Futbolda Hakem ve Video Hakem ‘VAR’ Sisteminin Weber’in Rasyonalite Teorisi İle Açıklanması ve Post-Modern Görüşler

Futbol gerek Türkiye’de gerekse dünyada çok sevilen bir spor dalı konumundadır. Futbolun oyun tarzı, hem bireyin hem de toplumun ilgisini çekmektedir. Her oyunda olduğu gibi, bu oyunun da kurallara hâkim bir bilirkişi tarafından yönetilmesi ihtiyacı otorite kavramını doğurmuştur. Futbolun otorite kaynağı da hakemdir. Hakem, oyunu yöneten ve oyunun gidişatını şekillendiren kişidir. Otorite ve rasyonalite kavramlarının toplumsal sınıflamasını yapan ilk kişi ise Max Weber’dir. Hakemin kararlarının, Weber’in rasyonalite tipleriyle gösterdiği benzerlikler ve futbol hakeminin rasyonalitesine VAR sisteminin etkisi bu makalede tartışılmıştır. Hakem, otoritesinin kaynağını kural kitabından ve yasalardan alır. Bu anlamda hakem, yasalussal otorite tiplemesine girer. Bu çalışmada, Weber’in otorite tiplemelerine ek olarak rasyonalite sistemi de ele alınmakta ve bu doğrultuda VAR sisteminin hakemin rasyonalitesine etkisi ve taraftar görüşleri ile hakemin görüşleri arasındaki fark incelenmektedir. Bu incelemede hakemin formal rasyonelliği ile taraftarların substansif rasyonelliğinin birbirleriyle çeliştiği, gelişen teknoloji ile bu çelişkinin daha çok ortaya çıktığı görülmektedir. Bu anlamda VAR sistemine geçiş kaçınılmaz olmuştur. Buna ek olarak post-modern teorisyenler olan Fouccault ve Deleuze’un görüşleri de Weber’in devamı niteliğinde ele alınarak tartışılmıştır. Foucault’un panoptikon kavramı ile hakem sürekli izlenir durumdadır. Bu izlenme futbolu pozitif etkilemekiştir. Deleuze’e göre ise disiplin toplumlarından denetim toplumlarına geçiş hızlanmıştır. Bu anlamda da VAR futbolda denetimi arttırmaktadır. Fakat denetimin artması birçok açıdan avantajlı gibi görünmesine rağmen, bazı istenmeyen durumların oluşabileceği de göz ardı edilmemelidir.

The Explanation of Referee and Video Assisted Referee ‘Var’ System Through the Weberrian Perspective of Rationality and Post-Modern Theories

Football both in Turkey and in world is at the state of a loved sports branch. The style of footballgame, both attracts individual and society. Like every game, the need for someone who knows the rules andguarantees the obedience, creates the referee as authority. The resource of authority in football is referee.Referee rules the game and has the power to change the game. When we think of classification of rationalityand authority the first name who did this is Max Weber. The decisions of referee and its resemblances withWeber’s rationality types, the affect of VAR system to the rationality of referee are discussed in this paper.Referee takes his/her source of authority from book of rules and laws. From this point of view, referee can beclassified under legal-rational authority. In this study in addition to Weber’s authority types, his rationalitysystem is considered, the difference between the types of rationality of both referee and spectators are analyzed.In this analysis the referees formal rationality and spectators substantive rationality are found to becontradicting, and this contradiction reveals itself more by the improvement of technology. From thisperspective the shift to VAR becomes inevitable. In addition to this, post-modern theorists Foucault andDeleuze’s thoughts are considered and discussed in this paper. Based on Foucault's panopticon term referee isunder watch all the times. This watching affects football in a positive way. For Deleuze shift from disciplinesociety to control society accelerated. In this sense, VAR increases the control in football. Although theincrease in control seems to have advantages from many ways, we must keep in mind that it can also lead tosome unwanted conclusions.

