Miskinler Tekkesi Romanında “Anlatıcı” Kavramına Anlatıbilimsel Bir Yaklaşım

Cumhuriyet Dönemi yazarlarından Reşat Nuri Güntekin, on dokuz roman kaleme almıştır. Bu romanlarda çeşitli anlatıcı ve bakış açılarından faydalanmıştır. Bir romanda anlatıcı, metnin öne çıkan ilk figürüdür. Metnin sesi olduğu söylenen anlatıcı, gerçek yazar veya ima edilen yazardan farklı bir figürdür ve kurmaca dünyanın içinde, o dünyanın yapıcısı ve düzenleyicisi olarak yer alır. Bir kurmaca metinde yer alan kişi, mekân, zaman gibi unsurların yanı sıra olaylar da anlatıcı tarafından aktarılır. Anlatıcısız bir anlatının olamayacağı açıktır. Buradan hareketle anlatıbilimde de önemli bir yeri olan anlatıcı kavramının Genette, Booth, Chatman, Jahn gibi araştırmacılar tarafından detaylı bir şekilde incelendiği görülür. Klasik eleştiri anlayışına yeni bir yaklaşım sunan Genette’in anlatıcı ve bakış açısını birbirinden ayıran yaklaşımı onun çalışmalarının temelini oluşturur. Genette, anlatıcıyı eğretilemeli olarak ele aldığı “Kip” kavramının yanında “Ses” kavramı çerçevesinde inceler. Onun anlatı düzeyleri ve anlatıcının öyküye dâhil olup olmamasına göre belirlediği anlatıcı tipleri pek çok araştırmacı tarafından da benimsenip uygulanmaktadır. Bu bakımdan bu çalışmada da Gerard Genette’in anlatıbilime kazandırdığı yaklaşım ve terimlerden hareket edilecektir. Genette’in anlatıcı kavramı hakkında yaptığı çalışmalardan hareketle önce anlatıcı, odaklanma, anlatı düzeyleri, anlatıcının mesafesi, anlatıcı-zaman ilişkisi gibi konular ele alınacaktır. Daha sonra bu kuramsal çerçeveye uygun olarak Reşat Nuri Güntekin’in Miskinler Tekkesi romanında anlatıcıya dair tespit ve değerlendirmeler yapılacaktır.

Approach to the Concept of "Narrator" in the Novel of Miskinler Tekkesi

Reşat Nuri Güntekin, one of the writers of the Republic Period, wrote nineteen novels. He benefited from various narrators and perspectives in these novels. In a novel, the narrator is the first prominent figure of the text. The narrator, who is said to be the voice of the text, is a different figure from the real author or the implied author, and is located in the fictional world as the maker and organizer of that world. In addition to the elements such as person, place and time in a fictional text, events are also conveyed by the narrator. It is clear that there can be no narrative without a narrator. From this point of view, it is seen that the concept of narrator, which has an important place in narratology, has been examined in detail by researchers such as Genette, Booth, Chatman, Jahn. Offering a new approach to classical criticism, Genette’s approach that separates the narrator and perspective, forms the basis of his work. Genette examines the narrator within the framework of the concept of “Voice” as well as the concept of “Mode” which he treats metaphorically. The narrator types, which he determines according to narrative levels and whether the narrator is included in the story or not are adopted and applied by many researchers. In this respect, in this study, the approach and terms that Gérard Genette brought to narratology will be based on. Based on Genette’s work on the concept of narrator, first the narrator, focus, narrative levels, narrator’s distance, narrator-time relationship will be discussed. Then, in accordance with this theoretical framework, determinations and evaluations will be made about the narrator in Reşat Nuri Güntekin’s novel Miskinler Tekkesi.

___

  • Aktaş, Ş. (2013). Anlatma esasına bağlı edebî metinlerin tahlili-teori ve uygulama. Kurgan Yayınları.
  • Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel serüven. (çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat). YKY.
  • Booth, W. (2012). Kurmacanın retoriği. (çev. Bülent O. Doğan). Metis Yayınları.
  • Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. (3. bs.). Paradigma Yayınları.
  • Chatman, S. (2008). Öykü ve söylem-filmde ve kurmacada anlatı yapısı. (çev. Özgür Yaren). De Ki Yayınları.
  • Demir, Y. (2002). İlk dönem Türk hikâyelerinde anlatıcılar tipolojisi 1871-1890. Dergâh Yayınları.
  • Emil, B. (1989). Reşat Nuri Güntekin. Kültür Bakanlığı Yayınları.
  • Fethi Naci (2011). Reşat Nuri’nin romancılığı. (3. bs.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Genette, G. (1990). Narrative discourse revisited. (çev. Jane E. Lewin). Cornell University Press._____. (2020). Anlatının söylemi yöntem hakkında bir deneme. (çev. Ferit Burak Aydar). Ayrıntı Yayınları.
  • Güntekin, R. N. (1982). Miskinler Tekkesi. (8. bs.). İnkılâp ve Aka Kitabevleri.
  • Jahn, M. (2012). Anlatıbilim. (çev. Bahar Dervişcemaloğlu). Dergâh Yayınları.
  • Martinez, M. & Scheffel, M. (2020). Anlatım teorisine giriş. (çev. Arif Ünal). Runik Yayınları.
  • Kıran A. & Kıran Z. (2011). Yazınsal okuma süreçleri. (4. bs). Seçkin Yayınları.
  • Sazyek, H. (2020). Roman terimleri sözlüğü roman sanatından yüz terim. (3. bs.). Hece Yayınları.
  • Tanpınar, A. H. (2000). Reşat Nuri ve eserleri. Edebiyat üzerine makaleler. Dergâh Yayınları. 457- 461.
  • Tekin, M. (2001). Roman sanatı 1 (romanın unsurları). Ötüken Neşriyat.
  • Timuçin, A. (2004). Felsefe sözlüğü. (5. bs.). Bulut Yayınları.
  • Todorov, T. (2014). Poetikaya giriş. (çev. Kaya Şahin). (3. bs.). Metis Yayınları.