Türk Kültüründe ‘Gönüllü Ölümden Hastanede Ölüme’ Ölümün Seyri Üzerine Bir Deneme

Bu makalede Türk kültür tarihinde süreç içerisinde değişen ölme biçimleri konusu incelenmektedir. Ölüm evrensel ve değişmeyecek bir gerçektir. Kaçınılmaz bu gerçek karşısında kişioğlu ölümü kabullenebilmek için ona bir takım anlamlar yüklemiştir. Başlangıçtan günümüze ölüm algılarımız çeşitli nedenlere bağlı olarak değişmiştir. Ölüm algımız değiştiği gibi zaman içerisinde ölme biçimlerimiz de farklılaşmaya başlamıştır. Başlangıçtan günümüze Türk kültürüne ve geleneklerimize bakarak değişen ölüm algısının ve ölme biçimlerimizin izi sürülebilir. Türk kültüründeki ölme biçimlerini; gönüllü ölüm, iyi ölüm, kötü ölüm ve modern dönemin bir olgusu olarak karşımıza çıkan hastanede ölüm olarak ele almak mümkündür. Gönüllü ölme biçimi, Türk evren tasavvurunu geniş anlamda yansıtan bir ölme biçimidir. Öte dünyayı bu dünyanın bir devamı olarak gören düşünme biçimi gönüllü ölüm biçimini mümkün kılmaktadır. İyi ölüm ise; ölüm öncesinde ölüme hazırlanma ve ölüm sırasını içine alan, ölümün yatakta beklendiği bir ölmedir. Ölmekte olanın yanında çocukları, eşi dostu, akrabaları ve yakınları hazır bulunur. Böyle bir ölümde ölüm anı kamuya açıktır. Ölme anı geleneğin kılavuzluğunda yönetilir. Kötü ölümler ise; ölüme hazırlanma fırsatı vermeyen ani ölümlerdir. Ayrıca eş, dost ve akrabalardan uzaktaki bir ölümle genç yaştaki ölüm de kötü ölüm olarak adlandırılır. Hastanede ölüm ise kamuya kapalı, kapılar ardında gerçekleşen ölümdür. Bu tür ölüm, doktorlar ve hemşireler tarafından yönetilir. İnsanın ölümle yaptığı bu yolculuk üzerine yeni anlamları da katarak yolculuğuna devam edecektir

A Study on the Course of Death Concept From “Voluntary Death” To “Death In Hospıtal” In Turkısh Culture

This article scrutinizes different forms of death in Turkish culture. Death is a universal and unchangeable reality. To be able to accept the inevitable reality, human beings have attributed various meanings to death. Till now, our perceptions about death were subjected to change due to various reasons. Along with the fact that our points of views are changing, the forms of our death are also not fixed. Therefore, this article aims to follow the track of the perceptions and forms of death in Turkish culture and traditions. As forms of death in Turkish culture, it is possible to count voluntary deaths, good deaths, bad deaths and deaths in hospital which is a phenomenon of the modern times. The voluntary death is a form of dying reflecting the Turkish vision of the universe in its broad sense. What makes voluntary death possible is the way of our consideration of “the other world” as a continuation of the world we currently live in. Secondly, good death is considered as a death which is being awaited in bed. Children, friends, relatives and relatives of the dying are present. In this form of death, the moment of dying is open to the public. The moment of dying is guided by the traditions itself. Bad deaths are the sudden deaths that do not give an opportunity to prepare for the death. Besides, a death away from spouse, friends and relatives and a death of a young person is also categorized as a bad death. Death in hospital is a form of death taking place behind doors. It is closed to the public and managed by the doctors and nurses. Human beings will continue their journey by adding new meanings to the death, a concept they carry everywhere.

