Maymun Dağı(Çardak-Denizli/Dazkırı-Afyonkarahisar)’nın Morfotektonik Özelliklerinin CBS ile Belirlenmesi

Ege Bölgesi, genişlemeli tektonik rejimin etkisi ile birçok horst graben sistemine sahiptir. Graben sahaları genellikle ovalara karşılık gelirken, horstlar dağlık kütlelere karşılık gelmektedir. Oluşum süreçlerinin devam ettiği Ege bölgesinde aktif tektoniğin izlerini belirgin olarak gözlemlemek ve kantitatif verilerle ortaya koymak mümkündür. Arazi çalışmaları ile net olarak gözlemlenen jeomorfolojik özelliklerin sayısal verilerle desteklenmesi, tektonik gelişimin kantitatif olarak ortaya konması jeomorfoloji çalışmalarını Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) teknolojisi ile farklı bir boyuta taşımıştır. Bu çalışmada Büyük Menderes grabeninin, Acıgöl grabeni bölümünün kuzeyini oluşturan Maymun Dağı horstunun jeomorfolojik özellikleri morfometrik analizlerle tespit edilmeye çalışılmıştır. Maymun Dağının Beşparmak horstu ile sınır ayrımının hangi noktalardan yapılacağı çok net olmamakla beraber, bu çalışma da dağ üzerinde kuzey-kuzeybatı ve güney kısımda yer alan karakteristik havzalar esas alınarak Beşparmak dağının güney yamaçları da havzaya dahil edilerek bir sınır oluşturulmuştur. Araştırma alanı yaklaşık olarak 282 km2 lik bir sahaya karşılık gelmektedir. Bu çalışma ile bu alanda jeolojik yapı, tektonizma, diğer etken ve süreçlerin işlemesi sonucu ortaya çıkan Maymun Dağının jeomorfolojik özellikleri kantitatif verilerle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Dağın üzerinde bulunan, Kuruçay deresi, Koca dere, Tokat deresi, Acıpınar deresi, Çardak kuzeyindeki Göz deresi, Batıda Dutluca deresi, kuzeybatıda Yeşilgöldere havzaları morfometrik olarak analiz edilmiştir. Çalışmada bu havzalarda jeomorfometrik indislerden; hipsometrik eğri (He) – hipsometrik integral (Hi), vadi taban genişliği – vadi yüksekliği oranı (Vf), vadi genişliği, üçgen yüzey (feçeta) indeksi (Pf), dağ önü sinüslük oranı (Smf) hesaplanmış; havzanın morfometrik özellikleri jeomorfolojik gelişimi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada araştırma alanının 5 m çözünürlüklü Sayısal Yükseklik Modeli (DEM), jeoloji verisi, aktif fay verisi kullanılmış ve CBS yazılımlarından ArcGIS10.5 paket programı tercih edilmiştir. Çalışma sonrasında Maymun Dağının oluşumu, jeomorfolojik gelişimi ve morfometrik özellikleri ortaya konulmuştur.

Determination of Morphotectonic Features of the Maymun Mountain (Çardak-Denizli/DazkiriAfyonkarahisar) Using by G

Aegean Region has many horst graben systems due to the effects of extensional tectonic regime. Graben fields generally correspond to the plains, while horsts match to mountainous masses. It is possible to observe the traces of active tectonics in the Aegean region where formation processes are active and to reveal them with quantitative data. Supporting geomorphological features clearly observed with good field experience with digital data, quantitative determination of tectonic development carried geomorphology studies to a different dimension with Geographical Information Systems (GIS) technolog. In this study, the geomorphological features of the Maymun Mountain horst forming the northern part of the Acıgöl graben section of Büyük Menderes graben were tried to be determined by morphometric analysis. Although it is not clear from which points the separation of the border between Beşparmak Horst and Maymun Mountain will be made, this study is based on the characteristic basins located on the north-northwest and south parts of the mountain. It corresponds to an area of 282 km2 . In this study, the geomorphological characteristics of the Maymun Mountain, which arose as a result of geological structure, tectonism and other factors and processes in this area, have been tried to be determined by quantitative data. In this study, the geomorphological characteristics of the Maymun Mountain, which is the result of the geological structure, tectonism and other factors and processes in this area, has been tried to be determined by quantitative data. In this study, geomorphometric indices; hipsometric curve (Hc) - hipsometric integral (Hi), valley floor width - valley height ratio (Vf), valley width, triangular surface (facet) index (Pf), mountain front sine ratio (Smf) ) calculated; geomorphological development of the basin. In this study, 5 m resolution Digital Height Model (DEM), geology data, active fault data and GIS software ArcGIS10.5 package program were used. After the study, the formation of Maymun Mountain, its geomorphological development and morphometric properties were revealed.

