Türkiye’de Sivil Toplumun Tarihi Gelişimi ve Sivil Toplumun Örgütlü Yapısı Olarak STK’lar
Kökleri Aristoteles’in “politike koinonia” kavramına kadar giden sivil toplum kavramı tarih içerisinde değişmiş ve dönüşmüştür. Sivil toplum günümüzde devlet denetiminin veya baskısının ulaşamadığı veya belirleyici olmadığı alanlarda bireylerin devletten izin almadan, sorgulanma korkusu taşımadan ve ekonomik ilişkilerin baskısından büyük ölçüde bağımsız hareket ederek tutum belirleyebildikleri, gönüllü ve rızaya dayalı ilişkilerin ve kurumların oluşturulabildiği bir toplum olarak tanımlanmaktadır. Dünyada bugün anladığımız şekliyle sivil toplumun önemli hale gelmesi 1970’lerin ortası ve özellikle 1980 sonrasına tekabül etmektedir. Küreselleşmenin etkisiyle sivil toplum ve onun örgütlü hali olan sivil toplum kuruluşları çok daha etkili olmaya başlamıştır. Türkiye tecrübesi açısından da 80’ler özellikle 90’lı yıllarla birlikte sivil toplumun gelişiminde önemli ivmelenmeler yaşanmıştır. Devlet dışı organizasyonlar olarak kabul edilen sivil toplum kuruluşları, özerklikleri tartışılmakla birlikte pek çok büyük ulusal ve uluslararası projeyi hayata geçirebilmektedir. Tüm bunlar sivil toplum kuruluşlarını günümüz toplumunun önemli bir parçası hale getirmektedir. Araştırmada bu önemli parçanın daha iyi anlaşılması adına sivil toplumun günümüze değin gelişim serüveni ve Türkiye’ye yansıması gösterilmeye çalışılmaktadır. Bunun yanında sivil toplumun örgütlü hali olan sivil toplum kuruluşlarının Türkiye’de yıllar içerisindeki gelişimi, özellikle Osmanlı tecrübesiyle birlikte ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma yürütülürken geniş bir literatür gözden geçirilmiş, özellikle günümüz sivil toplum kuruluşlarına dair istatistik verilerden faydalanılmıştır.
Historical Development Of Civil Society And Ngo’s As The Organizational Structure Of Civil Society In Turkey
The concept of civil society, which has roots going back to Aristotle’s “politike koinonia”, has changed and transformed over the history. Civil society today is defined as a society where individuals can form relations and institutions voluntarily and with consent and can act mostly independent of the pressures of economic relations, without having fear of investigation and without asking permission from the state in areas where state’s authority and pressure can’t reach. Civil society, in the form that is known today, emerged around the mid-1970s and specifically in the 1980s. As a result of globalization, civil society and its organized form, civil society organizations, became much more effective. In the Turkish experience, there have been some increasing pace in the development of civil society during the 1980s and especially the 1990s. Civil society organizations, that are considered as non-governmental entities, despite contentions about their autonomy, can realize many national and international projects. All these have made civil society organizations an important part of the modern society. In order to understand this part better, in this research, the journey of evolution of civil society up to our day and its reflection on Turkey are shown. Along with that, the development of civil society organizations in Turkey, that are the organized form of civil society, are presented starting from the Ottoman experience. In conducting this research, a large literature is covered and statistical data about civil society of our day are employed.
___
- Acar Savran, G. (2013). Sivil toplum ve ötesi. Ankara: Dipnot Yayınları.
- Acun, F. (2005). "Osmanlı şehirelrinde devlet ve sivil toplum". Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi(10). “https://doi.org/10.20493/bt.25474”
- Aktaş, H. (2008). "Batıda ve Türkiye'de sivil toplum". Kamuda Sosyal Politika, 2(4).
- Arslan, S. (2010). "Türkiye'de sivil toplum". Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(31), s. 26-283.
- Buluş, A. (2009). "Sivil toplum kuruluşlarına tarihsel bir örnek: Osmanlı vakıfları". SÜİİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi(16).
- Çaha, Ö. (1994). "Osmanlı'da sivil toplum". Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49(3).
