Etymological Analysis of the Turkısh Words in the Egyptian Dialect

Word migration is very common in the relations between languages. There is a certain amount of borrowing and lending in many languages. This applies to Arabic and Turkish as well. The words that are borrowed from Turkish to Arabic exist mostly in local dialects. As far as we can identify, there are 995 Turkish words in the Egyptian dialect. These words are of 36 different origins and types. There are also 38 words whose origin could not be determined. About one-third (305) of the words which we can identify went to the Egyptian dialect through Turkish is Turkish. A significant portion of those words, about two-thirds (189), were observed to have been used since the time of Old Turkish. There are also words from Middle Turkish and Modern Turkish. The words of Turkish origin in the Egyptian dialect are followed by the words that are borrowed from Persian to Turkish and from there to Egyptian Arabic. In addition, Italian, French and Greek words have also been observed to hold a certain amount of space. As far as we can determine, there are 57 Turkish words of Arabic origin in Egyptian Arabic. These are words that are mostly used as names and end with the letter (ة (and they are usually written with (ت (in Ottoman Turkish. Behçet, Cevdet, Fikret are some of these types of words. Also, the names ending in ( ي –î) in Ottoman Turkish have been supplemented with (î) to create proper names in Ottoman Turkish. Such names which don't normally exist in Arabic are now also seen in that language with the effect of Ottoman Turkish. Some of such names are Abdî, Adlî, Avnî, Azmî, Bedrî, Fehmî. It has been observed that some of the words of Arabic origin that passed through Turkish into the Egyptian dialect are words that have gained new meanings in Turkish and then transferred into Egyptian Arabic with these meanings. For example, the word ( أمان /Aman), is derived from the Arabic word أمان and expresses meanings such as "being sure, making sure, safety". However, unlike its Arabic meanings, the word is used to strengthen the meaning in sentences expressing various emotions in our language and it has been transferred to Egyptian Arabic in this way.

Mısır Lehçesindeki Türkçe Kelimelerin Köken Analizi

Diller arası ilişkilerde kelime göçleri sıkça rastlanılan durumlardan birisidir. Birçok dil için alıntı ve verinti belirli oranlarda söz konusudur. Benzer bir durum Arapça ve Türkçe için de geçerlidir. Türkçe’den Arapça’ya geçen kelimeler daha çok yerel lehçelerde varlıklarını sürdürmektedirler. Tespit edebildiğimiz kadarıyla Mısır lehçesinde 995 Türkçe sözcük bulunmaktadır. Bu sözcükler 36 farklı kökende ve türdedir. Ayrıca 38 adet kökeni belirlenemeyen sözcük vardır. Mısır lehçesine Türkçe aracılığıyla geçtiğini belirleyebildiğimiz sözcüklerin yaklaşık üçte biri (305 tanesi) Türkçe’dir. Bu türden kelimelerin önemli bir bölümünün, yaklaşık üçte ikisinin (189) Eski Türkçe’den beri kullanılan kelimeler olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca Orta Türkçe ve Türkiye Türkçesi’nden kelimeler de bulunmaktadır. Mısır lehçesindeki Türkçe kökenli sözcükleri, Farsça’dan Türkçe’ye, oradan da Mısır Arapçasına geçen sözcükler takip etmektedir. Ayrıca İtalyanca, Fransızca ve Yunanca sözcüklerin de belirli bir yekûn tuttukları gözlemlenmiştir. Mısır Arapçasında tespit edebildiğimiz kadarıyla 57 Arapça kökenli Türkçe sözcük de bulunmaktadır. Bu kelimeler daha çok isim olarak kullanılan ve (ة (harfiyle biten kelimelerdir ve Osmanlı Türkçesi’nde, genellikle (ت (harfiyle yazılmaktadır. Behçet, Cevdet, Fikret gibi kelimeler bu türden kelimelerden bazılarıdır. Ayrıca Osmanlı Türkçesinde ( ي– î) ile biten adlara (î) eki getirilerek Osmanlı Türkçesinde özel adlar oluşturulmuştur. Arapçada olmayan bu türden adlar Osmanlı Türkçenin etkisiyle Arapçada da görülmektedir. Bu türden adlardan bazıları şunlardır: Abdî, Adlî, Avnî, Azmî, Bedrî, Fehmî. Mısır lehçesine Türkçe’den geçen Arapça kökenli sözcüklerin bazılarının ise, Türkçe’de yeni anlam kazanan ve bu anlamlarıyla Mısır Arapçasına geçen sözcükler oldukları müşahede edilmiştir. Örneğin (مانَ أ / Aman) kelimesi, Araça أمان kelimesinden gelmekte ve “emin olma, emin kılma, emniyet” gibi anlamları dile getirmektedir. Ancak kelime Arapçadaki anlamlarından farklı olarak, dilimizde çeşitli duyguları ifâde eden cümlelerde anlamı güçlendirmek için kullanılmaktadır ve Mısır Arapçasına da bu şekliyle geçmiştir.