PDF

___

Avcı, V. ve Günek, H., (2015). Uludere Havzası'nın (Bingöl) Jeomorfolojik Özelliklerinin Belirlenmesinde Morfometrik Analizlerin Kullanımı, Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 745-766. https://doi.org/10.14520/adyusbd.39800

Avcı, V. ve Kıranşan, K., (2017). Darköprü Deresi Havzası'nda (Bingöl) tektonik etkinin morfometrik analizlerle belirlenmesi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (48), 270-284. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1499

Avcı , V., ve Sunkar, M., (2017). Jeomorfik İndislerle Varto Havzası'nda (Muş) Tektonik Aktivitenin Belirlenmesi. Türk Coğrafya Kurumu 75. Kuruluş Yılı Kongresi Tam Metin Bildiriler Kitabı (s. 730 - 742). Ankara: Türk Coğrafya Kurumu.

Bahadır, M. ve Özdemir, M.A.(2011). Acıgöl Havzası'nın Sayısal Topoğrafik Analiz Yöntemleri İle Morfometrik Jeomorfolojisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Journal of International Social Research, Cilt:4 Sayı:18

Biswas, S.,Sudhakar, S., Desai, V.R., (1999). Prioritisation of Subwatersheds Based on Morphometric Analysis of DrainageBasin: A Remote Sensingand GIS Approach, Journal of the Indian Society of Remote Sensing, Vol. 27, No.3, p. 155-166. https://doi.org/10.1007/bf02991569

Bull, B. W., (1977). Tectonic geomorphology of the Mojave Desert, U.S. Geological Survey Contact Report 14-08-001-G-394.

Bull, W.B., (1978). Geomorphic Tectonic Activity Classes of the South front of the San Gabriel Mountains, California. U.S.

Bull W. B., (2007). Tectonic Geomorphology of Mountains: a new approach to paleoseismology (p. 328). Wiley-Blackwell, Oxford

Burbank, D.W., Anderson, R.S., (2012). Tectonic Geomorphology. second ed. Wiley-Blackwell (454 pp.).

Ceylan, M.A., (1998). Baklan-Çivril Havzası ve Yakın Çevresinin Hidrojeomorfolojik Etüdü, , Marmara Üniveritesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) 260 p.. İstanbul

Cox, R.T., (1994). Analysis of Drainage-basinSymmetry as a Rapid Technique to Identify Areas of Possible Quaternary Tilt-block Tectonics: an Example from the Mississippi Embayment, Geol. Soc. Am. Bull., 106, 571-581. https://doi.org/10.1130/0016- 7606(1994)106<0571:aodbsa>2.3.co;2

Cürebal, İ., (2004). Madra Çayı'nın Hidrografik Özelliklerine Sayısal Yaklaşım. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:11, 11-24.

Cürebal, İ. ve Erginal, A.E., (2007). Mıhlı Çayı Havzası’nın Jeomorfolojik Özelliklerinin Jeomorfik İndislerle Analizi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 126-135.

Demoulin, A., (2011). Basin and River Profile Morphometry: A New Index With A High PotentialforRelativeDating of Tectoni Cup Lift, Geomorphology, 126, 97-107. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.10.033

Ege, İ., Polat, S.ve İzmirli, E., (2019). Özdemirci (Çivril – Denizli) Havzası’nın Morfotektonik Özelliklerinin Cbs İle Belirlenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(44), 141-167.

Efe, R., (1994). Biga Yarımadasında Neotektoniğin Jeomorfolojik İzleri. Türk Coğrafya Dergisi, S. 29: 209-242.

Erginal, A.E. ve Cürebal, İ., (2007). Soldere Havzasının jeomorfolojik özelliklerine morfometrik yaklaşım: jeomorfik indisler ile bir uygulama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 203-210.

Fural, Ş. (2018). Acısu Çayı’nın (Serik-Antalya) Drenaj Özelliklerinin Morfometrik Analizi, JassStudies-TheJournal of Academic Social Science Studies, Number: 72 Autumn III 2018, p. 541-556. https://doi.org/10.9761/jasss7914

Geçen, R. ve Ölmez, İ., (2017). Beyazçay Havza’sının (Hatay) Jeomorfometrik Analizler İle Değerlendirilmesi, UJES-2017 Bidiriler Kitabı, 212-221 Göktaş, F., Çakmakoğlu, A., Tarı, E., Sütçü, Y.E., Sarıkaya, H., (1989). Çivril-Çardak Arasının Jeolojisi. MTA Rapor, No:318.

Gürbüz, A., Boyraz, S. and M. Tariq Ismael, T., (2012). Plio-Quaternary Development of The Baklan–Dinar Graben: Implicationsfor Cross-Graben Formation in SW Turkey, International Geology Review, Vol. 54, No. 1, January, 33–50, https://doi.org/10.1080/00206814.2010.496543

Hack, J. T., (1973). Stream-Profile Analysis andStream-Gradient Index", U.S. Geological Survey Journal of Research. 1, 421- 429.