PDF

___

Adıbelli, R. (2020). Hayat ve ölüm dikotomosi: Dinler tarihi perspektifinden bir bakış, Ölüm ve intihar disiplinler arası bir yaklaşım, (Edt. Meryem Berrin Bulut). Nobel Yayınları.
Alkır, Y. (2020). Bulgaristan Türklerinin halk inanışları: Şumnu ve çevresi, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Altun, I. (2004). Kandıra Türkmenlerinde doğum, evlenme ve ölüm, Yayıncı Yayınları.
Ariès, P. (2015). Batı’da ölümün tarihi, (Çev. Işın Gürbüz). Everest Yayınları.
Bauman, Z. (2018). Ölümlülük, ölümsüzlük ve diğer hayat stratejileri, (Çev. Nurgül Demirdöven). Ayrıntı Yayınları.
Boratav, P. N. (2001). Masallar-1 Uçar Leyli, Tarih Vakfı Yayınları.
Burhanidinova, S. (2009). Fergan Türklerinin doğum, sünnet, düğün ve ölüm merasimleri, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erhat, A. (2020). Mitoloji sözlüğü, Remzi Kitabevi.
Eroğlu, E. (2008). Prizren Türk halk kültüründe geçiş dönemleri (doğum-evlenme-ölüm), [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Frazer, J. G. (1917). The killing of the Khazar kings, Folklore, 28(4), 382-407.
Frazer, J. G. (2017). Altın dal dinin ve folklorun kökleri, (Çev. Mehmet H. Doğan). YKY Yayınları.
Gumilev, L. N. (2019). Eski Türkler, (Çev. D. Ahsen Batur). Selenge Yayınları.
Güzeloğlu, C. (2017). Kazakistan’da Çimkent bölgesinde sürgünde yaşayan Ahıska Türklerinin kültür çatısı: doğum, düğün, ölüm adetleri, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Harva, U. (2015). Altay panteonu mitler, ritüeller, inançlar ve tanrılar, (Çev. Ömer Suveren). Doğu Kütüphanesi Yayınları.
İbn Battûta Seyahatnamesi (2004). (Çev. A. Sait Aykut). Yapı Kredi Yayınları.
İbni Fadlan Seyahatnamesi (2015). (Çev. Ramazan Şeşen). Yeditepe Yayınevi.
İnan, A. (1942). D.K. Zelenin’in kult ongonov v Sibire, perejitki totemizma v ideologii sibirskix inorodtsev adlı eseri hakkında: Sibirya’da ongon kültü, TTK Belleten, VI(23,24), 311-315.
Kaderli, Z. (2004). Deliorman (Bulgaristan) Türk sözel kültüründe geçiş törenleri, [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Kafesoğlu, İ. (1999). Türk millî kültürü, Ötüken Yayınları.
Kellehear, A. (2012). Ölümün toplumsal tarihi, (Çev. Tuğçe Kılınç). Phoenix Yayınları.
Manov, A. (2001). Gagauzlar (Hıristiyan Türkler), (Çev. M.Türker Acaroğlu). TTK Yayını. Moumin M. (2009). Batı Trakya Türk folkloru üzerine bir araştırma (doğum-evlenme-ölüm adetleri), [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Örnek, S. V. (1971). Anadolu folklorunda ölüm, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
Özbudun, S. (2019). “Var git ölüm”: Ölüm ritüellerine antropolojik bir bakış, Memento mori ölüm ve ölüm uygulamaları, (Yay. Haz. Ali Metin Büyükkarakaya-Elif Başak Aksoy). Ege Yayınları, 43-62.
Özcan, A. T. (2019). Hazar kağanlığı ve etrafındaki dünya, Kronik Kitap.
Perçemli, V. (2011). Gagauz Türklerinde doğum, evlenme ve ölüm âdetleri, [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Roux, J. P. (1999). Altay Türklerinde ölüm, (Çev. Aykut Kazancıgil). Kabalcı Yayınevi.
Roux, J. P. (2002). Türklerin ve Moğolların eski dini, (Çev. Aykut Kazancıgil). Kabalcı Yayınevi.
Şentürk, Ü. (2020). Yaşlılık sosyolojisi yaşlılığın toplumsal yörüngeleri, Dora Yayınları.
Tatcı, M. (2005). Yunus Emre divânı ve risâletü’n-nushiyye, Sahhaflar Kitap Sarayı.
Tryjarski, E. (2012). Türkler ve ölüm, (Çev. Hafize Er). Pinhan Yayıncılık. Tufan, İ. (2016). Antikçağ’dan günümüze yaşlılık ve yaşlanma, Nobel Yayınları.
Tuychibaev, S. (2019). Özbek Türklerinde ölümle ilgili inanış ve uygulamalar (Taşkent-Fergana bölgesi örneği), [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yardımcı, M. (1993). Çukurova’da ölümle ilgili inanışlar-uygulamalar ve İskenderun mezar taşlarının dili, II. uluslararası Karacaoğlan-Çukurova halk kültürü sempozyumu 20-24 Kasım 1991 bildiriler, Çukurova Üniversitesi Yayını, 547-559.
Yüksel, H. (2006-7). Osmanlı’da modern anlamda yapılan ilk nüfus sayımına göre Divriği’nin demografik yapısı, Nüfusbilim Dergisi/Turkish Journal of Population Studies, 28-29, 73- 89.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