PDF

___

Abdu’d-Dâyim, Muhammed. (2004). el-Kelimâtü’t-Türkiyye fi’l-Luğati’l-Arabiyye ve’l-Lehceti’sSûriyye.

Abuşvereb, Abdulkerîm. (1986). el-Kelimāt ül-'Osmaniyye fi'l Lehcetil'- Libiyye, Studies on Turkish-Arab Relations Annual. 1, İstanbul, 6-12.

Akar, Ali. (2010). Türkçe-Arapça Arasındaki Sözcük İlişkileri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 8, 9-16.

Allûb, Abdülvehhâb. (2014). ed-Dahîl fi’l-Âmmiyyeti’l-Mısriyye. Kahire: el-Merkezu’l-Kavmî li’tTercüme.

Ateş, Ahmet. (1966). Arapça Yazı Dilinde Türkçe Kelimeler, 10. Yüzyıla Kadar. Türk Kültürü Araştırmaları II, Ankara, 5-25.

Avcı, Necati. (1996). Libya Yerel Arapçasında Kullanılan Türkçe Kelimeler, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 147-157.

Avn, Şerif Kasım. (2002). Kamusu’l-Lehce’tü’l-ʿAmmiyye Fi’s-Sudan, Hartum: Daru’s-Sudaniyye li’l-Kutub.

Aytaç, Bedrettin. (1994). Arap Lehçelerindeki Türkçe Kelimeler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Ayverdi, Z.İ. Kubbealtı Lügatı. http://lugatim.com

Bayatlı, Hidayet Kemal. (1993). Irak Arapçasında Türkçe Sözcük ve Terimler, Dil Dergisi 14, 60-66.

Bechraoui, Mohammed-Fadhel. (2002, Bahar). Türk Dilinin Tunus’taki Tarihi: Örnekler ve Evreler, Milli Folklor Dergisi, 53, 126-160.

Belguedj, Mohammed Salah. (1971). Le mots turcs dan le parler algèrien, Turcica, 3, 133-142.

Çetin, M. Nihad. (1991). Ateş, Ahmet, Diyanet vakfı islam ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 30.09.2018. https://islamansiklopedisi.org.tr/ates-ahmet

Duhman, Mahammad Ahmad. (1990). Mucemu'l-Elfazu't- Tarihiyye fi-Asri'l-Mamalukiya (Dictionary of Historical Mamluk's Words and Expressions), Şam: el-Ekü, İsmail bin 'Ali. (1985). Kelimat Türkiyye Mus-ta’mele fi'l Yemen, el-Eklîl, 49-58.

El-Mısratî, Ali Mustafa. (1968). Libya-Türkiye Arasındaki Tarihi İlişkiler. Trablus:

el-Mısrî, Hüseyn Mucib. (1967). et-Türkiyye fi’l-Ammiyyeti’l-Mısriyye, el-Mecelletü’tTarihiyyeti’l-Mısriyye, XXIII, Kahire. 385-393.