Harlin, J. M., (1978). Statistical moments of the hypsometric curve and itsdensity function, Journal of the International Associationfor Mathematical Geology, 10 (1), 59-72. https://doi.org/10.1007/bf01033300

İzmirli, E. ve Ege, İ., (2019). Gökpınar Çayı Havzasının Jeomorfometrik İndisler İle İncelenmesi, Gelecek Vizyonlar Dergisi (fvj: Future Visions Journal) 3(3): 2019, 41-57 https://doi.org/10.29345/futvis.81

Karataş, A., (2014). Karasu Çayı Havzasının Hidrografik Planlaması, İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul

Keller, E.A., (1986). Investigation of Active Tectonics: Use of Surficial Earth Processes, In: Washington, D.C. (Ed.), Panel on Active Tectonics. National Academy Press, 136-147.

Keller, E.A. ve Pinter, N., (2002). Active Tectonics, Earthquakes, Uplift and Landscape, Second edition. Prentice Hall, Upper Saddle River

Koçyiğit, A., (1984). Güneybatı Türkiye ve Yakın Dolayında Leva İçi Yeni Tektonik Gelişim, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 27 (1), 1-15

Koçyiğit, A., Ünay, E., Saraç, G., 2000. Episodic graben formation and extensional neotectonic regime in west Central Anatolia and the Isparta Angle: a case study in the Akşehir-Afyon Graben, Turkey. Geol. Soc. London, Spec. Pbl. 173. pp. 405-421. https://doi.org/10.1144/gsl.sp.2000.173.01.19

Koçyiğit, A., 2005. The Denizli Graben-Horst System and the Eastern Limit of Western Anatolian Continental Extension: Basin Fill, Structure, Deformational Mode, Throw Amount and Episodic Evolutionary History, SW Turkey. Geodinamica Acta, 18/3-4, pp.167–208. https://doi.org/10.3166/ga.18.167-208

Köle, M.M., (2016). Devrez Çayı vadisinin tektonik özelliklerinin morfometrik indisler ile araştırılması, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 33, 21-36. http://www.journals.istanbul.edu.tr/iucografya

Mayer, L., (1990). Introduction to Quantitative Geomorphology, PrenticeHall, New Jersey.

Melton, M.A., (1957). An analysis of the relation amongelements of climate, surface properties and geomorphology, Tch. Rep. No. 11, Department of Geology, Columbia University, New York.

Moglen, G.E.;Brass, R.L., (1995). Theeffect of spatial heterogeneities on geomorphic expression in a model of basin evolution, Water Resour. Res.,31, 2613-2623. https://doi.org/10.1029/95wr02036

Özdemir, H., (2007). Havran Çayı Havzasının (Balıkesir) CBS ve Uzaktan Algılama Yöntemleriyle Taşkın ve Heyelan Risk Analizi. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Özdemir, H., (2011). Havza Morfometrisi ve Taşkınlar, Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, No:5, 507-526,

Öztürk, B., (2008). Biga Yarımadasında Asimetrik Havza Gelişimi ve Yapı İlişkisine Bir Örnek: Yapıldak Dere Havzası. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Dergisi, S. 6-7: 133-149

Öztürk, B. ve Erginal, A.E., (2008). Bayramdere Havzasında (Biga Yarımadası- Çanakkale) Havza Gelişiminin Morfometrik Analizler ve Jeomorfolojik İndislerle İncelenmesi, Türk Coğrafya Dergisi, 50, 61-68.

Pike, R.J. ve Wilson, S.E., (1971). Elevation Relief Ratio, Hypsometric Integral and Geomorphic Area-Altitude Analysis, Geol. Soc.Am. Bull., 62, 1079-1084. https://doi.org/10.1130/0016- 7606(1971)82[1079:erhiag]2.0.co;2

Philippson, A., (1915). ErgaenzungsheftezuPetermannsMitteilungen, (Nr. 167, 1910; 172, 1911; 177, 1913; 180, 1914; 183, 1915) Berlin

Price, P. C., Scott, B., 1994. Fault-block Rotations at the Edge of A Zone of Continental Extension, Southwest Turkey, J. Struct. Geology 16, 381–392. https://doi.org/10.1016/0191-8141(94)90042-6

Reddy, G.P.O.,Maji, A.K., Gajbhiye, K.S., (2004). Draina gemorphometry and itsinfluence on landformcharacteristics in basalticterrain, centralIndia—a remotesensingand GIS approach. Int J Appl. Observ. Geoinf. 6:1–16.