PDF

___

Afacan, E., Bal, H., Gümüşdağ, H., Çobanoğlu, G. (2015). Sosyolojik Açıdan Futbol ve Profesyonellik. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 525-542. https://doi.org/10.17218/husbed.93816
Andersen, T.E., Engebretsen, L., Bahr R. (2004). Rule Violations as a Cause of Injuries in Male Norwegian Professional Football. The American Journal of Sports Medicine, 32 (1), 62-88. https://doi.org/10.1177%2F0363546503261412
Boyko, R., Boyko, A., Boyko, M. (2007). Referee bias contributes to home advantage in English Premiership football. Journal of sports sciences, 25, 1185-94. https://doi.org/10.1080/02640410601038576
Can, İ., Ersoy, K., Bayrakdaroğlu, S. (2017). Gümüşhane İl Aday Futbol Hakemlerinin Bazı Performans Parametrelerinin İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(3), 23-40.
Cel, A (1994). Hakemlik Psikolojisi. Futbol Bilim ve Teknoloji Dergisi, çeviren: Kin A, 1, 21-23, Ankara.
Courneya K. S., Carron, Albert V. (1992). The home advantage in sport competitions: A literature review. Journal of Sport and Exercise Psychology, 14, 13-27. https://doi.org/10.1123/jsep.14.1.13
Çakmak, M., İşlek, M., Keskin, U. (2017). Türk Futbol Kültürünün Küreselleşme Kavram ve Süreçleri Bağlamında Değerlendirilmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(33), 125-133. https://doi.org/10.18493/kmusekad.400615
Dawson, P., Dobson, S. (2009). The influence of social pressures and nationalities on individual decisions: evidence from the behaviour of referees. Journal of Economic Psychology, 25, 461-469. https://doi.org/10.1016/j.joep.2009.06.001
Dohmen, T.J. (2008). The Influence Of Social Forces: Evidence From The Behavior Of Football Referees. Economic Inquiry, 46, 411- 424. https://doi.org/10.1111/j.1465- 7295.2007.00112.x
Engin, S., Çelik, V. (2019). VAR’lığın YETER! Hakemlerin Gözünden Video Yardımcı Hakem Sistemi. International Journal of Sport Culture and Science, 7(2), 53-68.
Eşki, H. (2010). Bugünü Anlamak İçin Max Weber’i Yeniden Okumak. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 187-198.
Foucault, M. (2006) Hapishanenin Doğuşu. (Kılıçbay M.A., Çev.) İmge Yayınları, 8. Baskı, İstanbul.
Frank, M. G., Gilovich, T. (1988). The dark side of self- and social perception: Black uniforms and aggression in professional sports. Journal of Personality and Social Psychology, 54(1), 74-85. https://doi.org/10.1037/0022-3514.54.1.74
Hürmüz, P. (2016). 6222 Sayılı Sporda Şiddet ve Düzensizliğin Önlenmesine Dair Kanun Yasak Fiiller ve Ceza Hükümleri Yargıtay Yorumu. Adalet Yayınevi, 1. Baskı, Ankara.
Kavasoğlu, İ. (2019) Kayırmacılık Temelli İlişkilerin Futboldaki Görünümü. Gazi Kitabevi, Ankara.
Kavasoğlu, İ., Yenel, İ.F. (2018). Hakemlerin gözünden futbolda kayırmacılık. Journal of Human Sciences, 15(4), 2509-2532.
Kuper, S. (1996) Futbol Asla Sadece Futbol Değildir. (Gürtunca S., Çev.) Sabah Kitapları Yayınları, İstanbul.
Lawrence C. B., Charlotte B. B. (2001) Encyclopedia of Ethics. Routledge, 2. Baskı, Londra.
Ok, A. (2020). Max Weber’de Otorite ve Meşruiyet Tipolojisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(8), 42-54.
Önür, N. (2015). Profesyonel Hakemlik Bilgi Birikimi Geliştirme Sürecinde Futbol Hakemlerinin Geleneksel ve Sosyal Medya Kullanım Pratikleri. E-journal of internmedia, vol.2, 392-410.
Özocak, G. (2018). Spor Faaliyetleri Sırasında İşlenen Kasten Yaralama Suçu. Suç Ve Ceza, Sayı 3, 81-95.
Özdemir, G. (2014). Weberyan Anlamda Türklerde Otorite ve Meşruiyet İlişkisi (15.yüzyıl Osmanlı Dönemine Kadar). Akademik İncelemeler Dergisi, 9(2), 69-90. https://doi.org/10.17550/aid.72794
Satman, C. (2014). Futbol Maçlarındaki Seyirci Topluluklarının Sesinin, Hakemlerin Kararları Üzerindeki Etkisi. SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 12 (2) , 147-154. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000263
Sloane, P.J. (2006). Rottenberg and the Economics of Sport after 50 Years: An Evaluation. IZA Discussion Paper No. 2175, Institute for the Study of Labor, Bonn. Slattery, M. (2008). Sosyolojide Temel Fikirler. (Tatlıcan Ü. & Demiriz G., Yayına Haz.) Sentez Yayıncılık, 1. Baskı, Bursa.
Sutter, M., Kocher, M. (2004). Favouritism of agents: The case of referees home bias. Journal of Economic Psychology, 25, 461–469. https://doi.org/10.1016/S0167-4870(03)00013-8
Szelényi, I. (2011). Social Theory [MOOC]. Yale Online Courses. https://oyc.yale.edu/sociology/socy-151/lecture-18
Şen, H. (2013). Futbolun Değişen Yapısı Üzerine Sosyolojik Bir Analiz. Yakın Doğu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 88-105.
Türkiye Futbol Federasyonu. (2018). Video Yardımcı Hakem Kitapçığı. [Broşür] https://www.tff.org/Resources/TFF/Images/MHK/VAR.pdf
Uzdu, H. (2016). Max Weber’in Otorite Tipolojileri Bağlamında "Son İmparator", "Gandi" ve "Lincoln" Filmlerine Sosyolojik Bir Bakış Denemesi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 67-87. https://doi.org/10.18026/cbusos.36767
Uzunoğlu, Ö.F. (2008). Türk Futbol Hakemlerinin Karar Verme Stillerinin Klasmanlarına ve Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi [Basılmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
Weber, M., Parsons, T., & Tawney, R. H. (1930). The Protestant ethic and the spirit of capitalism. George Allen & Unwin Ltd., Museum Street, London.
Weber, M. (1946). The Social Psychology of the World Religions. In Editors Gerth, H. & Mills, W. Essays. (pp. 267-301). London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203452196
Weber, M. (1978). Economy and Society: An Outline of Interpretive Sociology (Roth G. & Wittich C. Eds.). University of California Press.
Wilson, J. O. S., Dawson, P., Dobson, S., & Goddard, J. (2007). Are football referees really biased and inconsistent?: evidence on the incidence of disciplinary sanction in the English Premier League. Journal of the Royal Statistical Society: Series A (Statistics in Society), 170(1), 231-250. https://doi.org/10.1111/j.1467-985X.2006.00451.x

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