The False Friendship in Historical Texts - A Study of the Stories of Forty Viziers -

Although there are similarities between the dialects of a language or related language families in terms of sound, meaning and structure, there are also cases where there is no overlap in terms of meaning. In particular, the “equivalents” that occur when two languages or dialects are transferred to each other in terms of equivalence boundaries create some problems. One of these problems is the subject of “false equivalents (The False Friendship)”. In Turkey, the subject of “The False Friendship”, which has been studied since the 1990s, is mainly carried out in text transfers between Turkish dialects and Turkey Turkish. The majority of The False Friendship studies in text transfers are based on words. It is determined that such structures, which do not overlap with each other in terms of concept areas and are called The False Friendship, lead to errors in transfers, as well as make it difficult to understand. This study focuses on the words “The False Friendship” in Stories of Forty Viziers from the Old Anatolian Turkish period. Forty Viziers’ Stories is one of the manuscripts and printed works of the Ottoman period and was copied by Molla Hüseyin in 1650 AD (1060 AH). Today, it has been translated into Turkey Turkish by Mehmet Dursun ERDEM and is located in the Carolina Rediviva Library of Uppsala University. In the study, a limited number of words were selected from the texts transferred to Turkey Turkish and examined. The words examined are considered in terms of “absolute false friends” between old Anatolian Turkish and Turkey Turkish. It has been pointed out that the meanings of these words, which exactly coincide with the direction and shape of the sound in both the source and target dialects, are completely different.

Tarihi Metinlerde Yalancı Eş Değerlik - Kırk Vezir Hikâyeleri Üzerine Bir İnceleme -

Bir dilin lehçeleri veya akraba olduğu diller arasında ses, anlam, yapı bakımından birbirine benzerlikleri olduğu gibi anlam bakımından herhangi bir örtüşmenin olmadığı durumlar da söz konusudur. Özellikle iki dilin veya lehçenin eş değerlik sınırları bakımından birbirine aktarılmasında ortaya çıkan “eş değerler” birtakım sorunlar yaratmaktadır. Bu sorunlardan biri de “yalancı eş değerler” konusudur. Türkiye’de 1990’lı yıllardan beri incelenmeye başlayan “yalancı eş değer” konusu daha çok Türk Lehçeleri ile Türkiye Türkçesi arasındaki metin aktarmalarında yapılmaktadır. Yapılan metin aktarmalarındaki yalancı eş değerlik çalışmalarının çoğunluğu ise kelimeler üzerinedir. Kavram alanları bakımından birbiriyle örtüşmeyen ve yalancı eş değerlik olarak adlandırılan bu tür yapıların aktarmaları hatalara yol açtığı gibi anlamayı da güçleştirdiği belirlenmektedir.Bu çalışmada Uppsala Üniversitesinin Carolina Rediviva Kütüphanesindeki Osmanlı dönemine ait el yazması ve matbu eserlerden biri olan ve Miladî 1650 (Hicrî 1060) yıllarında Molla Hüseyin tarafından istinsah edilen Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait Kırk Vezir Hikâyeleri’nin, Mehmet Dursun ERDEM tarafından aynı adla Türkiye Türkçesine aktarımı yapılan çalışmasında yer alan metinlerdeki “yalancı eş değerli” kelimeler üzerinde durulmuştur. Çalışmada, Türkiye Türkçesine aktarımı yapılan metinlerden sınırlı sayıda kelime seçilerek incelemede bulunulmuştur. İncelemede bulunulan kelimeler ise, Eski Anadolu Türkçesi ve Türkiye Türkçesi arasındaki “tam yalancı eş değerlik” bakımından ele alınmıştır. Hem kaynak hem hedef lehçede, ses ve şekil yönüyle birebir örtüşen bu kelimelerin anlamlarının tamamen farklı olduğuna dikkat çekilmiştir.

___

Akbaba, D.E. (2007). Nogay Türkçesi ve Türkiye Türkçesi arasındaki yalancı eş değerler. Bilig, 42, 151-176

Ercilasun, A.B. (1997). Lehçeler arası aktarma, Türk dünyası üzerine incelemeler. Akçağ Yayınları.

Ercilasun, A.B. (1992). Türk lehçelerinin anlaşılmasında dikkat edilecek noktalar. Dil Dergisi, 5, 179-207.

Erdem, M.D. (2018). Kırk Vezir hikâyeleri. Puruva Yayınları.

Kara, M. (2009). Lehçeler arası aktarmalarda temel sorunlar. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(4), 1056- 1082.

Karadoğan, A. (2004). Türk lehçeleri arasında yapı eşdeğerliği ve yalancı eş değer yapılar, V. Uluslararası Türk Dil Kurultayı Bildirileri I, 20-26 Eylül 2004, Ankara: TDK Yayınları, 1591-1604.

Parlatır, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi sözlüğü. Yargı Yayınları.

Resulov, A. (1995). Akraba diller ve ‘yalancı eş değerler’ sorunu. Türk Dili, 524: 916-924.

TDK (1995). Tarama sözlüğü I-VIII. Ankara Üniversitesi Basımevi.

TDK Sözlükleri https://sozluk.gov.tr/

Uğurlu, M. (2000). Türk lehçeleri arasında aktarma meseleleri ve ʽAbay Yoluʼ romanı. Bilig, 15, 59-77.

Uğurlu, M. (2001). Türk lehçelerinin aktarımında valenz sözlüklerinin önemi. Uluslararası Sözlükbilim Sempozyumu Bildirileri. 20-23 Mayıs 1999. (ed: Nurettin Demir-Emine Yılmaz). Doğu Akdeniz Üniversitesi. 197-206.

Uğurlu, M. (2004). Türk lehçeleri arasında kelime eşdeğerliği. Bilig, 29, 29-40.

Uğurlu, M. (2007). Lehçe içi aktarmada yalancı eş değerlik. 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS). 10-15 Eylül. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. 1877-1890