Sarp, G., Geçen, R., Toprak V., Düzgün, Ş., (2011). Morphotectonic Properties of Yenicaga Basin Area in Turkey, 34th International Symposium on Remote Sensing of Environment April 10- 15, 2011 Sydney, AUSTRALIA

Seyitoğlu, G., Scott, B.C., Rundle, C.C. (1992). Timing of Cenozoic extensional tectonics in west Turkey. Journal of the Geological Society, London, 149, 533-538. https://doi.org/10.1144/gsjgs.149.4.0533

Seyitoğlu, G. ve Işık, V., (2015). Late cenozoic extensional tectonics in western anatolia: Exhumation of the menderes core complex and formation of related basins, Bulletin of The Mineral Research and Exploration · December 2015 MTA Dergisi (2015) 151: 49-109 https://doi.org/10.19111/bmre.49951

Schumm, S.A., (1956). Evolution of drainagesystemsandslopes in badlands at PerthAmboy, New Jersey. Geol. Soc. Am. Bul. 67, 597-646.

Simoud, E.;Karagkouni, V.; Papantoniou, G. AndNomikou, P. (2013). Morphotectonicanalysis of KozaniBasin (Western Macedonia, Greece) , Bulletin of the Geological Society of Greece, XLVII (2), 657-666. https://doi.org/10.12681/bgsg.11099

Sözbilir, H. 2005. Oligocene–Miocene extension in the Lycian orogen: evidence from the Lycian molasse basin, SW Turkey. Geodinamica Acta 18, 255–282. https://doi.org/10.3166/ga.18.255-282

Strahler, A. N., (1952), Hypsometric (area-altitude) Analysis of Erosional Topography, Geological Society of America Bulletin (63), 1117-1142. https://doi.org/10.1130/0016- 7606(1952)63[1117:haaoet]2.0.co;2

Şahbaz, A., Görmüş, S. 1992. Çardak (Denizli) Kuzeyindeki Eosen-Oligosen Yaşlı Konglomeraların Stratigrafik ve Sedimantolojik İncelemesi. Türkiye 9. Petrol Kongresi ve Sergisi, 62-74s., Ankara.

Şenel, M. 1997. Denizli-J9, 1/100.000 Ölçekli Jeoloji Haritası ve Açıklamalı Kitapçığı. MTA Yayınları, 18s., Ankara.

Tagliasacchi, E ve Yağmurlu, F. (2019) Acıgöl Grabeni Kuzeyindeki Pliyo-Kuvaterner Yaşlı Karasal Çökellerin Fasiyes Özellikleri ve Bölgenin Paleoortamsal Gelişimi, GB-Türkiye, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 23, Sayı 2, 440-451, 2019 https://doi.org/10.19113/sdufenbed.462302

Toker, E. 2008. Acıgöl–Çardak (Denizli) Grabeninin Kuzeyindeki Tersiyer Çökellerinin TektonoSedimanter Gelişiminin İncelenmesi, Doktora Tezi, 242, Isparta.

Topal, S., (2012). Denizli Havzasındaki Fayların Tektonik Jeomorfolojisi (GB Türkiye), Pamukkale Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış doktora tezi, Denizli.

Topal, S., (2018). Quantitative analysis of relative tectonic activity in the Acıgöl fault, SW Arabian Journal of Geosciences, 11:198, https://doi.org/10.1007/s12517-018-3545-z Topuz, M. ve Karabulut, M. (2016). Limonlu ve Alata Havzalarının (Mersin-Erdemli) jeomorfometrik analizi, Turkish Studies, 11 (2), 1231-1250. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.9165

Turoğlu, H., (1997). İyidere Havzasının Hidrografik Özelliklerine Sayısal Yaklaşım, Türk Coğrafya Dergisi, 32, 355-364.

Uzun, M., (2014). Lale Dere (Yalova) Havzası'nın jeomorfolojik özelliklerinin jeomorfometrik analizlerle incelenmesi, Route Educational and Social Science Journal, 1(3), 72-88. https://doi.org/10.17121/ressjournal.91

Western, A. W., Finlayson, B. L., McMahon, T. and A.; O’Neil, I. C. (1997). A Method for Characterizing Longitudinal Irregularity in River Channels, Geomorphology, 21, 39- 51. https://doi.org/10.1016/s0169-555x(97)00023-8

Yıldırım, A.ve Karadoğan, S. (2011). Raman Dağları Güneyinde (Dicle Vadisi) Morfometrik ve Morfotektonik Analizler, Dicle Üniv. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 154-166. https://doi.org/10.14582/duzgef.674

Zeybek, H. İ. (2010). Turhal Ovası (Doğal Ortam Özellikleri). İstanbul: Çantay Yayınları

Zorer H. ve Tonbul, S. (2019). Başkale Havzası’nda Havza Gelişiminin Jeomorfometrik Analizlerle İncelenmesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol. 29, No. 2, Pp. 19–38, Jul. 2019. https://doi.org/10.18069/firatsbed.536045

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