- Çaha, Ö. (2008). Sivil toplum aydınlar ve demokrasi (1 b.). İstanbul: Plato Film Yayınları.
- Çaha, Ö. (2012). Aşkın devletten sivil topluma. Ankara: Orion Kitabevi.
- Dağ, A. (2014). "Osmanlı Devletinde sivil toplum ve sosyal hizmetlerin temel unsurları". İHH İnsani ve Sosyal Araştırmalar Merkezi. İstanbul: İNSAMER Yayınları. 10 2019 tarihinde https://insamer.com/rsm/files/Osmanli%20Devletinde%20Sivil%20Toplum%20ve%20Sosyal%20Hizmetlerin%20Temel%20Unsurlari.pdf adresinden alındı. “https://doi.org/10.16947/fsmia.582365”
- Dernek sayısı. (2019, 09 23). Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü: https://www.siviltoplum.gov.tr/dernek-sayilari adresinden alındı
- Dernekler Kanunu. (2015, 06 29). Dernekler dairesi başkanlığı : http://www.dernekler.gov.tr/tr/Mevzuat/kanun/4721-Sayili-Turk-Medeni-Kanunu.aspx adresinden alındı
- Derneklere ait gelir toplamları. (2019, 09 25). Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü: https://www.siviltoplum.gov.tr/derneklere-ait-gelir-toplamlari adresinden alındı
- Gözübüyük Tamer, M. (2010). Tarihsel süreçte sivil toplum. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(1).
- Günay, H. (2012). "Vakıf". DİA, 42.
- Hobbes, T. (2014). Leviathan (13 b.). (S. Lim, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- İçduygu, A., Meydanoğlu, Z., & Sert, D. (2011). Türkiye'de sivil toplum: Bir dönüm noktası uluslararsı sivil toplum endeksi projesi Türkiye ülke raporu 2. İstanbul: Tüsev Yayınları. “https://doi.org/10.17829/turcom.435076”
- Karakuş, O. (2006). Avrupa Birliği uyum sürecinde Türkiye'de sivil toplum kuruluşları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. “https://doi.org/10.14520/adyusbd.98223”
- Karpat, K. (2010). Osmanlı'dan günümüze asker ve siyaset (1 b.). İstanbul: Timaş Yayınları.
- Kentel, F. (2003). "Sivil toplum kuruluşları projecilik versus kültürel yurttaşlık". Projeler, Projecilik ve Sivil Toplum Kuruluşları. İstanbul: Türkiye Ekonomik vve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları. “https://doi.org/10.18368/iu/sk.09040”
- Keyman, E. (2004). "Avrupa'da ve Türkiye'de sivil toplum". Sivil toplum ve demokrasi konferans yazıları no 3. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları Eğitim ve Araştırma Birimi. “https://doi.org/10.31589/joshas.134”
- Keyman, E. (2006). Türkiye'de sivil toplumun serüveni: imkansızlıklar içinde bir vaha. Ankara: Sivil Toplum Geliştirme Merkezi Yayınları.
- Köprülü, B. (1951). "Tarihte vakıflar". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(3), s. 479- 518. “https://doi.org/10.1501/hukfak_0000000895”
- Onbaşı, F. (2005). Sivil toplum. İstanbul: LM Yayınları.
- Orhan, Ö. (2012). "J. J Rousseau'da genel irade kavramı". Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi(14).
- Özdemir, R. (1994). "Osmanlı devletinin tarikat tekke ve zaviyelere karşı takip ettiği siyaset". Ankara Üniversitesi Osmanlı TArihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi"(5). “https://doi.org/10.1501/otam_0000000217”
- Rousseau, J. J. (2015). Toplum sözleşmesi (13 b.). (V. Günyol, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Ryfman, P. (2006). Sivil toplum kuruluşları (1 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Saygılı, A. (2014). "Jean Bodin'in egemenlik anlayışı çerçevesinde kralın iki bedeni". Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63(1). “https://doi.org/10.1501/hukfak_0000001744”
- Seçim Arşivi. (1995). 10 12, 2019 tarihinde Yüksek Seçim Kurulu: http://www.ysk.gov.tr/tr/1983- 2007-yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3008 adresinden alındı
- Selahattin, B. (2012). "Osmanlı devletinde ekonomik hayatın yerel unsurları: ahilik teşkilatı ve esnaf loncaları". İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi(21).
