Ömer Lütfi Mete’nin Şiirlerinde Deyiş Bilimsel Bir Araç Olarak Yinelemeler

Edebî metinlerin ana malzemesi dildir. Metinde yer alan her türlü olay, olgu, durum, düşünce vb. dil vasıtasıyla ortaya konur. Dolayısıyla bir metni anlamak için öncelikle onun dilini anlamak gerekir. Bu amaçla ortaya çıkan kuramlardan biri olan deyiş bilim, her türlü edebi metnin dilini anlamak, çözümlemek ve yorumlamak için önemli bir araçtır. Metinlerin düzenleniş biçimi, amacı ve gerçeklikle olan ilişkisi kendi dil özelliklerini belirler. Şiirde alışılmamış bağdaştırma, sapma, eğretileme gibi kullanımlar şiir dilini diğer türlerin dillerinden ayırır; şiir dilinin anlaşılmasını daha güç hale getirir. Bu nedenle deyiş bilim incelemelerinde ağırlık, şiir diline verilmiştir. Deyiş bilim, metinleri dil ve anlam açısından inceler. İnceleme sırasında koşutluk, yineleme, önceleme ve sapma olmak üzere dört ölçüt kullanır. Bunlar arasında yineleme, bir veya birden fazla dizede belirli parçaların tekrarına dayanır ve daha çok şiirin yapı özellikleriyle ilgilidir. Türk şiirinin her döneminde kullanılan yinelemeler, şairlere ahenk ve ritim konusunda önemli imkânlar sağlar. Bu çalışmada, farklı türlerde verdiği eserlerle Türk edebiyatında önemli bir yer edinen Ömer Lütfi Mete’nin şiirleri yinelemeler açısından ele alınmıştır. Yinelemeler, dil bilim terminolojisindeki adlandırılmalarıyla kullanılmış; ses bilgisel, anlam bilimsel, biçim birimsel ve metinsel yinelemeler başlıkları altında incelenmiştir. Yapılan araştırmada, şairin, tüm şiirlerinde yinelemelere başvurduğu, hatta şiirlerinin çoğunda birden fazla yineleme türünü bir arada kullandığı anlaşılmıştır. Fakat, çalışmada yineleme örneklerinin tamamına yer vermek mümkün olmadığından her yineleme türünden en fazla üç örnek vermekle yetinilmiştir. Verilen örnekler, sanatçının 2018 yılında yayımlanan Gülce adlı şiir kitabından alınmıştır.

Repetitions as a Phraseologism Tool in Ömer Lütfi Mete's Poems

Language is the main material of literary texts. All kinds of events, facts, situations, thoughts etc. in the text it is revealed through language. Therefore, in order to understand a text, it is first necessary to understand its language. Phraseologism, one of the theories that emerged for this purpose, is an important tool for understanding, analyzing and interpreting the language of any literary text. The arrangement of the texts, their purpose and their relation to reality determine their own language characteristics. Uses such as unconventional conciliation, semantic deviation, metaphor in poetry distinguish the language of poetry from the languages of other genres; makes the poetry language more difficult to understand. For this reason, the emphasis has been placed on the language of poetry in phraseology studies. Phraseologism examines texts in terms of language and meaning. It uses four criteria during the review: parallelism, repetition, precedence, and deviation. Among these, repetition is based on the repetition of certain parts in one or more verses and is mostly concerned with the structural features of the poem. The repetitions used in every period of Turkish poetry provide important opportunities for poets in terms of harmony and rhythm. In this study, the poems of Ömer Lütfi Mete, who has an important place in Turkish literature with his works in various genres, are discussed in terms of repetitions. Repetitions are used as they are named in linguistic terminology; phonological, semantic, morphological and textual repetitions. In our research, it was understood that the poet used repetitions in almost all of his poems, and even frequently used more than one type of repetition in a poem. However, since it is not possible to include all of the repetition examples in the study, it is contented to give a maximum of three examples from each type of repetition. The examples given are taken from the artist's poetry book named “Gülce” published in 2018.

___

  • Akay, H. (1989). Cenab Şehabeddin'in şiirleri üzerinde bir araştırma [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Akay, H. (1996). Dilin dili ve şiirin dili. İlmi Araştırmalar, 2, 13-28.
  • Aksan, D. (2016). Şiir dili ve Türk şiir dili. Bilgi Yayınevi.
  • Boztaş, İ. (1994). Metindilbilim açısından şiir. Dilbilim Araştırmaları, 5, 171-194.
  • Çavuşoğlu, M. (1977). Yahyâ Bey Divanı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Çetişli, İ. (2006). Edebiyat eğitiminde “edebi metin”in yer ve anlamı. Milli Eğitim Dergisi, 34(169), 75-84.
  • Durmuş, M. (2006). Sesbirim-anlambirim arasındaki ilişkiler düzeyi ve Melih Cevdet Anday’ın şiirlerinde sesbirimsel yinelemeler. Hürriyet Gösteri, 278, 76-80.
  • Gök, H. H. (2016). Ömer Lütfi Mete'nin hayatı, sanatı ve eserleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kahveci, H. (2019). Psikobiyografik açıdan Ömer Lütfi Mete’nin hayatı [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Kıran, Z. & Kıran, A. (2013). Dilbilime giriş. Seçkin Yayınları.
  • Korkut, E. (2005). Şiir dili ve bir çözümleme örneği: Tanpınar, “Ne İçindeyim Zamanın”. Türkbilig, 9, 103-112.
  • Macit, M. (2004). Divân şiirinde âhenk unsurları. Kapı Yayınları.
  • Mete, Ö. L. (2018). Gülce. Timaş Yayınları.
  • Önal, M. (2008). Edebi dil ve üslûp. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 36, 23-47. http://dx.doi.org/10.14222/Turkiyat749
  • Özünlü, Ü. (1990). Klasik sözbilimin deyişbilimdeki uzantıları. Dilbilim Araştırmaları, 1, 85-94.
  • Özünlü, Ü. (2001). Edebiyatta dil kullanımları. Multilingual. Somuncuoğlu Özot, G. (2021). İmge ormanından matrise sözcükten anlama şiir dilinin aurası. Erciyes Akademi, 35(1), 235-244.
  • Tarlan, A.N. (2018). Fuzûlî Divanı şerhi. Akçağ Yayınları. Yeşilçiçek, V. & Gök, H. H. (2019). Gazeteci, roman-öykü yazarı, senarist kimliklerinin yanı sıra mistik bir şair olarak: Ömer Lütfi Mete. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 160-175.
  • Yetiş, K. (1988). “Ahenk”. TDV İslam Ansiklopedisi. 1, 516.