Emad, Atilla. (2013). Ürdün Lehçesinde Türkçe Kökenli Kelimeler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doğu Dilleri ve Edebiyatları Anabilim Dalı.

Eren, Hasan. (1997). Halası-Kun, Tibor, Diyanet vakfı islam ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 30.09.2018. https://islamansiklopedisi.org.tr/halasi-kun-tibor

Fazlıoğlu, Şükran. (2016). Mahfuz, Hüseyin Ali, Diyanet vakfı islam ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 30.09.2018. https://islamansiklopedisi.org.tr/mahfuz-huseyin-ali

Gamal, Fady Adly Gouny. (2017). Mısır Arapçasındaki Türkçe Unsurlar, Uluturkad, c:2, sayı: 1, 1-20.

Gedik, Sadi. ve Al Berro, Shaze. (2016). Türkçe-Arapça Dil İlişkileri Bağlamında Muhammed Hayruddin El-Esedi’nin Halep Ansiklopedisi Üzerine Bir Değerlendirme, International Journal of Languages’ Education and Teaching, yıl:4, sayı: 2, 314-328.

Ghazi, Abdallah. (1990). Türkçe'nin Ürdün ve Suriye Lehçeleri'ne Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.

Guella, Noureddine (2011). Emprunts Lexicaux dans des Dialectes Arabes Algèriens, Synergies Monde arabe, 8, 81-88.

Guella, Noureddine. (2011). Emprunts Lexicaux dans des Dialectes Arabes Algèriens, Synergies Monde Arabe, 8, 81-88.

Gülensoy, Tuncer. (1975). Yaşayan Farsça ve Arapçadaki Türkçe Kelimeler Üzerine Notlar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 21, 127-157.

Gülensoy, Tuncer. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.

Güney, Fatma Şahan. (2018). Cezayir Arapçasına Osmanlıcadan Geçen Türkçe Kelimeler Ve Osmanlı Dönemi Cezayir’inde Günlük Hayat. Erişim tarihi: 24.08.2018, https://www.researchgate.net

Hazım, Naim. (1933). Arap Dilinde Türkçe, Ankara: Hâkimiyeti Milliye Matbaası. İnan, Abdülkadir, (1953). XIII ve XVI. Yüzyıllarda Mısır'da Oğuz-Türkmen ve Kıpçak Lehçeleri ve Halis Türkçe, Belleten, 53-71.

İsa, Ahmed. (1939). El-Muhkem Fî Usûli’l-Kelimâti’l-Âmmiyye. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî.

Kanar, Mehmet. (2003). Litmann, Enno, Diyanet vakfı islam ansiklopedisi, Erişim tarihi: 30.09.2018. https://islamansiklopedisi.org.tr/littmann-enno

Karaağaç, Günay. (2008), Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Karaağaç, Günay. Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, Erişim tarihi: 24 Ağustos 2018. http://turkoloji.cu.edu.tr

Kaymaz, Zeki (1983). Sudan Arapçasındaki Türkçe Söz Varlığı Üzerine, İzmir: Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü-Bornova.

Littmann, Enno. (1954). Türkisches Sprachgut im Agyptisch-Arabischen. Westostliche Abhandlungen Wiesbaden, 107-127.

Magdi, Bakr Abdel Monsef. (2009). Arapçada Türkçe Sözvarlığının Etkileri, Şarkiyat Mecmuası 14, 27-37.

Mahfūz, Hüseyn Alî. (1964). el-Elfâzu’t-Turkiyye fi’l-Lehceti’l-`Irâkiyye, et-Turâsu’ş-Şa'bî, VI, Bağdat, 1-24 (ayrı basım).

Muhammad bin Chanab. (1966). Cezayir Konuşma Dilinde Muhafaza Edilen Türkçe ve (Türkçe aracılığı ile gelen) Farsça Kelimeler (Ateş, Ahmed Çev.) Ankara: Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 157-213.

Mütevelli, Ahmed Fuad (1991). el-Elfazü't-Türkiyye Fi 'l-Lehecâti'l 'Arabiyye ve Fi Lugat'il-Kitâbe, Kahire: Dar üz-Zehrâ Li'n-Neşr.

Mütevelli, Ahmet Fuat, (1985). Arap Halk Dilinde Türkçe Kelimeler, Türk Halk Edebiyatında ve Folklorunda Yeni Görüsler II, Konya: Konya Kültür ve Turizm Derneği Yayınları.

Oğuz, M. Öcal. (2000). Belguedj'in Makalesine Göre Cezayir Konuşma Dilindeki Türkçe Kelimeler ve Tunus'taki Durum, Milli Folklor, 46, 10-21.

Öz, Mustafa. (1999). İbn Ebû Şeneb, Diyanet vakfı islam ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 30.09.2018. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebu-seneb

Özdemir, H. (1990). Tunus ve Civarında Yaşayan Türkçemiz, Türk Dünyası Araştırmaları, 64, 153-168.

Özkan, Öztekten. (2004). Türkçenin Dünya Dillerine Etkisine Genel Bir Bakış, V. Lefke Edebiyat Buluşması-Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, Ankara, 5-20.

Prokosch, Erich. (1983). Osmanisches Wortgut im Agyptisch-Arabischen, Berlin: Klaus Schwarz Verlag.

Prokosch, Erich. (1983). Osmanisches Wortgut im Sudan-Arabischen, Berlin: Klaus Schwarz verlag.

Saussey, R. E. (1929). Les Mots Tures Dans Le Dialecte De Damas, Dımeşk: 75-129.

Şahhâte, Hasîb. (2010). Kelimat Türkiyyetu’l-Asl Dahîle fi’l-Arabiyye, Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. https://pulpit.alwatanvoice.com/articles/2010/10/19/212174.html

Şahin, Abdussabur. (1994). İsti’mâlât Türkiyye fi’l-Âmmiyyeti’l-Mısriyye. Erişim tarihi: 11 Eylül 2018, http://wamadat.forumegypt.net/t8643-topic.

TDK. Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr

Tibor, Halasi-Kun. (1969). The Ottoman Elements in The Syrian Dialects, Archivum Ottomanicum 1, Mıuton, 14-91; 5 (1973). 17-95; 7 (1982). 117-267.

Turapbaykızı, Aljanbaeva Ulbala. (1999). Arab Tilindegi Türkizmder. Doktora Tezi, Almaty: ElFarabi Kazak Devlet Üniversitesi.

Türkmani, Khadija. (2015), Suriye Arapçasındaki Türkçe Unsurlar. (Yüksek Lisans Tezi) Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Türkmen Erkan, (2015). Arapçanın Libya Lehçesindeki Türkçe Kelimeler, Erdem, 10 (10), 211-225.

Türkmen, Erkan. (1988). Turkish Words in the Libyan Dialect of Arabic, Erdem, Atatürk Kültür Merkezi Dergisi IV, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 227-243.

Uysal, Halil (2018). Mısır Lehçesindeki Türkçe Kelimeler I, Journal of Current Researches on Social Sciences, 8 (4), 113-162.

Uysal, Halil (2018). Mısır Lehçesindeki Türkçe Kelimeler II, Journal of Current Researches on Social Sciences, 8 (4), 163-214.

Uzun, Mustafa. (2016). Mısrî, Hüseyin Mücîb, Diyanet vakfı islam ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 30.09.2018. https://islamansiklopedisi.org.tr/misri-huseyin-mucib

Yahya, Şamil Fahri. (1984). Arapçanın Muhtelif Lehçelerinde Türkçe Unsurlar, (doktora tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Yahya, Younis Ahmed Adam. (2017). Sudan Arapçası’ndaki Türkçe Kökenli Kelimeler: Fonetik ve Semantik Değişimler. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2018. afam.org.tr

Zülfikar, Tüccar. (2007). Onat, Naim Hazım, Diyanet vakfı islam ansiklopedisi, Erişim Tarihi: 30.09.2018. https://islamansiklopedisi.org.tr/onat-naim-hazim

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