- Sever, M., Umut, G., Salman, O., & Cansuz Kurt, Y. (2018). Türkiye kalkınma yardımları raporu. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı.
- Sırma, E., Özekici, T., & Kısacık, Ü. (2013). Osmanlı'dan Cumhurit'e Cemiyetler. Ankara: İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı.
- Simonson, J., Vogel, C., & Tesch-Römer, C. (2016). Freiwilliges engagement in Deutschland. Rostock: Bundesministerium für Familie, Senioren und Frauen, und Jugend. “https://doi.org/10.1007/978-3-658-12644-5_25”
- Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (2019, 07 04). https://www.siviltoplum.gov.tr/dernek-uyesayilarinin-turkiye-nufusuna-orani adresinden alındı
- Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (2019, 09 23). https://www.siviltoplum.gov.tr/derneksayilari adresinden alındı
- Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (2019, 09 23). https://www.siviltoplum.gov.tr/derneklerin-yillara-gore-uye-sayilari adresinden alındı
- Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (2019, 09 25). https://www.siviltoplum.gov.tr/derneklerin-faaliyet-alanlarina-gore-dagilimi adresinden alındı
- Şen, S. (2008). Yoksullukla mücadelede sivil toplum kuruluşlarının yeri ve önemi (Yayımlanmamış yüksekl lisans tezi). Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. “https://doi.org/10.30803/adusobed.390396”
- Toker Kılıç, N. (2005). "Demokrasinin varlık koşulu olarak çoğulculuk". Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi(9).
- Uğur, A. (1998). "dünyada ve Türkiye'de sivil toplum kuruluşlarının gelişimi". O. Köker (Dü.), Üç Sempozyum Sivil Toplum Kuruluşları. içinde İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları. “https://doi.org/10.26695/mukatcad.2019.23”
- Uluç, V. (2013). "Türkiye'de sivil toplum ve demokrasi ilişkisi". CÜİİBF Dergisi, 14(1).
- Ülkelere göre insani yardım kuruluşlarına üye olma durumu. (2014). 10 02, 2019 tarihinde World Values Survey: http://www.worldvaluessurvey.org/WVSOnline.jsp adresinden alındı
- Vakıf yüksek öğretim kurumları 2019. (2019). 09 25, 2019 tarihinde Yüksek Öğretim Kurumu: https://www.yok.gov.tr/HaberBelgeleri/Haber%20İçerisindeki%20Belgeler/Yayınlar/2019/ Vakif_Yuksekogretim_Kurumlari_2019.pdf adresinden alındı. “https://doi.org/10.15337/suhfd.467409”
- Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2018, 09 25). 09 25, 2019 tarihinde https://cdn.vgm.gov.tr/genelicerik/genelicerik_945_290519/12-sektorel-bazda-yil-ici.pdf adresinden alındı
- Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2018, 09 25). 09 25, 2019 tarihinde https://cdn.vgm.gov.tr/genelicerik/genelicerik_945_290519/10-yeni-vakiflarin-hedef-.pdf adresinden alındı
- Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2019). 09 23, 2019 tarihinde https://cdn.vgm.gov.tr/genelicerik/genelicerik_945_290519/03-yeni-vakiflarin-yil-ba.pdf adresinden alındı
- Vakıflar Genel Müdürlüğü. (2019). 09 23, 2019 tarihinde https://cdn.vgm.gov.tr/genelicerik/genelicerik_945_290519/14-yeni-vakiflarla-ilgili.pdf adresinden alındı
- Yıldırım, E. (2005). "Apolitik politikaların inşacısı olarak sivil toplum". Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi(10). “https://doi.org/10.20493/bt.25474”
- Yıldız, Ö. (2004). Sivil toplum, demokrasi ve çoğulculuk. Sivil Toplum Düşünce ve Araştırma Dergisi(5). “https://doi.org/10.20493/bt.25474”
- Yüksel, A. (2003). "Türk İslam medeniyetinde vakıfların önemi ve fonksiyonları". Yoksulluk, 3