (Haz.) Hasan Bülent Kahraman, E. Fuat Keyman, Ali Yaşar Sarıbay. Demokrasi Kitaplığı, İstanbul: Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi Yayını.
Tekin, Y. (tarihsiz). “Demokratik bir seçim sistemin önündeki tek engel seçim mevzuatı mı?”. Demokrasi ve Siyaset, Ankara: Türkiye Harb-İş Sendikası Yayınları.
Teziç, E. (1976). 100 soruda siyasi partiler. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Teziç, E. (1996). Anayasa hukuku. 3. Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
Tuncay, S. (2000). Parti içi Demokrasi ve Türkiye. İstanbul: Gündoğan Yayınları.
Turan, İ. (1968). “Parti disiplini kavram, tarihçe, teşvik eden sebepler”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 28 (1-4): 79-102.
Turan, İ. (1977). Siyasal sistem ve siyasal davranış. İstanbul: Güryay Matbaacılık.
Turan, İ. (2011). “Türk siyasi partilerinde lider oligarşisi: evrimi, kurumsallaşması ve sonuçları”. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 45: 1-21.
Usta, S., Akıncı, A. (2012). “Müzakereci demokrasilerde sivil toplum kuruluşlarının rolü”. PARADOKS Ekonomi, Sosyoloji ve Politika Dergisi, 8(2): 83-98.
http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/677bb3dc-b65b-494d-8321- c9df365cd0d1?excludeGerekce=False&wordsOnly=False (04.12.2019)
Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü, http://content.chp.org.tr/file/chp_tuzuk_10_03_2018.pdf ( 21.12.2019) Adalet ve Kalkınma Partisi Tüzüğü, https://www.akparti.org.tr/media/279929/cep-boy.pdf (21.12.2019)
Milliyetçi Hareket Partisi Tüzüğü, https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_tuzugu_2009_opt.pdf (21.12.2019)
2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2820.pdf (01.12.2019)
5819 Sayılı Milletvekili Seçim Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2839.pdf (12.12.2019)

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